Ụ Ụ M C L C
Ặ Ấ
ự ế ừ ữ ự
1. Đ T V N Đ Ề ế ọ ủ Tri
ạ t h c c a C. Mác và Ăng ghen là s k th a nh ng thành t u vĩ đ i
ế ọ ừ ờ ổ ạ ế ỷ ế ầ ố ủ ư ưở c a t t ng tri th i c đ i cho đ n cu i th k XVIII đ u th k t h c t ế ỷ
ế ọ ủ ả ớ XIX. Tuy nhiên, tri ộ t h c c a các ông khác m t cách căn b n v i các quan
ệ ố ế ướ ể ọ ự ủ ạ đi m, các h th ng và các h c thuy t tr c đó. S sáng t o ra ch nghĩa duy
ả ủ ử ủ ậ ị ứ ệ ồ ậ v t bi n ch ng (bao g m c ch nghĩa duy v t l ch s ) c a Mác và Ăng ghen
ự ự ạ ộ ộ ế ọ th c s là m t cu c cách m ng trong tri t h c.
ủ ộ ậ ư iạ Đ c.ứ Cha c a ông là m t lu t s có C.Mác sinh ngày 5 tháng 5 năm 1818 t
ủ ể ế ủ ư ả ộ quan đi m ti n b . Ông ng h t ộ ư ưở t ng dân ch t s n và khai sáng Pháp.
ậ ở ạ ọ ọ ị ể ọ ộ Năm 1835, Mác h c lu t đ i h c Bon, m t năm sau chuy n sang h c l ch s ử
ệ ậ ế ả ế ọ và tri ế ọ ở t h c Béclin. Mác b o v lu n án ti n sĩ tri ổ t h c vào năm 24 tu i.
ớ ườ ạ ừ ồ ế Tháng 6 năm 1843, Mác k t hôn v i Gienni Phôn, ng i b n gái t h i còn nh ỏ
ươ ố ủ c a ông. Mac m tấ ngày 14 tháng 3 năm 1883 t iạ Luân Đôn, V ng qu c Anh .
C.Mác (1818 1883) F. Ăngghen (1820 1895)
ạ ướ ỉ i Bácmen, t nh Rênani, n ứ c Đ c. C ụ F. Ăng ghen sinh ngày 28/11/1820, t
2
ủ ộ ưở ỏ ở ệ ọ ở ậ ệ thân sinh ra ông là ch m t x ng d t. Ông b d vi c h c b c trung h c v ọ ề
ư ệ ộ ở ơ làm vi c cho cha, và sau đó làm th ký cho m t hãng buôn B rêmô. Năm
ế ờ ơ ộ 1841, Ăngghen r i B rêmô đ n Béclin tham gia vào m t trung đoàn pháo binh.
ờ ỳ ọ ế ọ ở ườ ạ ọ Cũng trong th i k này, ông đã theo h c tri t h c tr ư ng đ i h c và giao l u
ẻ ừ ấ ả ắ ầ ữ ớ v i phái Hêghen tr . T tháng 3 năm 1842, ông đã b t đ u xu t b n nh ng tác
ủ ầ ẩ ph m đ u tiên c a mình.
ặ ố ạ ủ ướ Cu i tháng 8 năm 1844, ông g p Mác t ủ i Pari, th đô c a n ự ặ c Pháp. S g p
ể ấ ạ ặ ộ ệ ủ ế ọ ỡ g này đã đánh d u m t giai đo n phát tri n đ c bi t c a tri t h c Mác nói
ừ ủ riêng và ch nghĩa Mác nói chung. T đây, C.Mác và Ăngghen đã có b ướ c
ể ế ớ ứ ệ chuy n hoàn toàn t ừ ế ớ th gi i quan duy tâm bi n ch ng sang th gi i quan duy
ừ ả ứ ạ ứ ứ ệ ế ệ ậ v t bi n ch ng. Đó là quá trình ph c t p, v a c i bi n phép bi n ch ng duy
ế ọ ổ ể ừ ậ ứ ứ ệ ậ tâm trong tri ụ t h c c đi n Đ c, v a v n d ng phép bi n ch ng duy v t vào
ộ ể ừ ứ ị ử ệ ậ ướ ỉ vi c nh n th c l ch s xã h i đ t ng b c C.Mác và Ăng ghen hoàn ch nh h ệ
ố ế ọ ủ ề ế ớ ươ ậ th ng tri t h c c a mình v th gi i quan và ph ng pháp lu n. Ăng ghen
ấ ấ ể ạ ữ ầ m t năm 1895, sau khi đã hoàn t ệ t nh ng ph n vi c mà Mác còn đ l i.
