Kỷ yếu Hội thảo quốc tế “Thương mại và phân phối” lần 2 năm 2020
603
TIỀM NĂNG VÀ THÁCH THỨC CỦA THƯƠNG MẠI ĐIỆN TỬ
VIỆT NAM TRONG TIẾN TRÌNH HỘI NHẬP QUỐC TẾ
POTENTIALS AND CHALLENGES OF VIETNAMESE E-COMMERCE IN THE
INTERNATIONAL INTEGRATION PROCESS
ThS. Trần Ngọc Phương Thảo
Trường Cao đẳng Công nghệ thông tin Hữu nghị Việt – Hàn
Email: thaotnp@viethanit.edu.vn
Tóm tắt
Thương mại điện tử Việt Nam đang trên đà phát triển mạnh mẽ, trở thành kênh thương mại tiện lợi cho
cả người mua và người bán. Với một quốc gia có đến 53% dân số sử dụng internet và gần 50 triệu thuê bao sử
dụng Smartphone, thị trường thương mại điện tử ở Việt Nam được dự đoán rất tiềm năng và sẽ bùng nổ trong
thời gian tới. Tuy nhiên, việc phát triển nhanh trong một thời gian ngắn đã đặt ra nhiều thách thức cho cả cơ
quan quản lý nhà nước và quyền lợi của người tham gia. Chính vì vậy, bài báo này sẽ chỉ ra những tiềm năng
cũng như những thách thức mà thương mại điện tử Việt Nam đang gặp phải, làm cở sở cho các bên liên quan
tham khảo khi quyết định tham gia vào thị trường này.
Từ khóa: Thương mại điện tử, Tiềm năng, Thách thức, Giao dịch trực tuyến
Abtract
Vietnam e-commerce is on the strong development, becoming a convenient trade channel for both
buyers and sellers. As a country with 53% of the population using the internet and nearly 50 million smartphone
subscribers, the e-commerce market in Vietnam is predicted to be very potential and will explode in the near
future. However, the rapid development in a short time has presented many challenges for both state
management agencies and the rights of participants. Therefore, this article will point out the potentials and
challenges that Vietnam's e-commerce is facing, providing a basis for stakeholders to consult when deciding to
enter this market.
Keywords: E-commerce, Potential, Challenges, Online transactions.
1. Giới thiệu
Mặc dù tham gia muộn hơn các quốc gia trong khu vực, nhưng hoạt động thương mại điện tử
tại Việt Nam đang tạo ra một sự bùng nổ khiến nhiều người bất ngờ. Tuy nhiên, so với tiềm năng thì tỷ
lệ phát triển hiện nay vẫn còn khá thấp. Thực tế, thương mại điện tử (TMĐT) là xu hướng kinh doanh,
tiêu dùng tất yếu gắn liền với sự phát triển của công nghệ, sự tiếp nhận dịch vụ từ doanh nghiệp (DN)
đến người dân.
Theo số liệu Sách trắng thương mại điện tử Việt Nam 2019 được Cục Thương mại điện tử và
Kinh tế số thuộc Bộ Công Thương phát hành, năm 2018, toàn ngành TMĐT B2C Việt Nam, bao gồm cả
hàng hóa và dịch vụ đạt mức 8,06 tỷ USD, tăng trưởng 30% so với năm 2017. Đây cũng là mức tăng
trưởng cao nhất trong vòng 3 năm trở lại đây. Trong số 10 sàn TMĐT có tổng số lượt truy cập website
cao nhất tại thị trường Đông Nam Á 6 tháng đầu năm 2019, có tới 5 là của các doanh nghiệp Việt Nam –
gồm Tiki, Sendo, Thế Giới Di Động, Điện Máy Xanh và FPT Shop.
Theo đó, 36% số DN tham gia khảo sát cho biết có bán hàng trên mạng xã hội (tăng 4% so với
năm 2017). Đồng thời, tỷ lệ DN đánh giá bán hàng qua mạng xã hội đạt hiệu quả cao là 45% (tăng
mạnh so với tỷ lệ 39% năm 2017), bán hàng qua website là 32% và qua ứng dụng di động là 22%.
