451
THỰC TRẠNG CÔNG TÁC ĐĂNG KIỂM PHƯƠNG TIỆN THỦY
NỘI ĐỊA CHỞ KHÁCH DU LỊCH VÀ MỘT SỐ GIẢI PHÁP TRONG
CÔNG TÁC ĐĂNG KIỂM PHƯƠNG TIỆN THỦY NỘI ĐỊA CHỞ
KHÁCH DU LỊCH
Ths. Đậu Ngọc Bình
Phòng Tàu sông - Cục Đăng kiểm Việt Nam
TÓM TẮT:
Bài báo cung cấp về thực trạng công tác đăng kiểm phương tiện thủy nội địa chở khách
du lịch. Do sự khác nhau về vị trí địa lý, dòng chảy, chiều cao sóng tại các sông, hồ trên cả
nước và nhu cầu về phát triển, gìn giữ di sản thiên nhiên tại một số địa phương vì vậy hiện
nay trong công tác đăng kiểm phương tiện thủy nội địa chở khách du lịch đang có một số
địa phương tự quy định thêm các yêu cầu về kỹ thuật và dịch vụ. Bài báo cũng nêu ra một
số giải pháp trong công tác chỉ đạo, điều hành hiện đang được Cục Đăng kiểm Việt Nam
thực hiện và giải pháp trong thời gian tới, trong đó nhấn mạnh sự cần thiết phải ban hành
Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về phân cấp và đóng phương tiện thủy nội địa chở khách du
lịch để giải quyết các vấn đề nêu trên.
Từ khóa: phương tiện thủy nội địa chở khách du lịch, tàu du lịch, Luật giao thông
đường thủy nội địa.
I. THỰC TRẠNG CÔNG TÁC ĐĂNG KIỂM PHƯƠNG TIỆN THỦY NỘI ĐỊA CHỞ
KHÁCH DU LỊCH
Hiện nay, phương tiện chở khách du lịch trên thế giới đang ngày càng phát triển mạnh
mẽ cả về số lượng và chất lượng dịch vụ để đáp ứng nhu cầu du lịch của người dân. Tại Việt
Nam, không chỉ riêng di sản thiên nhiên thế giới vịnh Hạ Long, mà các khu du lịch khác
cũng có nhu cầu rất lớn về du lịch bằng phương tiện thủy nội địa như vịnh Bái Tử Long,
các vịnh thuộc quần thể đảo Cát Bà, vịnh Nha Trang, hồ Hòa Bình, hồ Núi Cốc, sông Cổ
Cò (Hội An), sông Hương (Huế), sông Sài Gòn (TP. Hồ Chí Minh), sông Hàn (Đà Nẵng)
và một số khu du lịch lòng hồ, tuyến sông du lịch khác.
Cụm từ “Phương tiện thuỷ nội địa chở khách du lịch” chưa được giải thích trong văn
bản quy phạm pháp luật. Theo giải thích từ ngữ tại Điều 3 Luật Giao thông đường thủy nội
địa thì “phương tiện thủy nội địa là tàu, thuyền và các cấu trúc nổi khác, có động cơ hoặc
không có động cơ, chuyên hoạt động trên đường thủy nội địa”; theo quy định của Luật Du
lịch thì loại hình kinh doanh du lịch bằng phương tiện thủy nội địa gồm vận tải khách du
lịch và lưu trú du lịch. Như vậy, “Phương tiện thuỷ nội địa chở khách du lịch” (sau đây gọi
là tàu du lịch) được hiểu là tàu, thuyền và các cấu trúc nổi khác, có động cơ hoặc không có
động cơ, hoạt động trên đường thuỷ nội địa, có đăng ký kinh doanh vận tải khách du lịch
hoặc lưu trú du lịch.
