195
THỰC TRẠNG VỀ GIẢM PHÁT THẢI KHÍ NHÀ KÍNH
VÀ TRUNG HÒA KHÍ CARBON TẠI BÌNH DƯƠNG
Nguyễn Thị Hoàng Oanh 1
1. Khoa Kinh tế, Trường Đại học Thủ Dầu Một
TÓM TẮT
Biến đổi khí hậu đang là một vấn đề mà được toàn thế giới quan tâm. Một loạt các hiện
tượng tiêu cực về khí hậu xuất hiện ngày càng rõ rệt và tác động xấu đến cuộc sống nhân loại.
Dữ liệu từ Cơ quan Quản lý khí quyển và và đại dương Mỹ (NOAA) cho thấy nhiệt độ đại dương
bắt đầu tăng cao nguyên nhân do hiện tượng nóng lên toàn cầu đi kèm với hiệu ứng El Nino.
Điều này gây ra nhiều hiện tượng thời tiết bất thường như mưa, lũ, nắng nóng gay gắt ảnh
hưởng đến cuộc sống sinh hoạt và sinh khỏe con người. Giảm thiểu khí thải carbon là một phần
quan trọng của việc bảo vệ môi trường và duy trì sự cân bằng hệ sinh thái. Tại Hội nghị COP26
Việt Nam đã cam kết mạnh mẽ với cộng đồng quốc tế về việc giảm phát thải khí nhà kính để đạt
mức phát thải ròng bằng 0 gọi tắt là Net Zero vào năm 2050. Bình Dương là một trong những
tỉnh công nghiệp có tốc độ phát triển cao thu hút được nhiều FDI đứng hàng đầu của cả nước
vì vậy UBND tỉnh cũng đã đặt ra những mục tiêu về kế hoạch hành động tăng trưởng xanh tại
địa bàn Bình trong trong giai đoạn 2023-2030. Bài viết này tác giả tập trung về thực trạng mà
lãnh đạo Bình Dương đã cố gắng đạt được và bài nghiên cứu kế tiếp sẽ đưa ra những giải pháp
cụ thể trong lĩnh vực này.
Từ khóa: giảm phát thải khí nhà kính, khí carbon, Net Zero.
1. ĐẶT VẤN ĐỀ
Biến đổi khí hậu là một trong những vấn đề đang được quan tâm vì nó đe dọa và ảnh
hưởng trực tiếp đến cuộc sống của con người. Một loạt các hiện tượng tiêu cực về khí hậu xuất
hiện ngày càng rõ rệt và tác động xấu đến cuộc sống nhân loại. Theo các nhà dự báo NOAA
của Mỹ cho thấy nhiệt độ ở các đại dương bắt đầu tăng kỷ lục vào tháng 3 năm 2023. Nguyên
nhân do hiện tượng nóng lên toàn cầu đi kèm với hiệu ứng El Nino.Điều này gây ra nhiều hiện
tượng thời tiết bất thường như mưa, lũ, nắng nóng gay gắt ảnh hưởng đến cuộc sống sinh hoạt
và sinh khỏe con người. Tại Diễn đàn Kinh tế Thế giới (WEF) đã có nhận định rằng ô nhiễm
môi trường là rủi ro lớn nhất đến nền kinh tế toàn cầu. Theo PGS.TS Nguyễn Cảnh Nam đã có
bài viết “ Phát thải C02 từ sử dụng năng lượng trên toàn cầu và tình hình của Việt Nam” năm
2022 đăng trên tạp chí Năng Lượng Việt Nam đã chỉ ra rõ là Việt Nam đang phải đối mặt với
thách thức rất lớn về phát thải khí carbon.Và trong vòng 10 năm 2011 đến 2021 thì tổng mức
phát thải khí C02 tại Việt Nam tăng hơn 2,06 lần và mức phát thải khí C02 bình quân đầu người
từ sử dụng năng lượng ở Việt Nam là 63,12/tấn/EJ.
