311
TÀI CHÍNH CÔNG TÍCH HỢP ESG
HƯỚNG ĐI TẤT YẾU CHO PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG
Cao Hoàng Bảo Ngọc - CQ62/20.19
Nguyễn Thanh Thảo - CQ62/20.20
Tóm tắt: Trong bối cảnh biến đổi khí hậu diễn biến ngày càng phức tạp, bất bình
đẳng xã hội gia tăng và yêu cầu về quản trị minh bạch trở nên cấp thiết, phát triển bền
vững trở thành mục tiêu hàng đầu của mọi quốc gia. Để hiện thực hóa mục tiêu này,
việc tích hợp các tiêu chí Môi trường - Xã hội - Quản trị (ESG) vào chính sách tài chính
công là một hướng đi tất yếu để đạt được phát triển bền vững. Việc áp dụng các tiêu chí
ESG trong quản lý tài chính công không chỉ góp phần đảm bảo an ninh năng lượng và
thúc đẩy phát triển bền vững, mà còn tạo động lực thu hút đầu tư và nâng cao năng lực
cạnh tranh. Đồng thời, ESG giúp bảo vệ quyền riêng tư cá nhân, thiết lập một môi
trường pháp lý minh bạch và tăng cường trách nhiệm giải trình trong hoạt động tài
chính. Bên cạnh đó, việc ứng dụng công nghệ trong công bố thông tin không chỉ hỗ trợ
doanh nghiệp tối ưu hóa quy trình quản lý mà còn nâng cao mức độ minh bạch, tạo điều
kiện thuận lợi cho nhà đầu tư trong việc đánh giá tài chính và quản trị doanh nghiệp,
từ đó thu hút dòng vốn từ các quỹ đầu tư quốc tế. Tuy nhiên, việc triển khai ESG trong
tài chính công vẫn đối mặt với nhiều thách thức, đặc biệt là nhu cầu vốn lớn cho phát
triển hạ tầng năng lượng tái tạo và tác động tiêu cực đến ngành than, đòi hỏi một lộ
trình thực thi linh hoạt. Bên cạnh đó, quá trình giám sát tuân thủ yêu cầu nguồn lực
đáng kể, trong khi các doanh nghiệp nhỏ và vừa có thể gặp khó khăn về chi phí và nhân
lực để đáp ứng các quy định, nhất là trong bảo vệ dữ liệu cá nhân. Hơn nữa, chi phí
tuân thủ cao không chỉ tạo áp lực tài chính mà còn tiềm ẩn nguy cơ ảnh hưởng đến bảo
mật kinh doanh, làm suy giảm năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp. Bài viết sẽ đánh
giá thực trạng này, đồng thời đề xuất các giải pháp nhằm thúc đẩy tài chính công bền
vững dựa trên ESG, góp phần hỗ trợ tăng trưởng kinh tế và ổn định tài chính.
Từ khoá: ESG; Tài chính công; phát triển bền vững; kinh tế xanh.
1. Cơ sở lý luận
ESG là một bộ tiêu chuẩn sử dụng để đo lường các yếu tố liên quan đến phát triển
bền vững của doanh nghiệp. ESG xuất hiện lần đầu năm 2003 trong một bản báo cáo
của Liên Hợp quốc có tên “Who cares wins”. ESG đại diện cho ba trụ cột chính của tính
bền vững, bao gồm Môi trường - E - Environmental, Xã hội - S - Social và Quản trị - G
- Governance. Ba yếu tố trong ESG bao gồm đa dạng các vấn đề, cụ thể:
Một là, Môi trường - E - Environmental: Nhóm tiêu chuẩn liên quan đến các vấn
đề bảo vệ môi trường và tài nguyên thiên nhiên như: biến đổi khí hậu và phát thải carbon,
quản lý nước và chất thải gây ô nhiễm, khai thác tài nguyên từ rừng,...
312
Hai là, Xã hội - S - Social: Nhóm tiêu chuẩn liên quan đến toàn xã hội, từ các vấn
đề cơ bản như sự hài lòng của khách hàng đến những vấn đề có tính tổng thể như tính
đa dạng, công bằng và hòa nhập, quyền riêng tư, an ninh và bảo mật dữ liệu,...