452
Tàu du lịch bao gồm: tàu lưu trú du lịch ngủ đêm, nhà hàng nổi, khách sạn nổi và tàu
du lịch khác. Các quy định về an toàn kỹ thuật và bảo vệ môi trường đối với tàu du lịch
được quy định tại Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về quy phạm phân cấp và đóng phương
tiện thủy nội địa (Sửa đổi 2:2018 QCVN 72:2015/BGTVT) và Quy chuẩn kỹ thuật quốc
gia về quy phạm giám sát kỹ thuật và đóng phương tiện thủy nội địa cỡ nhỏ (QCVN
25:2015/BGTVT). Ngoài 02 quy chuẩn trên, đối với tàu lưu trú du lịch ngủ đêm, nhà hàng
nổi, khách sạn nổi còn phải đáp ứng quy định tại Thông tư số 43/2012/TT-BGTVT ngày
23/10/2012 của Bộ trưởng Bộ Giao thông vận tải quy định các yêu cầu kỹ thuật và bảo vệ
môi trường đối với tàu thủy lưu trú du lịch ngủ đêm, nhà hàng nổi, khách sạn nổi. Theo giải
thích từ ngữ tại Thông tư 43/2012/TT-BGTVT: “Tàu thủy lưu trú du lịch là phương tiện
thủy nội địa chở khách du lịch, có buồng ngủ, phục vụ nhu cầu lưu trú của khách du lịch”;
“Nhà hàng nổi là phương tiện thủy nội địa chở khách hoặc chở khách du lịch, có đăng ký
kinh doanh nhà hàng nổi phục vụ ăn uống trên phương tiện mà không bố trí các buồng ngủ
lưu trú trên phương tiện”; “Khách sạn nổi là phương tiện thủy nội địa chở khách du lịch, có
buồng ngủ, có đăng ký kinh doanh khách sạn, được neo tại một địa điểm trên đường thủy
nội địa và có thể di chuyển từ địa điểm neo này tới địa điểm neo khác khi cần thiết.”. Các
trang thiết bị kỹ thuật và tiện nghi trên tàu du lịch có sự khác nhau rất lớn giữa các loại tàu
du lịch thông thường và các loại tàu lưu trú du lịch ngủ đêm, nhà hàng nổi, khách sạn nổi.
Số lượng tàu du lịch tập trung phần lớn tại một số địa phương, số liệu về số tàu du lịch
được đăng kiểm nêu tại bảng thống kê dưới đây:
Địa phương
Loại tàu
Tàu lưu trú du lịch ngủ đêm,
nhà hàng nổi, khách sạn nổi
(chiếc)
Tàu du lịch thông thường
(chiếc)
Quảng Ninh 201 345
Hải Phòng 58 117
Hồ Chí Minh 31 277
Đà Nẵng 0 78
Nha Trang 6 356
Lòng hồ Hòa Bình 0142 (160 phương tiện chưa vào
đăng kiểm)
Huế 0 125
Bên cạnh các quy định này, tại một số văn bản quy phạm pháp luật khác cũng có nêu
một số quy định liên quan đến trang bị cho tàu du lịch, gồm: Nghị định số 168/2017/NĐ-
CP ngày 31/12/2017 của Chính phủ quy định chi tiết một số điều của Luật Du lịch; Nghị
định 142/2018/NĐ-CP ngày 09/10/2018 của Chính phủ sửa đổi một số quy định về điều
kiện đầu tư, kinh doanh thuộc phạm vi quản lý nhà nước của Bộ văn hóa, thể thao và du
lịch; Quyết định số 62/QĐ-TTg ngày 11/01/2019 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Đề
án kiểm soát chất lượng dịch vụ vận tải và bảo đảm an toàn giao thông cho khách du lịch;
Thông tư số 42/2017/TT-BGTVT ngày 15/11/2017 của Bộ trưởng Bộ Giao thông vận tải
453
quy định điều kiện của người điều khiển phương tiện, nhân viên phục vụ, trang thiết bị,
chất lượng dịch vụ trên phương tiện vận tải khách du lịch.
Việc ban hành các văn bản quy phạm pháp luật trên đã góp phần lớn trong đảm bảo trật
tự an toàn giao thông khi khai thác tàu du lịch. Các yêu cầu kỹ thuật được quy định tại các
văn bản trên là yêu cầu tối thiểu, áp dụng chung tàu du lịch của cả nước.