ừ ế ổ ể T năm 1844 đ n năm 1895. C.Mác và F. Ăng ghen đã b sung và phát tri n
ề ủ ữ ệ ấ ế ọ ậ ị ệ ậ toàn di n nh ng v n đ c a tri ử ứ t h c duy v t bi n ch ng và duy v t l ch s .
ế ọ ộ ướ ờ ặ ạ ị Tri t h c Mác ra đ i là m t b c ngo t có ý nghĩa cách m ng trong l ch s ử
ế ọ ộ ệ ố ạ ế ọ ự ệ tri t h c nhân lo i. Toàn b h th ng tri t h c do Mác và Ănghen th c hi n đã
ự ễ ớ ứ ả ấ ậ ộ ộ ị ch ng minh m t cách b n ch t và sinh đ ng giá tr lý lu n và th c ti n l n lao
ế ủ ọ c a h c thuy t Mác.
Ề Ờ Ủ Ử Ề Ệ Ề Ị
2. ĐI U KI N L CH S VÀ NH NG TI N Đ RA Đ I C A TRI T Ế Ữ Ọ
H C MÁC
ề ệ ế
1.1. Đi u ki n kinh t
ộ xã h i
ế ỷ ữ ủ ư ả ể ạ ở Gi a th k XIX, ch nghĩa t b n đã phát tri n m nh châu Âu, ph ươ ng
ứ ả ấ ư ả ữ ủ ạ ẫ th c s n xu t t ấ ố ậ b n ch nghĩa đã t o nên mâu thu n gi a hai giai c p đ i l p,
ấ ư ả ấ ư ả ữ ấ ả giai c p t s n và giai c p vô s n. “… giai c p t s n không nh ng đã rèn
ẽ ế ữ ữ ườ ử ụ nh ng vũ khí s gi ạ t mình; nó còn t o ra nh ng ng ấ i s d ng vũ khí y
3
ạ ữ ườ ữ ạ ườ ố ch ng l i nó, đó là nh ng ng ệ i công nhân hi n đ i, nh ng ng ả i vô s n”.
ộ ấ ấ ấ ế ẽ ẫ ế ả ầ ộ ớ ỏ Cu c đ u tranh giai c p t t y u s d n đ n m t yêu c u m i đòi h i ph i có
ọ ẫ ườ ậ ậ ế ọ lý lu n khoa h c d n đ ng lý lu n tri t h c Mác.
ề ề ậ
1.2. Ti n đ lý lu n
ế ọ ơ ở ự ề ề ế ậ ờ Tri t h c Mác ra đ i trên c s là ti n đ lý lu n tr c ti p là tri ế ọ ổ t h c c
ứ ể ể ế ọ ơ ơ ắ đi n Đ c mà tiêu bi u là tri t h c Cant , Heeghen, Phoi b c.
ế ọ ủ ệ ơ ữ ệ Tri t h c duy tâm tiên nghi m c a Cant ở đã nêu ra nh ng quan ni m kh i
ơ ở ệ ứ ệ ị ứ ầ ề đ u v phép bi n ch ng, làm c s cho t ư ưở t ng bi n ch ng duy tâm trong l ch
ứ ế ọ ủ ề ử ế ọ ổ ể s tri t h c c đi n Đ c. Tri ỉ t h c Hêghen là đ nh cao c a n n tri ế ọ ổ t h c c
ệ ố ứ ệ ể ạ ộ ậ ủ đi n Đ c, trình bày m t cách có h th ng khái ni m, ph m trù, quy lu t c a
ứ ệ ấ ừ ệ ố ệ ế ọ phép bi n ch ng duy tâm xu t phát t “Ý ni m tuy t đ i”. Tri ậ t h c duy v t
ả ủ ơ ắ ệ ề ườ ị nhân b n c a Phoi b c đã nêu ra quan ni m v con ng ử i và l ch s trên c s ơ ở
ộ gi ớ ự i t ờ ố nhiên và đ i s ng xã h i.
ế ừ ữ ủ ầ ạ ợ K th a trên tinh th n phê phán nh ng h t nhân h p lý c a tri ế ọ ổ ể t h c c đi n
ệ ố ứ ự ế ọ ứ ệ Đ c, C.Mác xây d ng h th ng tri ậ t h c duy v t bi n ch ng.