Ba là, Quản trị - G - Governance: Nhóm tiêu chuẩn liên quan đến hoạt động của
tổ chức như vấn đề liên quan đến quản trị công ty, bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ,...
ESG tích hợp tài chính công là việc tích hợp yếu tố Môi trường (E), Xã hội (S)
và Quản trị (G) vào quá trình quản lý ngân sách của nhà nước. Điều này bao gồm việc
phân bổ nguồn lực tài chính công để giảm tác động môi trường, thúc đẩy công bằng xã
hội và nâng cao tính minh bạch trong quản lý ngân sách. Việc áp dụng ESG trong tài
chính công giúp tối ưu hóa nguồn lực, hạn chế rủi ro và đảm bảo sự phát triển dài hạn,
cân bằng giữa tăng trưởng kinh tế, bảo vệ môi trường và an sinh xã hội.
2. Ý nghĩa của tích hợp ESG vào tài chính công
Mỗi yếu tố trong ESG (Môi trường, Xã hội và Quản trị) đều giữ vai trò quan
trọng và có ý nghĩa tất yếu đối với tài chính công:
Một là, Môi trường - E - Environmental: Yếu tố môi trường trong ESG đóng vai
trò quan trọng trong việc bảo vệ tài nguyên thiên nhiên, góp phần giảm thiểu ô nhiễm,
bảo tồn đa dạng sinh học và sử dụng tài nguyên một cách hiệu quả. Đồng thời, nó thúc
đẩy các biện pháp chống biến đổi khí hậu thông qua việc giảm phát thải khí nhà kính và
khuyến khích sử dụng năng lượng tái tạo. Bên cạnh đó, quản lý rủi ro môi trường giúp
nhận diện và kiểm soát các nguy cơ liên quan, từ đó bảo vệ doanh nghiệp trước những
tác động tiêu cực do môi trường biến đổi.
Hai là, Xã hội - S - Social: Việc tích hợp yếu tố xã hội trong ESG vào tài chính
công mang lại nhiều lợi ích quan trọng, góp phần thúc đẩy sự phát triển bền vững và ổn
định xã hội. Trước hết, nó đảm bảo quyền lợi và phúc lợi cho người lao động thông qua
việc khuyến khích các chính sách việc làm công bằng, điều kiện lao động an toàn và cơ
hội phát triển nghề nghiệp. Đồng thời, ESG giúp tăng cường trách nhiệm xã hội của
doanh nghiệp và tổ chức tài chính công, khuyến khích đầu tư vào các lĩnh vực có tác
động tích cực đến cộng đồng, như giáo dục, y tế và phát triển hạ tầng bền vững. Ngoài
ra, việc quan tâm đến các yếu tố xã hội còn giúp giảm thiểu rủi ro liên quan đến xung
đột lao động, bất bình đẳng và khủng hoảng xã hội, từ đó tạo nền tảng vững chắc cho sự
phát triển kinh tế dài hạn.
Ba là, Quản trị - G - Governance: Việc tích hợp ESG vào tài chính công về mặt
quản trị giúp nâng cao tính minh bạch, trách nhiệm giải trình và hiệu quả quản lý trong
các hoạt động tài chính. Cụ thể, nó thúc đẩy việc xây dựng khung pháp lý và chính sách
công hợp lý, đảm bảo quá trình ra quyết định dựa trên nguyên tắc công bằng, bền vững
và hướng đến lợi ích lâu dài. Bên cạnh đó, ESG giúp giảm thiểu rủi ro gian lận, tham
nhũng và xung đột lợi ích thông qua việc áp dụng các tiêu chuẩn quản trị hiện đại. Đồng
thời, nó khuyến khích sự tham gia của các bên liên quan, tạo dựng lòng tin đối với nhà
313
đầu tư, tổ chức tín dụng và công chúng, từ đó nâng cao hiệu quả huy động vốn và sử
dụng ngân sách nhà nước.