Tuy nhiên, do đặc thù về hoạt động du lịch và yêu cầu về chất lượng kỹ thuật, trang thiết
bị sử dụng trên phương tiện chở khách du lịch tại mỗi địa phương khác nhau vì vậy một
số địa phương đã ban hành văn bản quy phạm pháp luật riêng để nâng cao chất lượng kỹ
thuật và tiện nghi đối với các phương tiện chở khách du lịch trên địa bàn như: Ủy Ban nhân
dân thành phố Hải Phòng ban hành Quyết định số 32/2018/QĐ-UBND ngày 20/11/2018
ban hành quy chế quản lý hoạt động du lịch trên các vịnh thuộc quần đảo Cát Bà, huyện
Cát Hải, thành phố Hải Phòng; Ủy Ban nhân dân tỉnh Quảng Ninh ban hành Quyết định số
4088/2015/QĐ-UBND ngày 21/12/2015 ban hành quy định tạm thời về quản lý hoạt động
tàu du lịch trên vịnh Hạ Long, vịnh Bái Tử Long, Quyết định số 1069/2016/QĐ-UBND
ngày 08/4/2016 sửa đổi một số điều của Quyết định số 4088/2015/QĐ-UBND. Việc ban
hành quy định riêng với căn cứ theo điều kiện, môi trường hoạt động của phương tiện chở
khách du lịch trên vịnh Hạ Long, vịnh Bái Tử Long mang tính đặc thù riêng so với các
vùng khác trên toàn quốc, đòi hỏi tiêu chuẩn, điều kiện an toàn kỹ thuật phải cao hơn quy
định chung thì cũng cần có văn bản quy phạm pháp luật quy định về cơ chế, chính sách
đặc thù riêng cho vịnh Hạ Long, vịnh Bái Tử Long và việc ban hành văn bản này phải phù
hợp về thẩm quyền, nội dung và trình tự, thủ tục như kiến nghị tại văn bản số 02/BC-BTP
ngày 03/01/2017 của Bộ Tư pháp. Trong khi đó, một số địa phương như tỉnh Hòa Bình
lại đề nghị ban hành Quy chuẩn kỹ thuật Quốc gia về đóng phương tiện thủy nội địa áp
dụng cho phương tiện hoạt động ở vùng hồ nước ngọt, nơi có điều kiện mặt nước tĩnh, ít
chịu tác động của gió bão. Qua đó sẽ giúp giảm được giá thành đóng phương tiện thủy cho
người dân.
Như vậy, các quy định về an toàn kỹ thuật đối với phương tiện thủy nội địa chở khách
du lịch hiện nay chưa được tập trung trong một văn bản quy phạm pháp luật và chưa có quy
chuẩn riêng cho loại tàu này.
II. MỘT SỐ GIẢI PHÁP ĐÃ THỰC HIỆN TRONG CÔNG TÁC ĐĂNG KIỂM
PHƯƠNG TIỆN THỦY NỘI ĐỊA CHỞ KHÁCH DU LỊCH
Để nâng cao chất lượng công tác đăng kiểm cho tàu du lịch và tiến tới ban hành Quy
chuẩn kỹ thuật quốc gia riêng cho tàu du lịch, Cục Đăng kiểm Việt Nam đã thực hiện đồng
bộ các giải pháp sau:
1. Giải pháp về xây dựng văn bản quy phạm pháp luật
Thực hiện theo chỉ đạo của Phó Thủ tướng Chính phủ tại công văn số 7085/VPCP-
KGVX ngày 25/8/2016 về việc đề nghị Bộ Giao thông vận tải chủ trì, phối hợp với các Bộ,
ngành liên quan xây dựng, ban hành theo thẩm quyền tiêu chuẩn và các yêu cầu cụ thể đối
454
với tàu chở khách du lịch trên vịnh Hạ Long; các văn bản số 9891/BGTVT-KHCN ngày
25/8/2016; văn bản số 9445/BGTVT-VT ngày 16/8/2016 của Bộ GTVT về việc tham gia
ý kiến đối với đề xuất của UBND tỉnh Quảng Ninh; Thông báo số 392/TB-BGTVT ngày
11/7/2016 về Kết luận của Bộ trưởng Bộ Giao thông vận tải Trương Quang Nghĩa tại buổi
làm việc với lãnh đạo tỉnh Quảng Ninh. Cục Đăng kiểm Việt Nam đã yêu cầu các đơn vị