Việt Nam đã ký rất nhiều hiệp định FTA và trong tương lai hàng hóa Việt Nam khi xuất
khẩu sang những thị trường khó tính như EU thì sản phẩm bắt buộc phải đầy đủ và đảm bảo các
tiêu chí về an toàn vệ sinh thực phẩm, chất lượng cao. Vào tháng 10/2023 Châu Âu đã thí
nghiệm thêm vào một tiêu chí đánh vào hàng hóa nhập khẩu đó là thuế carbon hay tên gọi khác
là thuế bảo vệ môi trường. Bên cạnh đó Việt Nam cũng đã ký cam kết Net Zero vào năm 2050
196
và đây cũng là một bước tiến cho các doanh nghiệp Việt Nam buộc phải tuân thủ những tiêu
chuẩn xanh để có chứng chỉ về môi trường khi tiến vào thị trường Châu Âu.
2. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
Phương pháp nghiên cứu: tác giả thực hiện phương pháp thu thập ,xử lý và tổng hợp
nguồn thông tin từ website, báo chí, các tài liệu file pdf và file word khi tham dự các hội thảo
như Hội thảo “Kiến thức và Phương pháp ngăn ngừa giảm thiểu phát thải nhà kính” diễn ra
vào ngày 3/10/2023 tại khu công nghiệp VSIP 1, Bình Dương và hội thảo về “Hợp tác Việt
Nam- Hoa Kỳ về tiết kiệm năng lượng và giảm phát thải công nghiệp bền vững tiến tới Net
Zero” được diễn ra vào ngày 18/1/2024 tại trung tâm hội nghị và triễn lãm tỉnh Bình Dương ;
Nguồn dữ liệu: Thu thập thông tin từ các trang website, báo chí, các tài liệu và báo
cáo doanh nghiệp công khai.
3. KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN
3.1 Net Zero Carbon là gì?
Net Zero là một cuộc đua quan trọng trong cuộc chiến chống biến đổi khí hậu của các
nước trên thế giới. Net Zero đồng nghĩa với việc chấm dứt hiện tượng nóng lên của Trái đất.
Để đạt được mục tiêu Net Zero, chúng ta cần thực hiện hành động giảm phát thải nhà kính hoặc
loại bỏ các hoạt động phát thải đang diễn ra ở thời điểm hiện tạị. Nói một cách khác là khi đạt
được tổng lượng khí nhà kính do con người thải ra như máy móc hay phương tiện ô tô xe máy
được cân bằng lại bằng cách đào thải các khí thải này ra khỏi khí quyển thông qua việc trồng
cây hoặc sử dụng công nghệ thu giữ không khí trực tiếp DACS. Tóm lại Net Zero giống như sự
trung hòa về khí hậu.
3.1 Làm thế nào để giảm phát thải ?
Biến đổi khí hậu đã và đang gây ra những hậu quả nặng nề trên toàn thế giới. Một trong
những nguyên nhân chính của hiện tượng này đó chính là do con người chúng ta đã thải ra
lượng khí thải carbon dioxide (CO2)tăng nhanh bất chấp và nhân loại đang đối mặt với nhiều
hiện tượng như nóng lên toàn cầu, mực nước biển dân cao và nhiều hiện tượng lạ cực đoan .
