Tâm lý tiêu dùng hiện đại
Chỉ tiêu sụt giảm, sản xuất bị đình trệ, thất nghiệp gia tăng, các
gói kích thích kinh tế, các biện pháp kích cầu không ngừng được
đưa ra... Sau sáu tháng, tác động của cuộc khủng hoảng kinh tế
ngày càng rõ nét khiến cuộc sống của nhiều người bị đảo lộn.
Để đối phó với sự thay đổi này, ngày 26 và 27 tháng 3 vừa qua,
nhiều chuyên gia về kinh tế, thương hiệu và giám đốc của các tập
đoàn lớn đã cùng ngồi lại với nhau trong hội thảo "Tiếp thị đa
phương diện tại Việt Nam", trong đó có một khía cạnh được quan
tâm là phân tích tâm lý tiêu dùng của người dân trong thời điểm
hiện nay.
Đối mặt với suy thoái theo cách của người tiêu dùng hiện đại
Một vấn đề thu hút sự quan tâm của nhiều doanh nghiệp hiện nay
là cách người tiêu dùng phản ứng với khủng hoảng. Nhưng trước
khi tìm hiểu về sự thay đổi trong hành vi của người tiêu dùng,
chúng ta hãy điểm qua đôi nét về chân dung người tiêu dùng thời
hiện đại. Theo ông Richard Burrage, Giám đốc điều hành Công ty
nghiên cứu thị trường Cimigo, với GDP tăng trung bình 7% mỗi
năm trong 10 năm trở lại đây, Việt Nam là một trong những nước
có tốc độ tăng trưởng nhanh nhất. Năm 2009, sáu thành phố lớn
đã chiếm 40% dân số thành thị toàn quốc và tầng lớp trung lưu
chiếm đến 54% dân số ở các thành thị. Tốc độ phát triển kinh tế
quá nhanh đã dẫn đến nhiều thay đổi trong xã hội và tạo ra một
lớp người ngày càng quan tâm nhiều hơn đến việc nâng cao thu
nhập và cải thiện mức sống. Có đến 50% số người được hỏi tin
rằng tiền là quan trọng nhất trong cuộc sống, chỉ ba trong 10
người không thể hiện sự giàu có và bảy trong 10 người tin rằng
thành công được xác định bởi công việc. Từ buôn gánh bán bưng
đến mở cửa hàng nhỏ hay các công ty lớn, ai cũng muốn làm chủ
và luôn tấi bật để làm giàu. Người ta tìm mọi cách để thành công
trong thời gian ngắn nhất.
Những con người bận rộn này cũng rất nhạy cảm và phản ứng
nhanh nhạy với những biến động của thị trường. Ông Richard
Burrage cho biết, để chống lại cơn bão suy thoái kinh tế thì tiết
kiệm và cắt giảm chi tiêu cho các vật dụng hay dịch vụ đắt tiền
như giải trí, ẩm thực, các sản phẩm chăm sóc cá nhân, quần áo,
điện tử gia dụng... là biện pháp đầu tiên mà người tiêu dùng nghĩ
đến. Những nghiên cứu gần đây của Công ty TNS (Taylor Nelson
Sofres) cũng cho thấy, hơn 50% người tiêu dùng Việt Nam cho
biết sẽ giảm chi tiêu hàng tháng trong năm 2009, mức giảm bình
quân vào khoảng 10%/tháng. Trị giá đồng tiền Việt Nam giảm do
lạm phát tăng nhanh trong vòng hai năm, từ mức bình quân 7%
lên đến khoảng 20% trong năm 2008, khiến người tiêu dùng khá
dè sẻn trong việc mở hầu bao chi tiêu. Họ cũng sẽ tỉnh táo trong
việc cân nhắc về giá cả, chất lượng, thương hiệu và cũng đòi hỏi
nhiều hơn cho mỗi đồng tiền mình bỏ ra.
Niềm tin và cơ hội cho doanh nghiệp
Mặc dù bị tác động không nhỏ bởi khủng hoảng nhưng nhiều
người vẫn rất lạc quan về nền kinh tế. Theo nghiên cứu của
Cimigo, cho đến giữa năm 2008, chỉ số niềm tin của cả người
dân lẫn doanh nghiệp vẫn còn ở mức khá cao, đến 90%. Ông
Aaron Cross, Giám đốc điều hành Công ty nghiên cứu thị trường
Nielsen Việt Nam cũng cho biết, Việt Nam đứng thứ chín trong 10
nước dẫn đầu về niềm tin đối với nền kinh tế. Nguyên nhân này
một phần chủ yếu là do niềm tin vào sự phát triển nhanh chóng
của nền kinh tế khiến người ta ít chú trọng vào quá khứ mà hy
vọng nhiều ở tương lai, đặc biệt là những người trẻ, vốn chiếm
hơn một nửa dân số.
Do đó, cho dù có cắt giảm nhưng không có nghĩa là người ta sẽ
ngừng chi tiêu. Không những thế, bên cạnh việc ham muốn thành
công, người tiêu dùng Việt Nam còn rất thích thể hiện sự thành
công của mình. "Hai phần ba số người được nghiên cứu quan
tâm đến thương hiệu của sản phẩm, sáu trong 10 người thích có
những món đồ mới nhất, một phần ba thích mua những thương
hiệu mới ngay khi chúng được tung ra thị trường - giá cả và
thương hiệu đã trở thành "bộ mặt" phản ánh thành công của một
người trong xã hội.
Người tiêu dùng có thể cân nhắc rất kỹ ve mức giá phải trả cho
các mặt hàng gia dụng, trong khi vẫn có thể chi trả một mức rất
cao cho các mặt hàng xa xỉ khác, và đây là cơ hội cho các doanh
nghiệp và các nhà xây dựng thương hiệu", ông Richard Burrage
phát biểu. Các diễn giả cũng nhất trí rằng với sự phát triển của xã
hội và nền kinh tế, các công ty có được sự hậu thuẫn rất lớn
trong việc thay đổi cách thức tiếp cận cho phù hợp với hành vi
mới của người tiêu dùng và có thể tạo ra hiệu quả cao về đầu tư
tính trên mỗi chi phí bỏ ra.
"Sự trỗi dậy của tầng lớp trung lưu thành thị và dân số trẻ với
52% ở độ tuổi dưới 25, khiến Việt Nam đứng số 1 trong vùng
châu á - Thái Bình Dương về chi tiêu cho các sản phẩm công
nghệ sau khi đã chi trả cho những nhu yếu phẩm, điều này đã mở
ra một thế giới tuyệt vời cho các doanh nghiệp trong việc tiếp cận