đăng kiểm tại tỉnh Quảng Ninh và các địa phương có loại phương tiện chở khách du lịch
thống kê các thông tin liên quan đến tình trạng kỹ thuật, trang thiết bị trên phương tiện để
làm cơ sở xây dựng quy chuẩn phương tiện thủy nội địa chở khách du lịch. Đối với các
phương tiện chở khách du lịch tại tỉnh Hòa Bình, Cục Đăng kiểm Việt Nam đã có công văn
số 1442/ĐKVN-TS ngày 19/04/2019 gửi Sở Giao thông vận tải Hòa Bình, đề nghị Sở Giao
thông vận tải Hòa Bình phối hợp các cơ quan chức năng của tỉnh tiến hành khảo sát, thu
thập các số liệu về điều kiện thủy văn, chiều cao sóng, cấp gió tại lòng hồ Hòa Bình, cung
cấp số liệu cho Cục Đăng kiểm Việt Nam báo cáo Bộ Giao thông vận tải để có căn cứ xem
xét xây dựng các yêu cầu kỹ thuật phù hợp với điều kiện sóng, gió tại khu vực khảo sát.
Đến nay, việc xây dựng Quy chuẩn này đã được Bộ Khoa học Công nghệ thẩm định,
trong thời gian tới sẽ trình Bộ Giao thông vận tải ban hành.
2. Giải pháp về quản lý, kỹ thuật; ban hành văn bản chỉ đạo, điều hành
Trước mắt, để nâng cao an toàn kỹ thuật và bảo vệ môi trường đối với các phương tiện
chở khách du lịch trên vịnh Hạ Long, vịnh Bái Tử Long, Cục Đăng kiểm Việt Nam đề nghị
chính quyền địa phương chỉ đạo các cơ quan liên quan tăng cường quản lý, kiểm soát đội
tàu này về hành trình, thuyền viên, người lái phương tiện, chấp hành các quy định về phòng
chống cháy, cứu hộ cứu nạn,...
Để phòng chống cháy nổ trên tàu do những nguyên nhân như chập, cháy các dây dẫn
điện, Cục Đăng kiểm Việt Nam đã đề nghị UBND tỉnh Quảng Ninh cùng Cục ĐKVN tăng
cường tuyên truyền đến các chủ phương tiện thực hiện các quy định an toàn trong vận hành
đối với hệ thống điện trên tàu và không tự ý sửa chữa, thay thế dây dẫn điện, các thiết bị
điện trên tàu không đúng chủng loại theo yêu cầu quy chuẩn. Khi sửa chữa, thay thế các
trang thiết bị điện trên tàu chủ phương tiện phải báo đăng kiểm kiểm tra lại phù hợp Quy
chuẩn nhằm đảm bảo duy trì tình trạng an toàn kỹ thuật của phương tiện. Khi phương tiện
hoạt động cần thường xuyên theo dõi, phát hiện sớm và xử lý kịp thời sự cố sẽ an toàn cho
phương tiện và du khách, hạn chế lớn tổn thất về vật chất.
- Đối với phương tiện thủy nội địa chở khách du lịch của cả nước, để tăng cường công
tác đăng kiểm, Cục Đăng kiểm Việt Nam đã ban hành các văn bản số 527/ĐKVN-TS ngày
10/02/2015 về việc tăng cường giám sát kỹ thuật các phương tiện chở người, vận chuyển
khách du lịch; văn bản số 2583/ĐKVN-TS ngày 10/06/2016 triển khai chỉ thị số 06/CT-
BGTVT; văn bản số 3206/ĐKVN-TS ngày 14/07/2016 thực hiện các giải pháp cấp bách
bảo đảm trật tự, an toàn giao thông đường thủy trong tình hình mới; văn bản số 4086/
ĐKVN-TS ngày 11/07/2018 thực hiện các giải pháp cấp bách bảo đảm trật tự, an toàn giao
455
thông đường thủy 2018. Tại các văn bản này, Cục Đăng kiểm Việt Nam yêu cầu các đơn
vị đăng kiểm:
+ Kiểm tra chéo, kiểm tra lại sự phù hợp giữa thiết kế, tàu thực và quy định áp dụng.