Nhiều DN lớn cũng đã tích cực sử dụng mạng xã hội để tiếp thị và chăm sóc khách hàng. Đây là một
tín hiệu đáng mừng đối với ngành TMĐT ở Việt Nam, khi các hoạt động kinh doanh, giao dịch trực
tuyến bằng công nghệ hiện đại đang dần thay thế các hình thức mua bán truyền thống.
6
0
n
h
số
ch
6
0
đa
n
d
o
q
u
k
h
so
á
2.
2.
1
2.
1
w
e
2.
1
cá
c
4
Hình 1: T
o
Tuy n
h
h
ỏ và vừa c
h
các DN b
á
o di động.
H
triệu ngườ
g ở mức
k
anh thu so
v
Vì vậ
y
u
ản lý cũng
n
h
ai thác các
á
t chất lượ
n
Tổn
g
qua
n
1
. Giao dịc
h
1
.1. Websit
e
Có 4
4
e
bsite, tăng
1
.2. Kinh d
o
Năm
2
c
DN tham
g
Kỷ
y
o
p 10 websit
e
S
i
m
h
iên, thực t
h
ưa biết đế
n
á
n hàng trê
n
H
iện, số n
g
i sử dụng I
n
k
há cao, k
h
v
ới mức bá
n
y
, tiềm năn
g
n
hư các do
a
công cụ bá
n
n
g cho đến
h
n
thươn
g
m
h
TMĐT d
o
e
doanh ng
h
4
% doanh
n
chỉ 1% so
v
o
anh trên m
2
018 đán
h
d
g
ia k
h
ảo sá
t
y
ếu Hội thảo
e
TMĐT đư
ợ
m
ilarWeb v
à
t
ế cũng cho
n
và chưa
b
n
sàn TMĐ
T
g
ười tham g
i
n
ternet, tỷ l
h
oảng 70%
;
n
lẻ t
r
ên cả
g
phát triển
a
nh nghiệp
n
hàng của
h
ậu
m
ãi,…
đ
m
ại điện tử
t
o
anh n
g
h
i
ệ
p
h
iệp
n
ghiệp, tươ
n
v
ới 2017 và
Hìn
h
m
ạng xã hội
d
ấu sự tăng
t
t
h
ì có 36
%
quốc tế “Th
ư
ợ
c truy cập
n
à
phân tích
b
thấy tiềm
n
b
iết cách tậ
n
T
đều có w
e
i
a mua sắ
m
ệ người dù
n
;
tương ứn
g
nước chỉ b
ằ
là rất lớn
n
cần bắt tay
thương mạ
i
đ
ều phải đ
ư
t
ại Việt Na
p
với n
g
ườ
i
n
g ứng vớ
i
không tha
y
h
2. Tỷ lệ D
N
t
r
ưởng tốt
c
%
DN cho bi
ế
ư
ơn
g
mại và p
n
h
i
ều nhất
Đ
b
ởi iPrice In
s
n
ăng về T
M
n
dụng tối
đ
e
bsite, như
n
m
trực tuyến
n
g tham gi
a
g
42 triệu
n
ằ
ng 4,2%.
n
hưng khó
k
nhau, hỗ t
r
i
điện tử từ
ư
ợc chú trọ
n
m
i
t
i
êu dùn
g
(
i
4300 DN
y
đổi nhiều
t
N
có website
c
ủa mô
h
ìn
h
ế
t bán
h
àng
hân phối” lầ
n
Đ
ông Nam
Á
s
ights vào t
h
M
ĐT ở Việt
đ
a ưu thế c
ủ
n
g chỉ khoả
n
tại Việt N
a
a
mua sắm t
r
n
gười tron
g
k
hăn, t
r
ở n
g
rợ
nhau tìm
khâu nhập
n
g và quan
t
(
B2C)
khảo sát
n
t
rong nhữn
g
qua các nă
m
h
kinh doa
n
trên
m
ạng
x
n
2 năm 202
0
Á
trong quý
2
h
áng 7/2019
Nam là rấ
t
ủ
a TMĐT.