ọ ự ề ề 1.3. Ti n đ khoa h c t nhiên
ế ỷ ạ ượ ữ ạ ữ ự Vào gi a th k XIX, nhân lo i đã đ t đ c nh ng thành t u n i b t v ổ ậ ề
ọ ự ậ ả ể ị ượ ượ khoa h c t nhiên. Đ nh lu t b o toàn và chuy n hóa năng l ng đ c tìm ra
ơ ọ ế ế ượ ở ở b i R.Maye và P.P. Giul ; h c thuy t t bào đ c khám phá b i Svan và
ế ế ữ ủ ứ ạ ọ ờ ủ Slâyđen c a Đ c; h c thuy t ti n hóa c a Đácuyn. Nh ng phát minh v ch th i
ọ ự ữ ự ớ ọ ạ đ i trong khoa h c t ậ nhiên cùng v i nh ng thành t u khoa h c khác trong v t
ơ ở ể ể ư ưở ự ọ ọ lý, hóa h c, sinh h c là c s đ C. Mác xây d ng và phát tri n t t ệ ng bi n
ứ ế ọ ế ọ ch ng trong h c thuy t tri t h c.
Ứ Ệ
3. CÁC PHÉP BI N CH NG
ứ ệ ệ
3.1. Khái ni m phép bi n ch ng
ệ ệ ươ ữ Bi n ch ng ả ể ng tác, chuy n hóa ph n ứ dùng đ chể ố ỉ nh ng m i liên h , t
ự ồ ạ ậ ủ ự ậ ậ ộ ánh s t n t i, v n đ ng và phát tri n ệ ể theo qui lu t c a các s v t, hi n
4
ượ ự ộ ư t ng trong t nhiên, xã h i và t duy.
ứ ệ ệ ứ ủ ệ Bi n ch ng bao g m: ứ ồ bi n ch ng khách quan là bi n ch ng c a th gi ế ớ i
ấ ứ ủ ệ ạ ộ ứ ệ ả ậ v t ch t và bi n ch ng ch quan là ph n ánh bi n ch ng trong ho t đ ng tinh
ầ ủ ườ th n c a con ng i.
ứ ứ ủ ế ệ ọ ệ Phép bi n ch ng ứ , là h c thuy t nghiên c u, khái quát bi n ch ng c a th ế
ớ ệ ố ự ằ ọ gi ệ ố ậ i thành h th ng các nguyên lý, qui lu t khoa h c nh m xây d ng h th ng
ắ ươ ậ ủ ứ các nguyên t c ph ự ễ ậ ng pháp lu n c a nh n th c và th c ti n.
ứ ữ ệ ề ậ ọ Theo Ăngghen, phép bi n ch ng là môn khoa h c v nh ng quy lu t ph ổ
ế ủ ự ậ ể ủ ự ộ ủ ộ ườ bi n c a s v n đ ng và phát tri n c a t nhiên, c a xã h i loài ng ủ i và c a
ư t duy.
ế ấ ế ớ ệ ệ ố ữ K t c u phép bi n ch ng ồ ứ bao g m: th gi i quan (h th ng nh ng quan
ề ế ớ ể ậ ặ ươ ậ đi m duy v t ho c duy tâm v th gi i) và ph ắ ng pháp lu n (nguyên t c
ươ ứ ự ề ễ ậ ậ ậ ph ạ ộ ng pháp lu n v nh n th c và ho t đ ng th c ti n). Chính vì v y khi
ứ ơ ả ủ ẽ ấ ứ ứ ệ nghiên c u các hình th c c b n c a phép bi n ch ng chúng ta s th y đ ượ c
ử ủ ứ ị ứ ữ ệ ả ự s khác nhau căn b n gi a các hình th c l ch s c a phép bi n ch ng.
ứ ệ ướ
3.2. Các phép bi n ch ng tr
c Mác
ườ ứ ự ệ ầ ậ ườ ậ Ng i đ u tiên xây d ng phép bi n ch ng trên l p tr ng duy v t là
ư ượ ủ ư ứ ướ ạ ệ Hêraclit nh ng phép bi n ch ng c a ông ch a đ c trình bày d ộ i d ng m t
ể ậ ượ ướ ạ ệ ố h th ng các lu n đi m mà đ c trình bày d i d ng các câu danh ngôn
ế ư ặ ạ mang tính thi ca, tri t lý. Heghen cũng đ a ra các nguyên lý, các c p ph m trù
ậ ơ ả ứ ư ủ ệ ư ệ và quy lu t c b n c a phép bi n ch ng nh ng trong ý ni m, t ệ duy bi n
ế ớ ậ ứ ủ ứ ệ ấ ấ ch ng mà không th y nó trong th gi i v t ch t nên phép bi n ch ng c a ông
ượ ứ ệ ọ ộ ượ đ c Mác g i là phép bi n ch ng l n ng c.
