Chuyên san Phát triển Khoa học và Công nghệ số 5 (2), 2019
42
THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN DU LỊCH SINH THÁI TỈNH ĐỒNG THÁP
Trịnh Chí Thâm*, Nguyễn Thị Ngọc Huyền
Trường Đại học Cần Thơ
*Tác giả liên lạc: tctham@ctu.edu.vn
(Ngày nhận bài: 18/3/2019; Ngày duyệt đăng: 22/5/2019)
TÓM TẮT
Nghiên cứu này nhằm đánh giá thực trạng phát triển du lịch sinh thái (DLST) của tỉnh
Đồng Tháp. Kết quả nghiên cứu dựa trên việc phân tích nguồn thông tin và dữ liệu thu
thập được qua tài liệu, khảo sát, phỏng vấn và thực địa. Kết quả nghiên cứu đã trình
bày được một số vấn đề cốt lõi về DLST của tỉnh Đồng Tháp. Thứ nhất, số lượt khách
và chi tiêu của khách du lịch (DL) có sự gia tăng liên tục qua các năm, trong đó lượt
khách DL đến các điểm DLST có gia tăng nhưng không đều và không liên tục. Thứ hai,
doanh thu ngành DL tỉnh Đồng Tháp tăng nhanh và đều qua các năm, đặc biệt là doanh
thu từ các dịch vụ ăn uống. Thứ ba, nguồn nhân lực ngành DL ngày càng được cải thiện
cả về số lượng lẫn chất lượng. Cuối cùng, khách DL khá hài lòng về các hoạt động DL
ở Đồng Tháp, đặc biệt là về cảnh quan thiên nhiên, môi trường và ẩm thực. Để khai
thác tốt DLST của Đồng Tháp, cần quan tâm hơn về việc qui hoạch tổng thể trong phát
triển DLST, thu hút nguồn vốn nhằm cải thiện hạ tầng DL, đào tạo kỹ năng mềm cho
nhân lực trong ngành, đa dạng hóa và liên kết trong khai thác các dịch vụ, thực hiện
nghiêm túc các qui định về bảo vệ môi trường.
Từ khóa: Du lịch, du lịch sinh thái, Đồng Tháp, thực trạng.
CURRENT SITUATION OF ECOLOGICAL TOURISM DEVELOPMENT IN
DONG THAP PROVINCE
Trinh Chi Tham*, Nguyen Thi Ngoc Huyen
Can Tho University
*Corresponding Author: tctham@ctu.edu.vn
ABSTRACT
This study aims to assess the current situation of ecotourism development in Dong Thap
province. The research results were based on the analysis of data collected through
reviewing documents, conducting surveys, carrying out interviews and taking fieldwork.
The research results have presented some mains issues about ecotourism of Dong Thap
province. Firstly, the number of visitors and their spending on tourism has continuously
increased over the years, in which the number of tourists visiting ecotourism sites has
increased, but not regularly and intermittently. Secondly, tourism revenue in Dong Thap
province has increased rapidly and steadily, especially profit from catering services.
Thirdly, human resources for ecotourism were improved in both quantity and quality.
Finally, tourists were quite satisfied with tourism activities in Dong Thap, especially
about natural landscapes, environment and cuisine. To better develop the ecotourism in
Dong Thap, it needs to pay more attention to making plan for ecotourism development,
attracting capital sources to improve tourism infrastructure, training soft skills for
labour in the field, diversifying and linking in exploiting services, implementing
regulations on environmental protection strictly.
Keywords: Tourism, ecotourism, Dong Thap, current situation.
Chuyên san Phát triển Khoa học và Công nghệ số 5 (2), 2019
43
ĐẶT VẤN ĐỀ
Hiện nay, với nhiều mục đích khác nhau
như tham quan, vui chơi, nghĩ dưỡng, công
vụ, nghiên cứu, học tập,… nên DL đã trở
thành một nhu cầu thường xuyên không
thể thiếu trong đời sống của con người.
