TIỂU LUẬN:
Quan điểm của Chủ tịch Hồ Chí Minh
về nhà nước thế nào là dân chủ
Sinh thời Chủ tịch Hồ Chí Minh đã khẳng định: Dân chủ là chìa khoá vạn năng để
giải quyết mọi công việc khó khăn của cách mạng. Trong Đảng không có dân chủ
thì đời sống của Đảng sẽ trở nên “âm u”. Trước khi đi xa trong di chúc Người căn
dặn: “trong Đảng phải thực hành dân chủ rộng rãi, thường xuyên và nghiêm chỉnh
tự phê bình và phê bình là cách tốt nhất để củng cố và phát triển sự đoàn kết và
thống nhất của Đảng. Phải có tình đồng chí thương yêu lẫn nhau”. Người nhấn
mạnh thực hành dân chủ chứ người không nói là dân chủ. Phải chăng, Người thấy
việc nói về dân chủ trong Đảng nhiều nhưng thực hành dân chủ rộng rãi thì còn có
những hạn chế. Chủ tịch Hồ Chí Minh khẳng định: “ để làm cho Đảng mạnh, thì
phải mở rộng dân chủ”, trong Đảng “ phải thật sự mở rộng dân chủ để bày tỏ hết ý
kiến của mình”.
Như vây, phát huy dân chủ trong Đảng là phát huy dân chủ nội bộ. Trong di sản tư
tưởng Hồ Chí Minh, chúng tôi nhận thấy nhiều lần Hồ Chí Minh đề cập đến vấn đề
dân chủ trong Đảng. Trong bài viết “Xây dựng những con người của Chủ nghĩa xã
hội” in trên báo Nhân dân, ngày 25-3-1961, Bác viết: “Chúng ta phải làm đúng lời
dạy của Lê – nin vĩ đại: Giữ gìn sự thống nhất của Đảng nhưcon ngươi của mắt.
Phải hết lòng tôn trọng tập thể, phát huy dân chủ nội bộ; tuyệt đối không được đôci
đoán cá nhân, tự đặt mình cao hơn tổ chức, tự cho phép mình đứng ngoài kỷ luật”,
tập 10, trang 311.
Người nhấn mạnh tầm quan trọng đặc biệt của sự đoàn kết trong Đảng, nhất là
đoàn kết giữa các đồng chí cán bộ lãnh đạo. Khối đoàn kết đó được xây dựng trên
cơ sở sự thống nhất về tư tưởng, mở rộng dân chủ nội bộ. Đồng thời cần tiến hành
phê bình và tự phê bình một cách rộng rãi, nhất là cần tổ chức cho nhân dân phê
bình cán bộ. “Phải thật sự mở rộng dân chủ trong cơ quan. Phải luôn luôn dùng cách
thật thà tự phê bình và thẳng thắn phê bình, nhất là phê bình từ dưới lên. Phải kiên
quyết chống cái thói “ cả vú lấp miệng em”, ngăn cản quần chúng phê bình. Một
đảng viên ở địa vị càng cao thì càng phải giữ đúng kỷ luật của Đảng, càng phải làm
gương dân chủ”.
Trong tác phẩm “Sửa đối lối làm việc” đăng báo vào tháng 10 năm 1947, phần
“Sáng kiến và hăng hái” Bác viết: “ Chúng ta thường nêu vấn đề đó. Nhưng đến
nay cán bộ và đảng viên vẫn ít sáng kiến, ít hăng hái. Đó là vì lẽ gì?
Vì nhiều lẽ. Mà trước hết là vì: Cách lãnh đạo của ta không được dân chủ, cách
công tác của ta không được tích cực…
Đối với cơ quan lãnh đạo, đối với những người lãnh đạo, các đảng viên và các cán
bộ dù có ý kiến cũng không dám nói, dù muốn phê bình cũng sợ, không dám phê
bình. Thành thử cấp trên với cấp dưới cách biệt nhau. Quần chúng đối với Đảng rời
xa nhau. Trên thì tưởng cái gì cũng tốt đẹp. Dưới thì có gì không dám nói ra.
Họ không nói, không phải vì họ không có ý kiến, nhưng vì họ nghĩ nói ra cấp trên
cũng không nghe, không xét, có khi lại bị “trù” là khác.
Họ không dám nói ra thì họ cứ để trong lòng, rồi sinh ra uất ức, chán nản. Rồi sinh
ra thói “không nói trước mặt, chỉ nói sau lưng”, “trong Đảng im tiếng, ngoài Đảng
nhiều mồm”, sinh ra nói “thậm thà thậm thụt” và những thói xấu khác…
Dân chủ, sáng kiến, hăng hái ba điều đó rất quan hệ với nhau. Có dân chủ mới làm
cho cán bộ và quần chúng đề ra sáng kiến. Những sáng kiến đó được khen ngợi, thì
nhưnmgx người đó càng thêm hăng hái, và người khác cũng học theo. Và trong khi
tăng thêm sáng kiến và hăng hái làm việc, thì những khuyết điểm lặt vặt, cũng tự
sửa chữa được nhiều. Chúng ta cần phải nâng cao mở rộng dân chủ ra”.