Tại buổi tọa đàm "Con đường đến khử carbon: Từ hiệu quả năng lượng đến các nguồn năng
lượng thay thế" thứ trưởng Khoa học và công nghệ Bùi Thế Duy đã chia sẻ để kìm hãm phát
thải carbon như Việt Nam cam kết với thế giới thì các doanh nghiệp cần phải có bước chuyển
mình trước sức ép chuyển dịch năng lượng và đổi mới công nghệ .Do đó cần có sự quan tâm
của các cấp chính quyền đưa những khung quy định pháp luận có liên quan , thực hiện báo cáo
kiểm kê cũng như lên kế hoạch và thực hiện kế hoạch giảm thải nhà kính thông qua những buổi
hội nghị, hội thảo hay những công tác nghiên cứu những ứng dụng tiên tiến đưa vào sản xuất
để doanh nghiệp hiểu được phải cần thay đổi cách sử dụng năng lượng và thực hiện các biện
pháp giảm phát thải thì mới đạt được mục tiêu Net Zero. Cụ thể:
• Chuyển từ dùng nhiên liệu hóa thạch sang năng lượng tái tạo;
• Tăng sử dụng năng lượng hạt nhân;
• Thay thế hệ thống sưởi trung tâm bằng các nguồn nhiên liệu khác;
• Giảm việc sử dụng máy bay và thịt đỏ;
• Thu gom và lưu cất carbon là một giải pháp công nghệ khác.
197
4. TỔNG QUAN VỀ TÌNH HÌNH THỰC HIỆN TRÁCH NHIỆM XÃ HỘI CỦA VIỆT
NAM LIÊN QUAN ĐẾN MÔI TRƯỜNG
4.1 Chỉ số chất lượng không khí AQI
Bảng 1. Chỉ số chất lượng không khí (AQI)
(đơn vị tính: μg/m³)
STT
Xếp hạng
(trên thang 131 nước và vùng
lãnh thổ)
Chỉ số chất lượng không khí (AQI) (AQI là chỉ số thể hiện mức
độ ô nhiễm trong không khí của một quốc gia, khu vực)
Năm 2022
Năm 2021
Năm 2020
1
25. China
30,6
32,6
34,7
2
30. Việt Nam
27,2
24,7
28
3
96. Ukraine
9,7
18,5
9,2
(Nguồn: https://www.iqair.com/vi/vietnam)
Nhận xét: Từ bảng 1 trên ta có thể thấy được tình hình đáng quan ngại liên quan đến chất
lượng không khí được đo bằng chỉ số AQI khi vừa năm 2021 con số dừng lại ở 24,7 thì đến
năm 2022 đã tăng lên tới 27,2. Mà đây là chỉ số về môi trường được đánh giá dựa trên lượng
khí CO, NO2, SO2 mà tất cả các loại khí này đa số được tạo ra từ hoạt động khai thác và sử
dụng nhiên liệu hóa thạch (than đá, dầu mỏ, khí đốt tự nhiên,…) của các doanh nghiệp trong
Ngành công nghiệp khai thác. Theo thông tin từ Báo cáo Quốc gia về Khí hậu và Phát triển cho
Việt Nam (tháng 7/2022) cũng có nhắc đến tuy không đóng góp nhiều vào khí nhà kính (KNK)
toàn cầu với tỷ trọng chỉ 0,8% lượng phát thải của thế giới nhưng chỉ trong hai thập kỷ qua Việt
Nam đã nổi lên là một trong những quốc gia có lượng phát thải KNK bình quân đầu người tăng
nhanh nhất trên thế giới.
Bảng 2: Cường độ khí CO2 của các doanh nghiệp sản xuất xuất khẩu (năm 2022)
Xếp hạng
(trên thang 131 nước và vùng lãnh thổ)
Cường độ carbon
1. Ukraine
2,8
4. Việt Nam
1,6
5. Trung Quốc
0,7
(Nguồn: https://www.iqair.com/vi/vietnam)
Nhận xét: Từ bảng 2 hoàn toàn có thể thấy được lượng khí phát thải cao gấp 2 lần so với
Trung Quốc. Cường độ khí CO2 tăng sẽ ảnh hưởng đến hai nguồn lực chính của Việt Nam là
sản xuất gạo và xuất khẩu các mặt hàng chế biến, chế tạo. Lượng phát thải carbon cao từ những
mặt hàng này trong những năm tới sẽ làm sụt giảm đi năng lực cạnh tranh trên thị trường quốc
tế vì các thị trường nhập khẩu chính như EU đã đưa ra những quy chuẩn xanh về hang hóa nhập
khẫu vào thị trường Châu Âu bao gồm đánh thuế carbon (CBAM) và chống phá rừng (EUDR).