Điều này tạo điều kiện cho ngành DL phát
triển mạnh mẽ và ngày càng có vai trò
quan trọng trong cơ cấu nền kinh tế của
mỗi quốc gia, trong đó có Việt Nam. Ở
nước ta, tuy DLST chỉ mới được quan tâm
trong những năm gần đây, ngành này ngày
càng thu ht được nhiều khách DL và có
vai trò quan trọng trong cơ cấu doanh thu
toàn ngành DL. Việc phát triển DLST
ngày càng góp phần thực hiện tốt mục tiêu
phát triển bền vững vì bên cạnh lợi ích
kinh tế hoạt động của DLST gắn liền với
việc bảo tồn môi trường thiên nhiên và giải
quyết được nhiều vấn đề xã hội
Là một tỉnh của vùng Đồng bằng sông Cửu
Long, Đồng Tháp có nhiều tiềm năng to
lớn trong phát triển DLST và trong những
năm qua hoạt động DLST của tỉnh đã có
những bước phát triển nhất định. Những
tiềm năng nổi bật trong phát triển DLST
của tỉnh này gồm các hệ sinh thái ngập
nước, các vườn cây trái, các di tích lịch sử
- văn hóa, giá trị ẩm thực, các lễ hội –
phong tục – tập quán đặc thù,… cùng với
sự quan tâm và đầu tư của chính quyền địa
phương nói riêng và nhà nước nói chung.
Việc qui hoạch và khai thác tốt tiềm năng
DLST được tin tưởng sẽ tạo động lực cho
sự phát triển kinh tế - xã hội nói chung.
Điều này cũng góp phần thực hiện mục
tiêu phát triển bền vững và nâng cao chất
lượng cuộc sống cho cộng đồng địa
phương. Nhằm đạt được những mục tiêu
cốt lõi như trên, cần đánh giá đng thực
trạng phát triển DLST của Đồng Tháp
nhằm đề xuất những định hướng phát triển
hợp lí hơn trong tương lai.
PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
Phương pháp thu thập, tổng hợp tài liệu
Đây là phương pháp cơ bản được sử dụng
nhằm thu thập và tổng hợp tài liệu về
DLST nói chung và DLST tỉnh Đồng Tháp
nói riêng. Phương pháp này gip chng tôi
tổng hợp, phân tích và so sánh các nguồn
tư liệu để tham khảo về những nội dung
cần thiết liên quan đến đề tài nghiên cứu.
Việc vận dụng phương pháp này cũng gip
chúng tôi có cái nhìn bao quát về DL và
DLST nói chung và DLST tỉnh Đồng Tháp
nói riêng. Bên cạnh đó, phương pháp còn
hỗ trợ người nghiên cứu có những hiểu
biết và nhìn nhận cơ bản về tiềm năng
DLST của tình này.
Phương pháp khảo sát – điều tra
Đây là phương pháp đặc biệt quan trọng
trong quá trình nghiên cứu đề tài này.
Phương pháp khảo sát gip người nghiên
cứu đánh giá đng thực trạng của đối
tượng nghiên cứu bằng việc sử dụng bảng
câu hỏi. Cụ thể, tác giả tiến hành khảo sát
60 khách thể bao gồm cán bộ lãnh đạo
trong ngành DLST ở ba điểm DL gồm
Vườn quốc gia (VQG) Tràm Chim, Xẻo
Quýt, Gáo Giồng thuộc tỉnh Đồng Tháp,
nhân viên trong ngành DL và khách DL.
Việc khảo sát giúp tác giả thu thập được
những thông tin xác thực về tình hình phát
triển DL tại những địa điểm cụ thể nêu
trên, một số khó khăn nhất định trong việc
phát triển DL, những đánh giá khách quan
của du khách về các hoạt động DL cụ
thể,… Thông tin khảo sát có giá trị thực tế
và đảm bảo được độ tin cậy do đối tượng
được khảo sát khá đa dạng và cỡ mẫu 60
cũng đủ lớn để mang tính đại diện.
Phương pháp phỏng vấn sâu
Việc vận dụng phương pháp này nhằm
giúp chúng tôi thu thập được những thông
tin chi tiết và sâu sắc hơn về tình hình phát
triển DLST tại địa bàn nghiên cứu. Bên
cạnh đó, việc phỏng vấn giúp khắc phục
được những nhược điểm của phương pháp
khảo sát bằng bảng hỏi để đảm bảo hơn độ
tin cậy và xác thực cho kết quả nghiên cứu.
Cụ thể, chúng tôi đã phỏng vấn 25 đối
tượng bao gồm 5 lãnh đạo trong ngành, 7
nhân viên phục vụ trong các hoạt động
DLST ở Đồng Tháp và 18 du khách tại các
điểm DL cụ thể. Bên cạnh những câu hỏi
Chuyên san Phát triển Khoa học và Công nghệ số 5 (2), 2019
44
về thực trạng phát triển DLST tại địa bàn,
chng tôi cũng trao đổi để có được các ý
kiến đề xuất nhằm phát triển tốt hơn DLST
tỉnh Đồng Tháp.
