Thành phố Lalibela
(Ethiopia) với những giáo
đường trong đá
Lalibela là m
ột trong những th
ành ph
ố
của tộc người Amhara, hay còn gọi là
Kilil, nằm ở độ cao 2.500m so với mực
nước biển.
Thành phố có những giáo đường được
xây dựng từ tảng đá nguyên khối trong
thời kỳ trị vì của Thánh Lalibela (một
thành viên của hoàng tộc Zagwe), người nắm quyền cai trị toàn lãnh thổ Ethiopia
trong thế kỷ 13.
Lalibela được coi là nơi hành hương của các thành viên thuộc giáo hội chính thống
Tewahedo của Ethiopia, và được UNESCO công nhận là Di sản Văn hóa Thế giới
vào năm 1978.
Các giáo đường này được dựng hoàn toàn trong nham thạch của thế núi. Đầu tiên
người ta đào rãnh rất sâu xung quanh nham thạch cỡ lớn ở sườn núi, tách rời nó ra
khỏi thế núi. Sau đó, từ trên xuống dưới, người ta đào từng mét đá trong nham
thạch, tạo thành giáo đường nham thạch với nóc tròn, cửa sổ, hành lang, cửa ph
òng
lớn...
Công việc chạm khắc bắt đầu từ đỉnh (vòm, mái, trần, vòm cửa và các cửa sổ phía
trên) và cứ thế tiếp tục dẫn xuống phía nền. Để cho nước của những trận mưa lũ
mùa hè của vùng này thoát nhanh, nền của các khoảng này được làm hơi dốc.
Nh
ững giáo đường đơn khối nằm ở giữa các hang sâu từ 7 đến 12m đều đư
ợc chạm
khắc trực tiếp vào các khối đá. Toàn bộ bên trong ngôi đền đều bị khoét rỗng, trừ
c
ùng nóc và c
ổng v
òm. Các giáo
đư
ờng đ
ư
ợc nối liền với nhau
bởi đường thông nham thạch giống như mê cung chằng chịt.
Nh
ững nét nhô ra của công trình kiến trúc như mái, máng nước, bộ diềm, mí cửa
và các ngưỡng cửa sổ, vươn ra dài ngắn khác nhau tùy thuộc vào hướng chủ yếu
của các trận mưa.
Trong thành phố có 11 giáo đường cổ kính và chia thành 3 nhóm. Nhóm cực Bắc
là giáo đường Bete Medhane Alem bằng đá, lớn nhất thế giới hiện nay, có lẽ là b
ản
sao từ nhà thờ Thánh Ary ở Aksum, một vùng khác ở Ethiopiaa. Nhóm cực Tây là
nhà thờ Bete Giyorgis được bảo tồn hầu như nguyên vẹn nhất. Nhóm cực Đông
bao gồm 4 nhà thờ dành riêng cho Hoàng gia, trong đó giáo đường Bete Gabriel-
Rufael là nơi sản xuất bánh thánh (từ bột mì) cổ nhất thế giới.
Một số giáo đường nổi bật:
- Bete Medhane Alem (nhà của Chúa cứu thế): Giáo đường dài 33m, rộng 23m và
cao 11m. Bộ diềm mái chạm khắc được đỡ bởi 34 chiếc cột vuông. Đây là giáo
đường duy nhất ở Ethiopie có năm gian dọc, như kiểu ngôi giáo đường cũ Aksum.
- Bete Maryam (nhà của Thánh Mary): Có diện tích nhỏ hơn so v
ới Medhane Alem
và cao 9m, có ba gian dọc, mà đặc thù của những gian này là được phủ kín từ trên
xuống dưới bằng những hình vẽ thể hiện các môtíp hình học và bằng những bức
bích hoạ. Phía trên cửa chính là bức phù điêu mô tả hai kỵ sĩ giết rồng, một tác
phẩm điêu khắc sống động hiếm hoi ở các nhà thờ Ethiopiaa.
- Bete Giyorgis (nhà của thánh Georges): Có hình dáng như một hình chữ thập Hy
L
ạp đ
ư
ợc xây trong một khối nham th
ạch cỡ lớn. Bete Giyorgis tọa lạc trong hầm
nham thạch rất sâu, đường thông dưới đất nối liền với cửa vào, trở thành bia kỷ
niệm sự nghiệp anh hùng và nghị lực phi thường của những người xây dựng giáo
đường. Đây là giáo đường nổi tiếng nhất, đã tồn tại gần 8 thế kỷ.
- Quddus Mikael (thánh Michael), Bete Selassia (nhà của chúa Ba Ngôi) và Bete
Golgotha (tòa nhà thờ Chúa chịu nạn) tạo thành một quần thể nhà thờ. Trong đó
nét đáng chú ý nhất của Bete Golgotha là một dãy bày vị thầy tu được tạc to như
người thật lên những bức tường của hai gian nhà dọc; ở đó còn có hình Chúa nằm
trong quan tài ở một ô khám.
- Bete Merkoreouos và Bete Gabriel Raphael (nhà của thần Mercure và nhà của
các thượng đẳng thần Gabriel và Raphael): là những căn phòng dưới đất, vốn
chuyên dùng cho các mục đích phi tôn giáo, nhưng về sau đã được Thánh hóa.