Việc tích hợp ESG vào tài chính công sẽ tạo ra một hệ thống tài chính công với
nhiều thay đổi sâu sắc. Yếu tố môi trường tạo điều kiện thuận lợi cho việc tiếp cận nguồn
vốn bền vững, giảm thiểu rủi ro môi trường và bảo vệ tài nguyên thiên nhiên. Khía cạnh
xã hội đảm bảo quyền lợi cho người lao động, thúc đẩy công bằng xã hội và tăng cường
trách nhiệm của các tổ chức tài chính công đối với cộng đồng. Trong khi đó, yếu tố quản
trị giúp tăng cường sự rõ ràng, giảm thiểu tham nhũng và tăng cường trách nhiệm giải
trình. Nhờ đó, tài chính công không chỉ phục vụ mục tiêu phát triển kinh tế mà còn đóng
góp vào sự phát triển bền vững và công bằng hơn cho xã hội.
3. Thực trạng áp dụng ESG vào tài chính công
Một là, vốn đầu tư dành cho phát triển năng lượng tái tạo.
Chính phủ đã phê duyệt “Quy hoạch phát triển điện lực quốc gia thời kỳ 2021-
2030, tầm nhìn đến 2050” (Quy hoạch điện VIII – QĐ 500/QĐ-TTg) đặt mục tiêu đảm
bảo an ninh năng lượng, cung cấp đủ điện đáp ứng tăng trưởng GDP khoảng 7%/năm
đến 2030, ưu tiên phát triển năng lượng tái tạo, giảm dần nhiệt điện than và hướng tới
hệ thống điện xanh, sạch, trung hòa carbon vào 2050.
Tổng vốn đầu tư cho nguồn, lưới điện truyền tải giai đoạn 2021-2030 trong Quy
hoạch điện VIII khoảng 134,7 tỷ USD (nguồn điện 119,8 tỷ USD, truyền tải điện 14,9
tỷ USD). Đây là một thách thức rất lớn về huy động vốn, khi mà trong giai đoạn 2021-
2024, tổng vốn đầu tư thực hiện mới đạt khoảng 29,8 tỷ USD, chỉ đạt 63% so với dự
kiến hàng năm trong Quy hoạch. Việc huy động vốn cho Quy hoạch điện VIII gặp nhiều
khó khăn do nguồn vốn từ doanh nghiệp nhà nước suy giảm. Tập đoàn Điện lực Việt
Nam (EVN), Tập đoàn Dầu khí Việt Nam (PVN) và Tập đoàn Công nghiệp Than -
Khoáng sản Việt Nam (TKV) gặp khó khăn trong huy động vốn do thua lỗ, thị phần
giảm và nhiều dự án bị trì hoãn. Các doanh nghiệp tư nhân và nhà đầu tư nước ngoài trở
thành nguồn vốn chính nhưng chỉ tham gia khi có cơ chế thị trường rõ ràng, đảm bảo
lợi nhuận. Thị trường bán buôn điện cạnh tranh (VWEM) triển khai chậm, vẫn do EVN
kiểm soát, trong khi cơ chế mua bán điện trực tiếp (DPPA) mới ban hành cần thời gian
để thực thi. Giá bán lẻ điện chưa linh hoạt, khiến EVN lỗ kéo dài, làm giảm động lực
đầu tư và ảnh hưởng đến tiến độ thực hiện Quy hoạch điện VIII.
Hai là, sự hỗ trợ và các ưu đãi dành cho doanh nghiệp thực hiện ESG
Doanh nghiệp áp dụng ESG được hưởng nhiều ưu đãi nhằm khuyến khích tiêu
chuẩn bền vững. Một trong những hỗ trợ quan trọng là “Sổ tay Hướng dẫn triển khai
ESG”, giúp doanh nghiệp, đặc biệt là các doanh nghiệp nhỏ và vừa, tiếp cận phương
pháp thực hành tốt nhất, tăng cường công bố thông tin minh bạch và đáp ứng tiêu chuẩn
quốc tế. Sổ tay ESG không chỉ giúp tối ưu hóa quản lý rủi ro, nâng cao năng lực cạnh
tranh mà còn mở rộng cơ hội tiếp cận tài chính xanh và hợp tác quốc tế. Tuy nhiên, sổ
314
tay hiện mới tập trung vào ba lĩnh vực (tài chính, bất động sản - xây dựng, sản xuất),
trong khi các ngành khác vẫn cần hướng dẫn chi tiết hơn để mở rộng phạm vi áp dụng
ESG.