ủ ứ ệ ậ
3.3. Ch nghĩa duy v t bi n ch ng
ớ ự ự ứ ử ễ ậ ị ọ ể ủ Trong l ch s , cùng v i s phát tri n c a th c ti n và nh n th c khoa h c,
ứ ơ ả ủ ủ ậ ả ậ ấ ch nghĩa duy v t đã tr i qua ba hình th c c b n là: Ch nghĩa duy v t ch t
ứ ủ ệ ậ ậ ủ phác, ch nghĩa duy v t siêu hình và ch nghĩa duy v t bi n ch ng. Trong đó,
ấ ủ ứ ủ ủ ứ ệ ể ậ ch nghĩa duy v t bi n ch ng là hình th c phát tri n cao nh t c a ch nghĩa
5
ậ ủ ế ớ ạ ậ ọ ậ duy v t, là h t nh n lý lu n c a th gi i quan khoa h c.
ứ ủ ệ ậ ậ Ch nghĩa duy v t bi n ch ng do C. Mác và Ăngghen sáng l p. V i s k ớ ự ế
ừ ủ ế ọ ế ọ ướ ử ụ ệ ể th a tinh hoa c a các h c thuy t tri t h c tr c đó và s d ng tri ữ t đ nh ng
ọ ự ự ươ ủ ứ ệ ậ ờ thành t u khoa h c t nhiên đ ng th i, ch nghĩa duy v t bi n ch ng ngay t ừ
ụ ượ ắ ớ ờ ế ủ ủ ủ ạ khi m i ra đ i đã kh c ph c đ ậ c h n ch c a ch nghĩa ch nghĩa duy v t
ờ ổ ạ ờ ậ ủ ấ ậ ạ ạ ch t phác th i c đ i và ch nghĩa duy v t siêu hình th i c n đ i Tây Âu, đ t
ấ ủ ủ ứ ể ậ ộ ị ớ t ử i trình đ là hình th c phát tri n cao nh t c a ch nghĩa duy v t trong l ch s .
ộ ệ ố ủ ủ ứ ể ệ ậ ượ Toàn b h th ng quan đi m c a ch nghĩa duy v t bi n ch ng đ c xây
ơ ở ả ọ ề ậ ứ ấ ộ ố ự d ng trên c s lý gi i m t cách khoa h c v v t ch t, ý th c và m i quan h ệ
ữ ậ ứ ủ ứ ứ ệ ệ ấ ậ ồ bi n ch ng gi a v t ch t và ý th c. Ch nghĩa duy v t bi n ch ng g m các
ơ ả ủ ứ ệ ậ ộ n i dung c b n: Hai nguyên lý c a phép bi n ch ng duy v t (nguyên lý v ề
ổ ế ệ ể ố ậ ơ ả ủ ề ự m i liên h ph bi n và nguyên lý v s phát tri n); ba quy lu t c b n c a
ữ ứ ệ ậ ậ ấ ấ ố ặ ố ậ bi n ch ng duy v t (quy lu t th ng nh t và đ u tranh gi a các m t đ i l p,
ể ậ ừ ữ ổ ề ượ ữ quy lu t chuy n hóa t nh ng thay đ i v l ổ ề ấ ng thành nh ng thay đ i v ch t
ủ ị ủ ị ủ ậ ặ ạ và ng ượ ạ c l ơ ả ủ i, quy lu t ph đ nh c a ph đ nh); các c p ph m trù c b n c a
ả ấ ứ ệ ế ậ phép bi n ch ng duy v t (cái chung cái riêng, nguyên nhân k t qu , t t nhiên
ệ ượ ứ ẫ ả ấ ộ ả ng u nhiên, n i dung hình th c, b n ch t hi n t ệ ng, kh năng hi n
ứ ự ệ ậ ậ ậ ứ th c); lý lu n nh n th c duy v t bi n ch ng.
ậ ị ủ ử
3.4. Ch nghĩa duy v t l ch s
ệ ố ậ ị ứ ủ ử ể ệ ề ậ Ch nghĩa duy v t l ch s là h th ng quan đi m duy v t bi n ch ng v xã
ả ủ ự ậ ụ ế ươ ậ ủ ậ ộ h i; là k t qu c a s v n d ng ph ệ ủ ng pháp lu n c a ch nghĩa duy v t bi n
ứ ờ ố ứ ứ ệ ệ ậ ộ ị ch ng và phép bi n ch ng duy v t vào vi c nghiên c u đ i s ng xã h i và l ch
ữ ủ ủ ệ ể ể ạ ờ ử s nhân lo i, nh đó hoàn thi n và phát tri n nh ng quan đi m c a ch nghĩa
ứ ứ ệ ệ ậ ậ duy v t bi n ch ng và phép bi n ch ng duy v t.
ậ ị ử ủ ủ ế ộ ọ N i dung c a ch nghĩa duy v t l ch s là các h c thuy t hình thái kinh t ế
ữ ự ượ ệ ộ ệ ả ệ ả ấ ấ ứ xã h i, bi n ch ng gi a l c l ứ ng s n xu t và quan h s n xu t, bi n ch ng
ữ ơ ở ạ ầ ế ượ ữ ồ ạ ứ ệ ầ gi a c s h t ng và ki n trúc th ng t ng, bi n ch ng gi a t n t ộ i xã h i và
6
ế ộ ứ ộ ộ ý th c xã h i và ti n b xã h i.