Phương pháp thực địa
Mặc dù việc khảo sát bằng phiếu hỏi và
phỏng vấn đã gip chng tôi thu được
những thông tin khá đa dạng và đầy đủ về
tình hình phát triển DLST tại địa bàn
nghiên cứu, chúng tôi tiến hành thực địa để
xác minh tính chính xác của những thông
tin thu nhận được. Bên cạnh đó, việc thực
địa gip người nghiên cứu có cái nhìn xác
thực và đánh giá đa chiều về vấn đề phát
triển DLST vì người nghiên cứu có sự hiểu
biết nhất định về đối tượng nghiên cứu của
đề tài. Như vậy, việc kết hợp phương pháp
thực địa với các biện pháp thu thập thông
tin như trên sẽ giúp dữ liệu nghiên cứu
đảm bảo cả tính khách quan lẫn chủ quan.
Chng tôi đã có chuyến thực địa 3 ngày tại
một số điểm DLST của tỉnh Đồng Tháp để
quan sát và ghi nhận tình hình phát triển và
các hoạt động DL tại những địa bàn cụ thể.
Phương pháp xử lý số liệu
Việc vận dụng phương pháp này gip
chúng tôi tổng hợp và xử lý thông tin thu
thập được. Điều này làm cơ sở và minh
chứng cho thực trạng phát triển DLST của
tỉnh Đồng Tháp một cách xác thực và trực
quan. Nói cách khác, nguồn thông tin thu
thập được đã được chúng tôi xử lý bằng
Phần mềm Thống kê cho Khoa học Xã hội
(Statistical Package for the Social
Sciences – SPSS) để hệ thống lại bằng biểu
bảng. Điều này gip người nghiên cứu
trình bày các vấn đề về thực trạng phát
triển DLST của Đồng Tháp một cách khoa
học và trực quan hơn.
KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN
Khái quát về tỉnh Đồng Tháp
Đồng Tháp là một tỉnh thuộc vùng Đồng
bằng Cửu Long và là một trong ba tỉnh của
vùng Đông Tháp Mười có tọa độ Địa lí
10007’ – 10058’ vĩ độ Bắc và 105012’ –
105056’ kinh độ Đông. Phía bắc của tỉnh
Đồng Tháp giáp Campuchia với đường
biên giới dài 51 km. Phía Nam giáp tỉnh
Vĩnh Long; phía Đông giáp 2 tỉnh Long
An và Tiền Giang; phía Tây và Tây Nam
giáp tỉnh An Giang và Thành phố Cần Thơ
(LÊ THÔNG, 2009).
Diện tích tự nhiên toàn tỉnh là 3.383 km2
với dân số 1,7 triệu người năm 2017.
Trong vùng Đồng bằng sông Cửu Long,
Đồng Tháp có diện tích đứng hàng thứ 5
(sau các tỉnh Cà Mau, Long An, An Giang,
Sóc Trăng) và dân số đứng hàng thứ 4 (sau
An Giang, Long An và Tiền Giang). Đồng
Tháp có 2 thành phố trực thuộc tỉnh (Cao
Lãnh và Sa Đéc) và 9 huyện gồm Tân
Hồng, Hồng Ngự, Tam Nông, Thanh Bình,
Tháp Mười, Cao Lãnh, Lấp Vò, Lai Vung
và Châu Thành (LÊ THÔNG, 2009).