S
n
g 61% tro
n
a
m tăng kh
á
t
rực tuyến í
t
g
năm 201
8
g
ại cũng kh
ô
ra được cá
c
hàng, đặt
h
t
âm đầu tư
đ
n
ăm 2018
c
g
năm trở l
ạ
m
n
h trên các
m
x
ã hội, tăng
0
2
/2019, thốn
g
t
lớn nhưn
g
S
ố liệu cho
ng số đó c
ó
á
đều đặn,
v
t
nhất 1 lần
8
. Tuy nhiê
n
ô
ng ít. Do
đ
c
giải pháp
h
àng, giao
h
đ
úng
m
ức.
c
ho biết đ
ã
ạ
i đây.
m
ạng xã hộ
i
4% so với
n
g
kê bởi
nhiều DN
thấy trong
ó
ứng dụng
v
ới khoảng
trong năm
n
, tỷ trọng
đ
ó, các cấp
tốt nhất để
h
àng, kiểm
xây
d
ựng
i
. Trong số
n
ăm 2017.
2.
1
n
ư
da
d
ụ
q
u
ch
lệ
c
2.
2
2.
2
sự
h
ợ
nă
m
1
.3. Tham
g
Mặc
d
ư
ớc nhưng t
h
o động từ 1
ụ
ng trong D
N
Tươn
g
u
y mô, chiế
n
o sự thay
đ
c
h nhiều tro
2
. Giao dịc
h
2
.1.
S
ử dụn
g
Qua b
i
thay đổi l
ớ
ợ
p đồng điệ
n
m
2017 cò
n
Kỷ
y
g
ia các sàn
T
d
ù trong vài
h
ực chất vẫ
n
1-13% có t
h
N
chắc sẽ c
ầ
g
tự, việc ứ
n
n
lược và n
g
đ
ổi này. Nă
m
ng vòng 3
n
h
TMĐT d
o
g
chữ ký đi
ệ
i
ểu đồ, ta t
h
ớ
n, tương
đ
n
tử trong
k
n
26% năm
y
ếu Hội thảo
Hình 3
T
MĐT, kin
h
năm qua,
t
n
chưa có s
h
am gia ki
n
ầ
n một kho
ả
n
g dụng tốt
g
uồn lực.
X
m
2018 ch
ỉ
n
ăm trở lại
đ
o
anh n
g
h
i
ệ
p
ệ
n tử và hợ
p
h
ấy các nă
m
đ
ối ổn định
k
inh doanh
c
2018.
Hình 4: Tì
n
quốc tế “Th
ư
: Kinh doan
h
doanh trê
n
t
hị trường
c
s
ự tăng trư
ở
n
h doanh q
u
ả
ng thời gi
a
t
r
ên nền t
ả
X
ét
m
ột các
ỉ
có khoản
g
đ
ây, cùng
m
p
với doan
h
p
đồng điện
m
trở lại đâ
y
qua 4 năm
c
ũng khôn
g
n
h hình sử
d
ư
ơn
g
mại và p
h
mạng xã
h
n
nền tảng
d
hứng kiến
s
n
g mạnh m
ẽ
u
a sàn. Vì v
ậ
a
n nữa.
ả
ng di dộng
h
tổng thể
t
g
17% DN
c
m
ức với 201
h
n
g
hiệp
tử
y
, tỷ lệ sử d
ụ
(2015-201
8
có sự tăng
d
ụng chữ ký
đ
hân phối” lầ
n
h
ội qua các
n
d
i độn
g
s
ự bùng nổ
ẽ
, trong số
c
ậ
y, để thấy
vẫn chỉ dừ
n
t
hì đa số c
á
c
ó website
7 và giảm
2
ụ
ng chữ ký
8
), song so
n
t
r
ưởng mạ
n
đ
iện tử qua
n
2 năm 202
0
n
ăm
đầu tư vào
c
ác DN tha
m
được hiệu
q
n
g lại ở cá
c
á
c DN vẫn
c
phiên bản
d
2
% so với 2
điện tử tro
n
n
g đó thì
x
n
h, thậm c
h
các năm
0
o
các sàn T
M
m gia khảo
q
uả cũng n
h
c
doanh ng
h
c
hưa thực s
d
i động, k
h
016.
n
g giao dịc
h
x
u hướng D
N
h
í có giảm
n
605
M
ĐT trong
sát thì vẫn
h
ư tính ứng
h
iệp lớn có
ự
sẵn sàng
h
ông chênh
h
không có
N
sử dụng
n
hẹ từ 28%
6
0
2.
2
v
ớ
Ti
ế
2.
2
tr
o
đầ
u
và
ở
m
th
ì
n
h
2.