Ế Ọ Ộ Ự Ạ Ấ
4. TH C CH T CU C CÁCH M NG TRONG TRI T H C DO
Ự Ệ MÁC VÀ ĂNG GHEN TH C HI N
ấ ủ ử ế ọ ự ự ạ ộ ị Th c ch t c a cu c cách m ng trong l ch s tri ệ t h c do C.Mác th c hi n
ở ụ ự ế ớ ữ ắ ỗ ờ ậ ươ là ch , kh c ph c s tách r i gi a th gi i quan duy v t và ph ng pháp
ấ ữ ự ố ơ ữ ể ạ ủ ứ ệ ậ bi n ch ng đ t o nên s th ng nh t h u c gi a ch nghĩa duy v t và
ươ ử ư ậ ị ủ ứ ệ ạ ph ng pháp bi n ch ng; sáng t o ra ch nghĩa duy v t l ch s ; đ a tri ế ọ t h c
ả ạ ế ớ ụ ứ ậ ở ế ậ ố tr thành công c nh n th c và c i t o th gi i; thi ữ t l p m i liên minh gi a
ế ọ tri ọ ụ ể t h c và các khoa h c c th .
ờ ủ ự ế ọ ế ỷ ữ ủ S ra đ i c a tri t h c Mác vào nh ng năm 40 c a th k XIX đã đ ượ c
ử ế ọ ừ ậ ạ ộ ộ ộ ị th a nh n là m t cu c cách m ng trong l ch s tri ạ t h c. Cu c cách m ng
ư ế ọ ạ ừ ờ ỳ ủ ế ả ế ớ này đã đ a tri t h c nhân lo i t th i k ch y u là “gi i thích th gi i” sang
ờ ỳ ỉ ả ế ớ ả ạ ế ớ th i k không ch “gi i thích th gi i”, mà còn “c i t o th gi ớ ự i”. V i s ra
ế ọ ử ế ọ ủ ể ạ ị ờ ủ đ i c a tri t h c Mác, l ch s tri ộ t h c c a nhân lo i đã chuy n sang m t
ờ ỳ ớ ề ấ ủ ự ấ ạ ộ ượ th i k m i v ch t. Th c ch t c a cu c cách m ng này đ c th hi n ể ệ ở
ơ ả ữ ể nh ng đi m c b n sau:
ấ ữ ự ố ủ ứ ệ ậ
4.1. S th ng nh t gi a ch nghĩa duy v t và phép bi n ch ng
ụ ự ế ớ ữ ắ ờ ậ C. Mác và Ăngghen đã kh c ph c s tách r i gi a th gi i quan duy v t và
ươ ử ế ọ ứ ệ ị ướ ạ ph ng pháp bi n ch ng trong l ch s tri t h c tr c đó, C.Mác đã t o nên
ấ ữ ơ ữ ủ ể ậ ờ ự ố s th ng nh t h u c không th tách r i gi a ch nghĩa duy v t và ph ươ ng
ứ ứ ệ ệ ậ ủ pháp bi n ch ng đó là ch nghĩa duy v t bi n ch ng.
ướ ế ọ ử ế ọ ề ờ ố ị Tr c khi tri t h c Mác ra đ i, trong su t chi u dài l ch s tri t h c, ch ủ
ậ ườ ỏ ươ ứ ệ ế ọ nghĩa duy v t th ng tách kh i ph ng pháp bi n ch ng. Trong tri t h c Hy
ạ ổ ạ ự ố ấ ị ữ ủ ể ấ ậ L p c đ i, có th nói, đã có s th ng nh t nh t đ nh gi a ch nghĩa duy v t
ươ ứ ở ộ ố ế ọ ự ố ậ và ph ệ ng pháp bi n ch ng m t s nhà tri ấ t h c duy v t. S th ng nh t
ượ ể ệ ế ọ ủ này đ c th hi n rõ nh t ấ trong tri ự ố t h c c a Hêraclít. Tuy nhiên, s th ng
ữ ủ ậ ấ ươ ứ ệ nh t gi a ch nghĩa duy v t và ph ng pháp bi n ch ng trong tri ế ọ ủ t h c c a
ở ơ ữ ả ủ ộ ấ ậ ẫ ươ Hêraclít còn trình đ th p. H n n a, c ch nghĩa duy v t l n ph ng pháp
7
ứ ủ ệ ề ở ấ ộ ơ bi n ch ng c a Hêraclít đ u còn trình đ thô s , ch t phác, đúng nh ư
ế ớ ư ầ ơ i quan ban đ u, ngây th , nh ng xét v ề Ph.Ăngghen đã đánh giá: "Cái th gi
ế ớ ự ấ ủ ế ọ ạ ổ ạ th c ch t thì đúng đó là th gi i quan c a các nhà tri t h c Hy L p c đ i và
ầ ượ ộ ầ l n đ u tiên đã đ c Hêraclít trình bày m t cách rõ ràng: m i v t đ u t n t ọ ậ ề ồ ạ i
ờ ạ ồ ồ ạ và đ ng th i l i không t n t ọ ậ i, vì m i v t đang ọ ậ ề trôi đi, m i v t đ u không
ọ ậ ề ừ ừ ổ ng ng thay đ i, m i v t đ u không ng ng phát sinh và tiêu vong.