Đồng tháp thuộc khu vực địa hình tương
đối bằng phẳng với độ cao phổ biến 1–
2m so với mặt biển và nằm trong vùng khí
hậu nhiệt đới với 2 mùa rõ rệt là mùa
mưa và mùa khô. Độ ẩm trung bình năm là
82,5%, số giờ nắng trung bình là 6,8
giờ/ngày. Lượng mưa trung bình năm từ
1.170 – 1.520 mm, tập trung vào mùa mưa,
chiếm 90 – 95% lượng mưa cả năm. Đất
đai của Đồng Tháp rất màu mỡ do được
bồi đắp phù sa từ hệ thống sông Cửu Long
và có thể chia làm 4 nhóm đất chính là
nhóm đất phù sa ngọt (chiếm 59,1% diện
tích đất tự nhiên), nhóm đất phù sa nhiễm
phèn (chiếm 25,9% diện tích tự nhiên), đất
xám (chiếm 8,7% diện tích tự
nhiên), nhóm đất cát (chiếm 0,5% diện tích
tự nhiên). Tỉnh nằm ở đầu nguồn sông Cửu
Long, có nguồn nước mặt khá dồi dào,
nguồn nước ngọt quanh năm không bị
nhiễm mặn. Ngoài ra, còn có hai
nhánh sông Sở Hạ và Sở Thượng bắt
nguồn từ Campuchia đổ ra sông
Tiền ở Hồng Ngự. Phía nam còn có sông
Cái Tàu Hạ, Cái Tàu Thượng, sông Sa
Đéc,… cùng với hệ thống kênh rạch chằng
chịt. Đồng Tháp có nhiều vỉa nước ngầm ở
các độ sâu khác nhau, nguồn này hết sức
dồi dào, mới chỉ khai thác, được sử dụng
để phục vụ sinh hoạt đô thị và nông thôn,
chưa được dùng cho công nghiệp (Cổng
Chuyên san Phát triển Khoa học và Công nghệ số 5 (2), 2019
45
thông tin Đồng Tháp, 2017). Những điều
kiện về địa hình, khí hậu, đất đai và nguồn
nước như trên tạo điều kiện cho hệ sinh vật
ở Đồng Tháp phát triển tươi tốt quanh năm
với sự đa dạng về thành phần loài và sự
phong phú về khả năng khai thác. Đặc biệt,
điều kiện tự nhiên tạo tiền đề nền tảng cho
nhiều vườn trái cây và các VQG phát triển
với cây trồng, vật nuôi cho phép khai thác
tốt các hoạt động DLST.
Bên cạnh các điều kiện tự nhiên, điều kiện
kinh tế - xã hội cũng tạo nên những lợi thế
đặc thù giúp tỉnh phát triển DL nói chung
và DLST nói riêng. Cụ thể, tỉnh có 1,7
triệu dân với trên 55,0% dân số là lực
lượng lao động (Cổng thông tin Đồng
Tháp, 2017). Đây là nguồn nhân lực quan
trọng thc đẩy cho DLST phát triển.
Nguồn lao động của tỉnh không ngừng
được nâng cao về trình độ với hệ thống các
cơ sở đào tạo cả trong và ngoài tỉnh. Hiện
tại, Đồng Tháp có Trường Đại học Đông
Tháp, Trường Cao đẳng cộng đồng,
Trường Cao đẳng nghề, Trường Trung tâm
Y tế, Trường Trung cấp Nghiệp vụ Giao
thông, 8 trung tâm dạy nghề,… Về kinh tế,
Đồng Tháp có thế mạnh trong phát triển
nông nghiệp với các sản vật đặc thù gồm
lúa, cá, các loại trái cây và hoa màu nông
sản (Cổng thông tin Đông Tháp, 2017). Hệ
thống giao thông trên địa phận tỉnh phát
triển với Quốc lộ 30 giáp Quốc lộ 1A tại
ngã 3 An Hữu (Cái Bè - Tiền Giang) chạy
dọc theo bờ Bắc sông Tiền; Quốc lộ 80
từ cầu Mỹ Thuận nối Hà Tiên đi qua các
tỉnh Vĩnh Long, Đồng Tháp, An
Giang, Cần Thơ và Kiên Giang; Quốc lộ
54 chạy dọc theo sông Hậu nối Đồng Tháp
với Vĩnh Long và Trà Vinh; tuyến đường
N2 nối Quốc lộ 22 và Quốc lộ 30 xuyên
qua khu vực Đồng Tháp Mười là một phần
của tuyến đường Hồ Chí Minh xuyên suốt
Bắc Nam. Mạng lưới giao thông thủy
trên sông Tiền, sông Hậu nối Đồng Tháp
với Thành phố Hồ Chí Minh và các tỉnh
trong khu vực, tạo điều kiện thuận lợi
trong giao thương với các tỉnh vùng Vồng
bằng sông Cửu Long và mở rộng đến
các tỉnh của Campuchia (Cổng thông tin
Đồng Tháp, 2017). Điều kiện giao thông
thuận lợi là yêu tố then chốt giúp cho du
khách có thể dễ dàng tiếp cận với DL tỉnh
Đồng Tháp.
Như vậy, Đồng Tháp có nhiều tiềm năng
để phát triển DL, đặc biệt là DLST. Với
những điều kiền tự nhiên đặc trưng cùng
với cơ sở hạ tầng vật chất kĩ thuật và nguồn
lao động đã tạo điều kiện thuận lợi cho quá
trình phát triển DLST. Điều này giúp khai
thác ngày một hiệu quả tiềm năng DL nói
chung và DLST nói riêng trên địa bàn tỉnh.