2
vi
ệ
d
o
35
sự
6
2
.2. Nhận
đ
ơ
84%
D
ớ
i 2017), và
ế
p đó là m
ạ
2
.3.
T
ỷ
lệ đ
ầ
Theo
k
o
ng tổng n
g
u
từ t
r
ên 5
0
o website
h
Và th
e
m
ức đầu tư
ì
có tới 15
%
h
ỏ mới dừn
g
2
.4. Hiệu q
u
Trong
ệ
c bán hàn
g
anh nghiệp
% năm 20
1
thay đổi n
h
Kỷ
y
đ
ơ
n
đ
ặt hàn
g
D
N trong s
ố
hình thức
n
ạ
ng xã hội c
h
Hìn
h
ầ
u tư, xây d
ự
k
hảo sát 2
0
g
ân sách đầ
u
0
% ngân sá
c
h
oặc ứng dụ
n
e
o quy mô
D
trên 50%
c
%
doanh ng
h
g
ở mức 8%
u
ả của việc
tổng số do
a
g
thông qu
a
đánh giá c
a
1
7), hai kên
h
h
iều so với
n
Hình 6:
Đ
y
ếu Hội thảo
g
qua các c
ô
ố
4300 DN
n
ày vẫn là
k
h
iếm 49%,
h
5: Tỷ lệ D
N
ự
ng và vận
0
18, thì có
6
u
tư cho T
M
c
h chung c
ủ
n
g di động.
D
N thì nhó
m
c
ho websit
e
h
iệp lớn c
h
.
bán hàng q
a
nh nghiệp
a
m
ạng xã
h
a
o
k
ênh bá
n
h
là ứng d
ụ
n
ăm t
r
ước.
Đ
ánh giá h
i
ệ
quốc tế “Th
ư
ô
ng cụ trực
khảo sát c
h
k
ênh bán hà
n
website ch
i
N
nhận đơn
hành webs
i
6
2% DN th
M
ĐT, 29%
ủ
a TMĐT.
Đ
m
DN lớn
c
e/
ứng dụng
h
i ở mức n
à
ua các côn
g
tham gia k
h
h
ội (tăng n
h
n
hàng thôn
g
ụ
ng di động
ệu quả của
v
ư
ơn
g
mại và p
tuyến
h
o biết nhậ
n
n
g chiếm t
ỷ
ếm 36% v
à
đặt hàng q
u
i
te/ứng dụn
g
a
m gia khả
o
DN đã đầu
Đ
iều này p
h
c
ó sự đầu t
ư
di động t
r
ê
n
à
y, trong kh
g
cụ trực tu
y
h
ảo sát, có
4
h
iều so với
g
qua webs
i
và sàn gia
o
v
iệc bán hà
n
hân phối” lầ
n
n
đơn đặt h
à
ỷ
trọng lớn
n
à
sàn giao
d
ị
u
a các công
c
g
di độn
g
o
sát cho b
tư từ 20-5
0
h
ản ánh đa
s
ư
m
ạnh hơn
n
tổng vốn
i đó tỷ lệ
n
y
ến
4
5% doanh
n
tỷ lệ 39%
i
te doanh n
g
o
d
ịch thươ
n
n
g qua các c
ô
n
2 năm 202
0
à
ng thông
q
n
hất trong s
ố
ị
ch TMĐT
c
c
ụ trực tuyế
n
iết mới đầ
u
0
% ngân s
á
s
ố các DN
c
các DN v
ừ
đầu tư TM
n
ày ở nhóm
n
ghiệp đán
h
năm 2017
)
g
hiệp (giả
m
n
g
m
ại điệ
n
ô
ng cụ trực
0
q
ua email (
t
ố các
k
ênh
c
hiếm 13%
.
n
u
tư TMĐT
á
ch và
m
ới
c
hưa thực s
ự
ừ
a và nhỏ.
C
M
ĐT của do
a
doanh ng
h
h
giá cao h
i
)
, tiếp theo
m
một chút
s
n
tử hầu nh
ư
tuyến
ăng 5% so
tr
ực tuyến.
.
dưới 20%
c
ó 9% DN
ự
tập trung
C
ó thể thấy
a
nh nghiệp
iệp vừa và
ệu quả của
đó là 32%
s
o với tỷ lệ
ư
không có
2.