Ở ờ ỳ ụ ư ủ ậ ậ ướ ạ th i k Ph c h ng và C n đ i, ch nghĩa duy v t đã có b ể c phát tri n
ổ ạ ủ ủ ấ ậ ạ ớ ờ ề v ch t so v i ch nghĩa duy v t th i Hy L p c đ i. Tuy nhiên, ch nghĩa
ề ơ ả ờ ỳ ủ ậ ẫ ậ duy v t th i k này, v c b n, v n là ch nghĩa duy v t siêu hình. Nghĩa là
ậ ẫ ủ ờ ươ ệ ch nghĩa duy v t v n tách r i ph ứ ng pháp bi n ch ng. Các nhà tri ế ọ ổ t h c c
ố ậ ứ ể ấ ươ ứ ệ ớ đi n Đ c, nh t là Hêghen, đã đ i l p ph ng pháp bi n ch ng v i ph ươ ng
ể ề ạ ạ ấ ộ ươ pháp siêu hình, t o ra m t giai đo n phát tri n v ch t trong ph ng pháp
ứ ậ ươ ủ ệ ạ ự nh n th c. Tuy nhiên, ph ứ ng pháp bi n ch ng c a Hêghen l ề i d a trên n n
ế ớ ươ ủ ệ th gi i quan duy tâm. Nói khác đi, ph ứ ng pháp bi n ch ng c a Hêghen
ế ữ ế ữ ơ ớ ơ ớ ủ ắ ậ ắ không g n k t h u c v i ch nghĩa duy v t, mà g n k t h u c v i ch ủ
ươ ự ự ở ứ ệ nghĩa duy tâm. Cho nên, ph ng pháp bi n ch ng đó không th c s tr thành
ấ ị ể ư ự ặ ọ khoa h c m c dù nó có đóng góp nh t đ nh cho s phát tri n t ạ duy nhân lo i.
ậ ướ ủ ỉ ủ ậ ủ Đ nh cao c a ch nghĩa duy v t tr ả ủ c Mác là ch nghĩa duy v t nhân b n c a
ơ ắ ạ ơ ắ ủ ư ủ ậ ả L.Phoi b c. Nh ng ch nghĩa duy v t nhân b n c a L.Phoi b c l i là ch ủ
ậ ẫ ỏ ươ ứ nghĩa duy v t siêu hình, nghĩa là nó v n tách kh i ph ệ ng pháp bi n ch ng.
ế ọ ủ ậ ắ ủ ế ố Trong tri t h c c a C.Mác, ch nghĩa duy v t g n k t, th ng nh t h u c ấ ữ ơ
ươ ậ ượ ủ ứ ệ ớ v i ph ng pháp bi n ch ng. Ch nghĩa duy v t đ ằ c C.Mác làm giàu b ng
ươ ứ ệ ươ ứ ượ ph ng pháp bi n ch ng, còn ph ệ ng pháp bi n ch ng đ ặ c ông đ t trên
ậ ẫ ủ ủ ậ ả ồ ươ ờ ề n n ch nghĩa duy v t. Đ ng th i, c ch nghĩa duy v t l n ph ng pháp
ề ượ ệ ộ ớ ề ấ ể ộ ứ bi n ch ng đ u đ ậ c C.Mác phát tri n lên m t trình đ m i v ch t. Do v y,
ấ ữ ơ ữ ủ ậ ươ ệ ự ố s th ng nh t h u c gi a ch nghĩa duy v t và ph ứ ng pháp bi n ch ng
ế ọ ớ ự ố ề ấ ữ ủ ẳ ấ ơ trong tri t h c Mác h n h n v ch t so v i s th ng nh t gi a ch nghĩa duy
ươ ứ ệ ế ọ ạ ậ ậ v t và ph ng pháp bi n ch ng trong tri ổ ạ t h c Hy L p c đ i. Vì v y, đây
8
ướ ể ạ ự ệ c phát tri n cách m ng trong tri t h c chính là b ế ọ do C.Mác th c hi n.