Đầu tư trực tiếp nước ngoài cũng có thể bị ảnh hưởng. Nhiều công ty đa quốc gia, bao
gồm một số công ty hoạt động tại Việt Nam, đã cam kết khử carbon trong những năm tới và đó
là dấu hiệu của xu hướng trong tương lai
198
Hình 3. Dự đoán thiệt hại do biến đổi khí hậu gây ra cho GDP của Việt Nam
(Nguồn:world bank 2022)
Nhận xét: Nhìn vào hình 3 ta thấy do biến đổi khí hậu nên nhiệt độ đang báo động nóng
lên toàn cầu ở những năm tiếp theo cụ thể tăng 12-14,5% GDP vào năm 2050, Việc tăng nhiệt độ
kéo theo nhiều hiện tượng như lũ lụt và hạn hán vì vậy đang trở thành mối đe dọa tới dân số toàn
cầu. Theo các chuyên gia cho hay là nhiều thành phố sẽ biến mất do mực nước biển tăng lên cao
Bảng 4. Dự đoán những ảnh hưởng của biến đổi khí hậu năm 2030 - 2050
(Nguồn:world bank 2022)
Nhận xét: Từ bảng 4, có thể thấy được những dự đoán đáng báo động, cụ thể như: Ảnh
hưởng đến vị trí là một trong những nước đứng đầu ở hoạt động xuất khẩu gạo lớn nhất trên thế
giới, gây ảnh hưởng đến đời sống an sinh của hơn 17 triệu người,… Nếu các doanh nghiệp
không tham gia vào việc phát triển nền kinh tế bền vững và phát thải khí nhà kính thì tương lai
sau này sẽ tới lúc Việt Nam hay chính các doanh nghiệp Việt Nam phải “trả giá đắt”.
5. NHỮNG THÀNH TỰU MÀ BÌNH DƯƠNG ĐÃ LÀM ĐƯỢC VỀ GIẢM KHÍ CARBON
5.1 Bình Dương chú trọng thu hút FDI xanh
Bình Dương là tỉnh nằm trọng điểm kinh tế phía Nam với địa phương đầu tiên của Việt
Nam trở thành thành viên của Diễn Đàn cộng đồng thông minh thế giới (ICF) vinh danh trong
top 7 vào năm 2018 vì vậy lãnh đạo Bình Dương rất chú trọng đến thu hút FDI có chọn lọc, ưu
199
tiên áp dụng tạo ra công nghệ cao điển hình như tháng 11/2022 Lego đã khởi công xây dựng
nhà máy trung hòa carbon tại Bình Dương với dự án 1 tỷ USD và nhà máy này sẽ khai thác
năng lượng mặt trời từ các tấm pin trên mái nhà và một trang trại liền kề với mục tiêu giảm sự
phụ thuộc vào nhựa làm từ dầu mỏ và Lego cũng cam kết rằng nhà máy sẽ không đưa chất thải
vào bãi chôn lấp. Padora được đặt tại VSIP 3 tỉnh Bình Dương cũng là dự án 100% nhà máy sử
dụng năng lượng tái tạo và sẽ hoạt động vào cuối năm 2024.
Vào tháng 2/2023 ông chủ tịch hội đồng quản trị tông công ty Đầu tư và phát triên công
nghiệp (Becamex IDC) ông Nguyễn Văn Hùng và công ty Sembcorp Development LTD
(Singapore) đã ký bản ghi nhớ hợp tác 5 khu công nghiệp theo hướng xanh, thông minh và bền
vững tại Việt Nam với tổng chi phí 1 tỷ USD. Bên cạnh đó vào 13/4/2024 SEP (Hàn Quốc)
cũng đã ký kết hợp tác xây dựng cụm công nghiệp “Net Zero” với tổng số vốn 200 triệu USD
tại cụm Công nghiệp Tam Lập 2,huyện Phú Giáo tỉnh Bình Dương
5.2 Chuyển đổi từ khu công nghiệp truyền thống sang khu công nghiệp sinh thái
Lãnh đạo Bình Dương đã và đang chuyển đổi các khu công nghiệp trên địa bàn của tỉnh
từ truyền thống sang thông minh và sinh thái. Đây là một sự nỗ lực rất lớn của tỉnh và Bình
Dương đang có trên 30 cụm và khu công nghiệp thu hút rất nhiều FDI .