+ Kết hợp với cơ quan chức năng để lập kế hoạch kiểm tra đột xuất tình trạng an toàn
kỹ thuật và bảo vệ môi trường, phòng chống cháy nổ với các phương tiện 3 tháng/ lần giữa
hai kỳ kiểm định.
+ Kiểm tra, rà soát chặt chẽ sức chở người, trang thiết bị an toàn, phòng chống cháy nổ
trên phương tiện, đồng thời phải có lưu ý cụ thể trong giấy chứng nhận an toàn kỹ thuật và
bảo vệ môi trường (nếu có).
+ Duy trì các đường dây nóng để nắm bắt kịp thời các yêu cầu của khách hàng, doanh
nghiệp để tháo gỡ khó khăn, hỗ trợ các doanh nghiệp, ngăn chặn các hiện tượng nhũng
nhiễu, tiêu cực; công khai các thủ tục đăng kiểm; tiếp tục nghiên cứu cải cách thủ tục hành
chính để đơn giản hóa các thủ tục trong đăng kiểm.
+ Phối hợp với Cục Cảnh sát giao thông và Cục Đường thủy nội địa Việt Nam, Ban An
toàn giao thông các tỉnh, lực lượng Thanh tra giao thông, các lực lượng chức năng tại địa
phương, thanh tra, kiểm tra đột xuất tình trạng an toàn kỹ thuật và bảo vệ môi trường giữa
hai kỳ kiểm tra, phát hiện và xử lý đối với trường hợp tự ý thay đổi kết cấu, hình dáng, kích
thước phương tiện; tăng cường xử lý nghiêm đối với các trường hợp đưa các phương tiện
thủy nội địa đã hết niên hạn, quá hạn kiểm định, không đảm bảo điều kiện an toàn kỹ thuật
và bảo vệ môi trường tham gia giao thông.
+ Thu hồi hoặc không cấp giấy chứng nhận giấy chứng nhận an toàn kỹ thuật và bảo vệ
môi trường khi phát hiện phương tiện không thỏa mãn quy định.
- Đối với các tàu du lịch trên vịnh Hạ Long, vịnh Bái Tử Long: Ngoài các yêu cầu như
trên, Cục Đăng kiểm Việt Nam đã chỉ đạo và hướng dẫn các đơn vị đăng kiểm trên địa bàn
tỉnh Quảng Ninh tăng cường kiểm tra điều kiện an toàn kỹ thuật và bảo vệ môi trường đối
với phương tiện, bao gồm:
+ Thực hiện rà soát, kiểm tra các phương tiện chở khách du lịch đang hoạt động theo
chỉ đạo của Ủy ban nhân dân tỉnh Quảng Ninh tại Thông báo số 31/TB-UBND ngày
16/02/2017 về kết luận của Chủ tịch Ủy ban nhân dân tỉnh tại cuộc họp bàn các biện pháp
cấp bách để phòng chống cháy nổ và các nguy cơ khác trên tàu du lịch ảnh hưởng tới công
tác đảm bảo an toàn cho khách du lịch tham quan, lưu trú trên vịnh Hạ Long, vịnh Bái Tử
Long. Đối với các tàu du lịch đóng mới, các đơn vị đăng kiểm trên địa bàn phải giám sát,
kiểm tra phương tiện tuân thủ nghiêm ngặt theo các quy định của QCVN 72:2013/BGTVT.
+ Lập kế hoạch và thực hiện kiểm tra kỹ lưỡng các phương tiện ngay trong năm 2017,
phát hiện các hư hỏng, các vấn đề không phù hợp quy định và kiên quyết yêu cầu các chủ
phương tiện thực hiện, đặc biệt vấn đề chống chìm, chống cháy, cứu hộ, cứu nạn,...