ậ ị ạ ử ủ 4.2. Sáng t o ra ch nghĩa duy v t l ch s
ấ ủ ậ ị ủ ể ệ ạ ạ ộ ử Sáng t o ra ch nghĩa duy v t l ch s là bi u hi n vĩ đ i nh t c a cu c
ạ ế ọ ự ệ cách m ng trong tri t h c do C.Mác th c hi n.
ậ ướ ủ ố ớ ự ộ ớ Ch nghĩa duy v t tr c C.Mác đã đóng m t vai trò to l n đ i v i s phát
ủ ể ộ ọ ế ọ ủ ủ tri n c a xã h i, c a khoa h c và tri t h c. Tuy nhiên, đó là ch nghĩa duy
ệ ể ậ ỉ ả ế ớ ự ậ v t không tri t đ . Nghĩa là nó ch duy v t trong gi i thích th gi i t nhiên,
ư ả ộ ị ử ầ ậ nh ng còn duy tâm trong gi i thích xã h i, l ch s , tinh th n. Do v y, ch ủ
ậ ướ ổ ượ ủ nghĩa duy v t tr c C.Mác đã không đánh đ đ ộ c ch nghĩa duy tâm m t
ơ ẩ ủ ự ủ ẫ cách hoàn toàn. Ch nghĩa duy tâm v n còn n i n trú c a nó là lĩnh v c xã
ậ ủ ử ủ ầ ả ộ ộ ị h i, l ch s , tinh th n. Ch nghĩa duy v t c a C.Mác đã gi i thích m t cách
ỉ ế ớ ự ậ ọ ộ ị ự ả duy v t, khoa h c không ch th gi i t ử nhiên, mà c lĩnh v c xã h i, l ch s ,
ậ ủ ủ ủ ậ ầ ậ tinh th n. Do v y, ch nghĩa duy v t c a C.Mác là ch nghĩa duy v t tri ệ ể t đ
ả ẫ ấ ẳ ị ủ ậ ch nghĩa duy v t nh t. Không ph i ng u nhiên mà V.I.Lênin đã kh ng đ nh: “
ấ ủ ư ưở ủ ạ ọ ộ ị l ch s ự ử c a Mác là thành t u vĩ đ i nh t c a t t ậ ng khoa h c. M t lý lu n
ế ứ ự ộ ự ẽ ặ ọ ộ ỉ khoa h c h t s c hoàn ch nh và ch t ch đã thay cho s l n x n và s tùy
ự ị ừ ướ ệ ẫ ề ị ử ế ệ ti n, v n ng tr t tr c đ n nay trong các quan ni m v l ch s và chính
ậ ề ị ư ậ ử ệ ế ớ ị tr ”. Nh v y, v i quan ni m duy v t v l ch s , C.Mác đã k t thúc th i k ờ ỳ
ử ộ ộ ị ứ ệ ộ ộ ở ộ ờ ỳ ớ nghiên c u xã h i, l ch s m t cách tùy ti n, l n x n, m ra m t th i k m i
ử ằ ộ ị ứ ệ ậ ỉ ậ trong nghiên c u xã h i, l ch s b ng vi c ch ra quy lu t hình thành, v n
ể ủ ủ ị ử ộ ộ đ ng và phát tri n c a xã h i, c a l ch s . Ph.Ăngghen đã so sánh phát minh
ọ ự ủ ủ ư này c a C.Mác nh phát minh c a Đácuyn trong khoa h c t ố nhiên: “Gi ng
ể ủ ế ớ ữ ơ ư ậ nh Đácuyn đã tìm ra quy lu t phát tri n c a th gi i h u c , Mác đã tìm ra
ủ ị ử ể ậ ườ ậ ị ủ quy lu t phát tri n c a l ch s loài ng ử ủ i”. Ch nghĩa duy v t l ch s c a
ấ ằ ự ượ ỉ ả ừ ộ C.Mác “ch cho ta th y r ng, do l c l ấ ớ ng s n xu t l n lên, thì t m t hình
ứ ổ ư ế ứ ể ả ộ ộ th c t ch c xã h i này, n y sinh ra và phát tri n lên nh th nào m t hình
ứ ổ ứ ờ ố ủ ẳ ạ ộ ơ ư ả th c t ch c đ i s ng xã h i khác, cao h n; ch ng h n, ch nghĩa t b n đã
ư ế ừ ế ộ ủ ế ấ ả n y sinh ra nh th nào t ề ả ch đ phong ki n”. V b n ch t, ch nghĩa duy
ậ ề ị ử ủ ử ủ ệ ậ ị v t l ch s c a C.Mác quan ni m duy v t v l ch s cũng là ch nghĩa duy
9
ể ệ ứ ư ệ ượ ự ị ủ ử ặ ậ v t bi n ch ng, nh ng th hi n đ c tính đ c thù c a lĩnh v c l ch s – lĩnh
ạ ộ ủ ườ ậ ị ủ ử ủ ự v c ho t đ ng c a con ng i. Chính ch nghĩa duy v t l ch s và ch nghĩa
ơ ở ế ớ ứ ệ ậ ở ươ ậ duy v t bi n ch ng đã tr thành c s th gi i quan và ph ng pháp lu n cho
ứ ế ị ặ ư ệ ọ C.Mác nghiên c u kinh t ế , phát hi n ra h c thuy t giá tr th ng d , hi u đ ể ượ c
ể ệ ấ ế ủ ế ự s phát sinh, phát tri n, di t vong t t y u c a hình thái kinh t xã h i t ộ ư ả b n
ậ ị ủ ử ủ ể ệ ạ ch nghĩa. Do v y, ạ ậ sáng t o ra ch nghĩa duy v t l ch s là bi u hi n vĩ đ i
ấ ủ ạ ộ ự ệ nh t c a cu c cách m ng trong tri t h c ế ọ do C.Mác th c hi n.