Chính phủ đã ban hành Nghị định 13/2023/NĐ-CP về “Bảo vệ dữ liệu cá nhân”
ngày 17/4/2023, nhằm bảo vệ quyền riêng tư và an toàn dữ liệu cá nhân trong môi trường
số. Nghị định giúp tăng cường minh bạch trong việc thu thập, xử lý, lưu trữ và chia sẻ
dữ liệu, đồng thời nâng cao nhận thức về bảo vệ dữ liệu cá nhân và phù hợp với xu
hướng chuyển đổi số toàn cầu. Các quy định về quyền truy cập, chỉnh sửa và xóa dữ liệu
cá nhân giúp bảo vệ quyền riêng tư, đồng thời yêu cầu biện pháp kỹ thuật và quản lý để
nâng cao an toàn thông tin và giảm rủi ro rò rỉ dữ liệu. Tuy nhiên, việc thực thi gặp thách
thức do yêu cầu nguồn lực lớn, trong khi doanh nghiệp nhỏ và vừa đối mặt với gánh
nặng chi phí và nhân lực. Thêm vào đó, cần thời gian để các tổ chức và cá nhân thích
ứng với quy định mới. Vì vậy, cần có lộ trình triển khai hợp lý để tối ưu hóa lợi ích và
giảm thiểu tác động tiêu cực.
Thực tế, nhiều doanh nghiệp Việt Nam đã tích cực áp dụng ESG trong chiến lược
kinh doanh, nhằm nâng cao tính bền vững và khả năng cạnh tranh. Một số doanh nghiệp
lớn như Vinamilk, Masan, và Thành Thành Công - Biên Hòa đã triển khai các sáng kiến
ESG như cam kết Net Zero, canh tác hữu cơ, và giảm thiểu rác thải nhựa. Đồng thời,
nhiều doanh nghiệp nhỏ và vừa cũng hướng đến sản xuất xanh để tận dụng các ưu đãi
về tài chính xanh và mở rộng cơ hội hợp tác quốc tế. Các chương trình chứng nhận như
Nhãn xanh Việt Nam hay các tiêu chuẩn sinh thái đã hỗ trợ doanh nghiệp trong việc
nâng cao nhận thức và thực hành ESG, góp phần tạo động lực phát triển bền vững trên
toàn nền kinh tế.
Ba là, báo cáo ESG - nâng cao trách nhiệm giải trình và thu hút đầu tư quốc tế.
Bộ Tài chính đã ban hành Thông tư 96/2020/TT-BTC, quy định các công ty đại
chúng và niêm yết trên sàn chứng khoán phải công bố báo cáo ESG hàng năm, bao gồm
các chỉ tiêu về môi trường, xã hội và quản trị. Cụ thể, doanh nghiệp phải báo cáo về phát
thải khí nhà kính, quản lý nguyên liệu, tiêu thụ năng lượng, nước, tuân thủ pháp luật môi
trường, chính sách lao động, trách nhiệm với cộng đồng và hoạt động thị trường vốn
xanh theo hướng dẫn của Ủy ban Chứng khoán Nhà nước. Đây là bước tiến quan trọng
nhằm tăng tính minh bạch và thu hút nhà đầu tư quốc tế.
Thông tư giúp nâng cao trách nhiệm giải trình của doanh nghiệp, cung cấp đầy
đủ thông tin để nhà đầu tư đánh giá tài chính và quản trị, từ đó ra quyết định chính xác
hơn. Ngoài ra, việc áp dụng công nghệ trong công bố thông tin giúp doanh nghiệp quản
lý hiệu quả, tiết kiệm thời gian. Minh bạch hóa thông tin cũng tạo điều kiện thu hút dòng
vốn từ các quỹ đầu tư quốc tế có yêu cầu cao về quản trị doanh nghiệp.