Trong giai đoạn hiện nay, Đảng và Nhà nước ta đang ra sức xây dựng nền dân chủ
xã hội chủ nghĩa, phát huy dân chủ trong nhân dân, Đại hội X của Đảng đã tổng kết:
“ Việc thực hiện dân chủ trong Đảng và trong xã hội, phát huy quyền làm chủ của
nhân dân dân, thực hiện chính sách đại đoàn kết toàn dân tộc có tiến bộ”. Tuy
nhiên, Đại hội X cũng thẳng thắn chỉ ra: “ Dân chủ trong Đảng và trong xã hội còn
bị vi pham. Kỷ cương, kỷ luật nhiều cấp, nhiều lĩnh vực không nghiêm. Sự đoàn kết,
nhất trí ở không ít cấp uỷ còn yếu”. “ Công tác tổ chức trên một số mặt còn yếu;
chưa thực hiện đầy đủ các nguyên tắc tổ chức, hoạt động của Đảng. Chậm xây dựng,
hoàn thiện tổ chức và cơ chế giám sát trong Đảng và trong hệ thống chính trị, giám
sát của nhân dân đối với hoạt động của Đảng, Nhà nước và cán bộ, đảng viên. Còn
thiếu những quy chế cụ thể đảm bảo phát huy dân chủ, thực hiện đúng nguyên tắc
tập trung dân chủ. Một số cấp uỷ đảng và cán bộ lãnh đạo thiếu tôn trọng và phát
huy quyền của đảng viên, ít lắng nghe ý kiến cấp dưới; cán bộ một số nơi gia
trưởng, độc đoán, chuyên quyền, mất dân chủ hoặc dân chủ hình thức”.
Từ những chỉ dẫn của Chủ tịch Hồ Chí Minh về dân chủ trong Đảng và thực tiễn mở
rộng và phát huy dân chủ trong Đảng và xã hội trong thời gian qua, để tiếp tục thực
hành dân chủ rộng rãi trong Đảng hiện nay cần thực hiện tốt những vấn đề sau:
* Thứ nhất, cần sớm xây dựng và thực hiện tốt quy chế dân chủ trong Đảng. Từ đó
mỗi đảng viên và tổ chức Đảng, mọi cấp uỷ và người đứng đầu đều thấy được quyền
hạn và trách nhiệm của mình về thực hiện dân chủ trong Đảng, đồng thời đó cũng là
căn cứ đê giám sát dân chủ trong Đảng.
Mặt khác, các tổ chức cơ sở Đảng cần xây dựng quy chế nội bộ. Trong quy chế, cần
quy định rõ chức năng, nhiệm vụ và mối quan hệ giữa bí thư với các thành viên của
cấp ủy; giữa đảng ủy, chi ủy với chính quyền, mặt trận và các đoàn thể nhân dân...
Mọi hoạt động của cấp ủy, chi bộ phải theo quy chế. Việc thực hiện nghiêm quy chế
sẽ giúp đảng ủy, chi ủy, chi bộ giữ vững được nguyên tắc tập trung dân chủ trong tổ
chức, hoạt động, trong lãnh đạo và sinh hoạt; là cơ sở bảo đảm; giữ vững và tăng
cường khối đại đoàn kết, thống nhất trong cấp ủy, trong chi bộ, cơ sở cho sự đồng
thuận giữa tổ chức Đảng và chính quyền; ngăn ngừa những biểu hiện chuyên quyền,
độc đoán của cá nhân người đứng đầu. Đồng thời, cũng góp phần ngăn chặn tình
trạng lợi dụng dân chủ bôi nhọ, công kích lẫn nhau gây mất đoàn kết nội bộ. Thực
hiện nghiêm quy chế làm việc, một mặt vừa đề cao vai trò người đứng đầu, mặt
khác vừa tạo điều kiện cho các cấp ủy viên và đảng viên phát huy tinh thần chủ
động sáng tạo trong việc thực hiện nhiệm vụ, đề cao vai trò trách nhiệm cá nhân
trong xử lý công việc.
* Thứ hai, thực hiện dân chủ trong quá trình xây dựng đường lối, chủ trương của
Đảng.
Nguyên nhân cơ bản dẫn đến thắng lợi của cách mạng Việt Nam là nhờ có sự lãnh
đạo đúng đắn của Đảng, trong đó vấn đề hàng đầu là Đảng phải xây dựng được
đường lối chủ trương đúng đắn. Để xây dựng đường lối đúng đòi hỏi Đảng ta phải
luôn độc lập, tự chủ, sáng tạo, phải nắm bắt quy luật khách quan và xu thế phát triển
của thời đại; phải huy động được trí tuệ của toàn Đảng, toàn dân.
Trong những thời gian gần đây, nhiều nghị quyết của Đại hội Đảng và Ban chấp
hành trung ương được lấy ý kiến đến từng chi bộ và tổ chức quần chúng. Tuy nhiên
vấn đề này chưa thành nề nếp trong nhiều tổ chức Đảng. Do đó trong thời gian tới
cần có quy định cụ thể về việc lấy ý kiến của tất cả các đảng viên trong những vấn
đề quan trọng của toàn Đảng, đồng thời cần phát huy dân chủ, đảm bảo tôn trọng ý
kiến của Đảng viên trong việc thông qua các nghị quyết chủ trương của tổ chức
Đảng.
* Thứ ba, đảm bảo việc thực hiện các quyền của Đảng viên một cách thực sự.
Quyền của Đảng viên như đã được giải thích tại Đại hội IV của Đảng là quyền dân