World bank và Tổng công ty Becamex IDC đã có 1 hội thảo về nghiên cứu tiền khả thi
về tiềm năng phát triển của Khu công nghiệp sinh thái (EIP) tại Bình Dương vào ngày
27/6/2023. Đây là buổi chia sẻ kiến thức và thảo luận giữa các bên về những thuận lợi và khó
khăn, lộ trình phát triển các khu công nghiệp và các bên tham gia sẽ đóng hỗ trợ cho sự thúc
đẩy cho sự phát triển khu công nghiệp sinh thái theo hướng xanh và bền vững ở Bình Dương.
Phát triển EIP (Khu công nghiệp sinh thái) ở Bình Dương sẽ nâng cao được năng lực cạnh tranh
của các nhà đầu tư và sẽ trở thành điểm đến hấp dẫn cho các FDI đến với Bình Dương .
5.3 Giải pháp
Các thành phố lớn nơi tập trung các khu công nghiệp ,dân cư đông đúc và người dân còn
xem nhẹ về phát thải khí nhà kính dẫn đến nhiều thách thức cho các cấp chính quyền vì vậy mà
lãnh đạo tỉnh Bình Dương cũng đã và đang tích cực đưa ra nhiều kế hoạch, giải pháp đồng bộ
và tìm cách nỗ lực để giảm thải khí nhà kính và hiệu ứng nhà kính. Nhiều nhóm nghiên cứu
cũng đưa những kết quả nghiên cứu khoa học về giảm thải khí nhà kính kết hợp với điều kiện
thực tế tại Bình Dương và cụ thể là giáo sư Nguyễn Văn Phước đã trình bày nghiệm thu về cách
tính công cụ tính mức phát thải ,hiệu ứng nhà kính và dựa trên phần mềm của IPCC. Đây là
phần mềm của IPCC phiên bản 2.69 triển khai các phương pháp tính phát thải KNK với việc
sử dụng các hệ số bậc 1 đơn giản nhất cho tất cả các ngành và các hệ số bậc 2 cho hầu hết các
danh mục trong lĩnh vực năng lượng, IPPU và chất thải cũng như các danh mục nông nghiệp
thuộc lĩnh vực AFOLU trong hướng dẫn IPCC 2006 về kiểm kê khí nhà kính quốc gia.
Việt Nam đang được hưởng lợi rất nhiều về hạn ngạch và thuế quan theo hiệp định
EVFTA Và CBAM nó có thể giảm lợi thế khi nhập khẩu vào thị trường khó tính Châu Âu vì
vậy các doanh nghiệp Việt cũng cần nghĩ đến những giải pháp cải tiến phát thải ít hơn về sản
phẩm giúp cho các doanh nghiệp được giảm phí xuất nhập khẩu khi xuất vào EU.
Net Zero là một mục tiêu mà Việt Nam hướng đến đầy cam go và thách thức bên cạnh đó
cũng mở ra cho Việt Nam cơ hội thu hút vốn FDI từ EU vì ngoài lợi thế về nhân công giá rẻ
,chính sách ưu đãi của chính phủ thì Việt Nam còn có những ưu đãi về GATT-WTO, GSP-EU,
ETS-EU và sắp tới là ưu đãi về CBAM sẽ tăng cơ hội cho các dự án đấu thầu đầu tư quốc tế
vào Việt Nam