Tuy nhiên, thông tư cũng đặt ra thách thức, đặc biệt với doanh nghiệp nhỏ, do
yêu cầu công bố nhiều thông tin làm tăng chi phí và áp lực tuân thủ. Việc công khai quá
315
nhiều dữ liệu có thể ảnh hưởng đến bảo mật và chiến lược kinh doanh. Với những doanh
nghiệp chưa sẵn sàng, tuân thủ quy định này có thể trở thành gánh nặng, nhất là trong
bối cảnh thị trường nhiều biến động.
Từ thực trạng trên, có thể thấy các chính sách hiện hành đã đặt nền tảng quan
trọng cho phát triển năng lượng tái tạo và thúc đẩy ESG trong tài chính công, nhưng quá
trình triển khai vẫn còn tồn tại nhiều hạn chế. Cụ thể, việc huy động vốn cho Quy hoạch
điện VIII chưa đạt kỳ vọng do hạn chế từ phía doanh nghiệp nhà nước, thiếu cơ chế thị
trường rõ ràng và giá điện bán lẻ chưa linh hoạt. Bên cạnh đó, các chính sách hỗ trợ
ESG còn chưa bao phủ toàn bộ ngành nghề, trong khi việc tuân thủ các quy định mới,
như bảo vệ dữ liệu cá nhân hay công bố báo cáo ESG, đang tạo áp lực lớn về chi phí và
nguồn lực đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa. Những nhược điểm này nếu không được
tháo gỡ sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến tiến độ chuyển dịch năng lượng và tính bền vững
trong phát triển kinh tế.
4. Giải pháp thúc đẩy và khuyến nghị phát triển ESG
Dựa trên phân tích và đánh giá thực trạng, nhóm tác giả đề xuất một số giải pháp
nhằm khắc phục các bất cập hiện nay, góp phần thúc đẩy thực thi hiệu quả chính sách
và hướng tới phát triển bền vững trong dài hạn.
Một là, khuyến khích sự tham gia của khu vực tư nhân, tạo điều kiện thuận lợi
cho các doanh nghiệp tham gia vào các dự án công có tích hợp ESG; tăng cường vai trò
của các tổ chức xã hội dân sự, khuyến khích sự tham gia của các tổ chức xã hội dân sự
trong việc giám sát và đánh giá việc thực hiện ESG trong tài chính công; tăng cường
hợp tác quốc tế, học hỏi kinh nghiệm và hợp tác với các quốc gia và tổ chức quốc tế
trong việc phát triển ESG trong tài chính công.
Hai là, huy động và tối ưu hóa nguồn vốn. Chính phủ có thể tận dụng các công
cụ tài chính như trái phiếu xanh, quỹ ESG và hợp tác công tư (PPP) để thu hút dòng vốn
từ khu vực tư nhân và quốc tế, giảm áp lực lên ngân sách nhà nước. Đồng thời, việc áp
dụng các cơ chế ưu đãi thuế và hỗ trợ tài chính sẽ khuyến khích doanh nghiệp chuyển
đổi sang mô hình kinh doanh bền vững, từ đó thúc đẩy tăng trưởng kinh tế xanh và nâng
cao năng lực cạnh tranh quốc gia.
Ba là, việc mở rộng và cập nhật Sổ tay ESG là một giải pháp thiết yếu nhằm tăng
tính hiệu quả và khả năng áp dụng rộng rãi trong cộng đồng doanh nghiệp. Cụ thể, cần
biên soạn thêm các hướng dẫn chi tiết cho những ngành chưa được đề cập như thương
mại, nông nghiệp, công nghệ… để đảm bảo tính toàn diện và phù hợp với đặc thù từng
lĩnh vực. Bên cạnh đó, việc tích hợp các ví dụ thực tiễn và bài học kinh nghiệm từ các
doanh nghiệp trong nước sẽ giúp doanh nghiệp dễ dàng hình dung và áp dụng vào thực
tế hoạt động. Ngoài ra, Sổ tay nên được hỗ trợ đa ngôn ngữ, đặc biệt là tiếng Anh, nhằm
tạo điều kiện cho doanh nghiệp nâng cao năng lực hội nhập, tiếp cận các thị trường quốc
tế và các chuẩn mực ESG toàn cầu.