Thực trạng phát triển du lịch tỉnh Đồng
Tháp
Tình hình khách du lịch đến Đồng Tháp
Hình 1. Biểu đồ thể hiện lượt khách du lịch đến Đồng Tháp giai đoạn 2011 - 2016
(Nguồn: Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Đồng Tháp)
1,313,834 1,460,281
1,726,401 1,855,921
2,267,455
2,663,050
0
500,000
1,000,000
1,500,000
2,000,000
2,500,000
3,000,000
2011 2012 2013 2014 2015 2016
Lượt khách
Chuyên san Phát triển Khoa học và Công nghệ số 5 (2), 2019
46
Từ biểu đồ cho thấy, số lượng khách DL
đến Đồng Tháp tăng liên tục trong giai
đoạn 2011 – 2016. Tăng hơn 1,3 triệu lượt
khách trong vòng 6 năm. Cụ thể, năm 2011
số lượng khách DL đến Đồng Tháp là
1.313.834 tăng lên 2.663.050 lượt khách
năm 2016. Đặc biệt, thời điểm tăng nhanh
nhất là năm 2015 – 2016 tăng từ 2.267.455
lượt khách vào năm 2015 lên 2.663.050
lượt khách vào năm 2016.
Sự gia tăng số lượt khách là một trong
những bằng chứng xác thực cho việc khai
thác hiệu quả tài nguyên DL (LÊ HUY
BÁ, 2006); tuy nhiên, số lượt khách chỉ
tăng ở mức trung bình.
Hình 2. Biểu đồ thể hiện số lượt khách nội địa và quốc tế đến tỉnh Đồng Tháp
(Nguồn: Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Đồng Tháp)
Nhìn chung, khách DL đến với tỉnh Đồng
Tháp ngày càng tăng bao gồm khách nội
địa và khách quốc tế. Trong đó, khách nội
địa chiếm tỷ lệ cao hơn. Giai đoạn 2011 -
2016 khách nội địa tăng từ 290.673 lượt
lên 1.318.865 lượt, tăng gấp 4,5 lần.
Khách quốc tế tăng từ 27.727 lượt lên
68.714 lượt, tăng 2,8 lần. Mặc dù lượt
khách gia tăng nhưng khách có khả năng
chi tiêu nhiều hơn là khách DL quốc tế (LÊ
DUY BÁ và cộng sự, 2009) thì lại chiếm
số lượng không cao và gia tăng chậm.
Kết quả nghiên cứu cho thấy, có một số lý
do làm cho lượng khách DL quốc tế chiếm
tỷ lệ không cao. Cụ thể, khách được phỏng
vấn cho rằng các hoạt động DL tại các
điểm vẫn còn đơn điệu chưa có những nét
đặc thù, sản phẩm DL chưa thật sự thu hút,
cơ sở hạ tầng DL còn hạn chế. Không thể
phủ nhận rằng tính đặc thù của sản phẩm
DL và hạ tầng trong DL có ảnh hưởng lớn
đến lượt khách đến tham quan các điểm
(LÊ HUY BÁ, 2006). Khi trao đổi với lãnh
đạo và nhân viên trong ngành, chúng tôi
thấy được một số nguyên nhân làm ảnh
hưởng đến chất lượng của các hoạt động
DL nói chung và DLST nói riêng gồm
nguồn kinh phí đầu tư cho phát triển DL
trong những năm qua còn thiếu; các khu di
tích, các hình thức sinh hoạt văn hóa dân
gian và các làng nghề truyền thống chưa
được đầu tư khôi phục và đưa vào DL một
cách hiệu quả. Mặt khác, cơ chế quản lý
khai thác tại các khu DLST chưa thống
nhất và chưa được quan tâm đng mức.
Theo báo cáo của Sở Văn hóa, Thể thao và
Du lịch Đồng Tháp, mức chi tiêu trung
bình của khách đến Đồng Tháp là 30 USD
đối với khách quốc tế lưu tr qua đêm và
5 USD cho khách quốc tế đi trong ngày;
15 USD/người/ngày cho khách nội địa lưu
tr qua đêm và 3 USD cho khách nội địa
290,673 345,074 393,867 455,643
822,839
1,318,865
27,727 35,207 42,667 45,093 44,467 68,714
0
200,000
400,000
600,000
800,000
1,000,000
1,200,000
1,400,000
2011 2012 2013 2014 2015 2016
Lượt khách
Khách du lịch nội địa Khách du lịch quốc tế