3
2.
3
nă
m
D
N
ch
ư
v
ớ
2.
3
cá
c
gầ
n
gầ
n
tổ
n
2
0
n
h
trì
n
tr
ự
3
. Giao dịc
h
3
.1. Tra cứ
u
Có 31
m
2018 (tă
n
N
chưa bao
ư
a có sự t
h
ớ
i hệ thống
t
H
ì
3
.2.
S
ử dụn
g
Khác
v
c
thủ tục đ
ă
n
đây, cụ t
h
n
đây, khai
n
g số DN t
h
17. Tuy n
h
h
ận xuất xứ
n
h xử lý tr
ự
ự
c tuyến đố
i
H
Kỷ
y
h
g
iữa chín
u
thông tin
t
% DN cho
n
g 1% so
v
giờ tra cứ
u
h
ay đổi lớn,
t
hông tin c
ủ
ì
nh 7: Xu h
ư
g
dịch vụ c
ô
v
ới việc tra
ă
ng ký, cấp
h
ể tăng từ
7
báo thuế v
ẫ
h
am gia kh
ả
h
iên, các
d
ị
c
điện tử,…
c
ự
c tuyến đã
i
với những
H
ình 8: Tìn
h
y
ếu Hội thảo
h phủ với
d
tr
ên các we
b
biết thườn
g
v
ới năm trư
ớ
u
các thôn
g
điều này p
h
ủ
a cơ quan
n
ư
ớng tra cứ
u
ô
ng trực tu
y
cứu thông
phép,… c
ó
7
3% năm 2
0
ẫn là dịch
v
ả
o sát, tiếp
s
c
h vụ liên
q
c
ó xu hướn
g
phát sinh v
à
dịch vụ cô
n
h
hình sử dụ
n
quốc tế “Th
ư
d
oanh n
g
hi
ệ
b
site cơ qu
a
g
xuyên tr
a
ớ
c), 62% D
N
g
tin này.
N
h
ản ảnh tí
n
n
hà nước c
ò
u
thông tin t
r
y
ến
tin thì tỷ lệ
ó
phần cao
h
0
17 lên 75
%
v
ụ công trự
c
s
au đó là
d
ị
q
uan đến h
ả
g
giảm dần
.
à
i bất cập
h
n
g này.
n
g một số d
ị
ư
ơn
g
mại và p
ệ
p (G2B)
a
n nhà nướ
c
a
cứu thông
N
thình th
o
hìn chung,
h
hiệu quả
ò
n chưa thự
c
r
ên các web
s
các DN sử
h
ơn rất nhiề
u
%
năm 201
8
c
tuyến đư
ợ
ị
ch vụ đăng
ả
i quan nh
ư
.
Điều này
c
oặc phức t
ạ
ị
ch vụ công
t
hân phối” lầ
n
c
tin t
r
ên cá
o
ảng mới tr
a
tỷ kệ này
t
cũng như
n
c
sự tốt.
s
ite cơ quan
dụng dịch
v
u
và đang c
8
. Một điều
ợ
c DN sử d
ụ
ký kinh d
o
ư
khai báo
h
c
ũng chỉ ra
ạ
p nên DN
k
t
rực tuyến q
u
n
2 năm 202
0
á
c website
c
a
cứu và đ
ặ
t
rong nhữn
g
n
hận thức v
à
nhà nước q
u
vụ công tr
ự
ó xu hướn
g
đặc biệt là
ụ
ng nhiều
n
o
anh, chiế
m
h
ải quan, t
h
cho ta thấy
k
hông còn
“
u
a 3 năm (2
0
c
ủa cơ qua
n
ặ
c biệt vẫn
c
g
năm trở
l
à
mức độ t
i
u
a các năm
ự
c tuyến liê
n
g
tăng nhẹ t
r
à
trong 3 nă
m
n
hất, chiếm
m
51%, tăng
h
ủ tục cấp
g
y
thủ tục cũ
n
“
ưa chuộng
”
016-2018)
607
n
nhà nước
c
òn tới 7%
ại đây vẫn
i
ếp cận đối
n
quan đến
r
ong 2 năm
m
liên tiếp
88% trong
9% so với
g
iấy chứng
n
g như quy
”
hình thức