ấ ữ ự ễ ố ậ
4.3. Th ng nh t gi a lý lu n và th c ti n
ụ ắ ượ ự ố ậ ạ ộ ữ ớ , C.Mác đã kh c ph c đ ự ậ c s đ i l p gi a lý lu n v i ho t đ ng th c
ủ ễ ườ ế ọ ủ ở ti n c a con ng ơ ở i. Trên c s đó, tri t h c c a ông đã tr thành công c ụ
ả ạ ế ớ ủ ạ ế ứ ậ nh n th c và c i t o th gi ộ i c a nhân lo i ti n b .
ướ ế ọ ế ọ ườ ậ Tr c khi tri ờ t h c Mác ra đ i, các nhà tri t h c th ủ ế ng t p trung ch y u
ả ế ớ ớ ả ạ ế ớ vào gi i thích th gi i, mà ít chú ý t i c i t o th gi ư i. Đúng nh C.Mác đã
ậ ị ế ọ ả ế ớ ằ ề i thích ừ t ng nh n đ nh: “Các nhà tri t h c đã ch ỉ gi th gi i b ng nhi u cách
ế ớ ấ ộ ố khác nhau, song v n đ là ề c i t o ả ạ th gi i”. Cũng đã có m t s nhà tri ế ọ t h c
ế ớ ố ạ ằ ườ ưở ự ả ạ mu n c i t o th gi ư i nh ng l i b ng con đ ng không t ng d a vào các
ằ ằ ở ự ượ l c l ng siêu nhiên, b ng “khai sáng”, m mang dân trí, b ng con đ ườ ng
ụ ạ ứ ể ộ ế ọ ướ giáo d c đ o đ c... Có th nói, không m t nhà tri t h c nào tr ể c C.Mác hi u
ượ ố ớ ả ạ ế ớ ự ủ ễ đ c th c ti n và vai trò c a nó đ i v i c i t o th gi i. Các nhà tri ế ọ t h c
ế ạ ậ ệ ế ố ộ ỗ khai sáng Pháp mu n thay th các quan h xã h i phong ki n l c h u, l ờ i th i
ộ ế ộ ơ ệ ể ượ ằ ả ằ b ng các quan h xã h i ti n b h n cũng không hi u đ c r ng, ph i thông
ễ ủ ạ ộ ự ự ệ ả ầ ớ ượ qua ho t đ ng th c ti n c a đông đ o qu n chúng m i th c hi n đ ề c đi u
ủ ế ủ ộ ủ ế ậ ị ể này. C.Mác đã nh n đ nh: “Khuy t đi m ch y u c a toàn b ch nghĩa duy
ậ ủ ể ả ơ ắ ủ ế ậ ừ ướ v t t tr ự ậ c đ n nay – k c ch nghĩa duy v t c a Phoi b c – là s v t,
ự ệ ả ượ ỉ ượ ứ ậ ướ hi n th c, cái c m giác đ c, ch đ c nh n th c d i hình th c ứ khách
ự ứ ượ ứ ậ ạ ộ thể hay hình th cứ tr c quan , ch không đ c nh n th c là ả ho t đ ng c m
ủ giác c a con ng i, ườ là th c ti n ự ễ ”.
ủ ế ọ ỉ ả ế ớ Trung tâm chú ý c a tri t h c Mác không ch là gi i thích th gi i, mà quan
10
ả ạ ế ớ ọ ơ ớ ế ọ ướ tr ng h n là c i t o th gi i. Khác v i các nhà tri t h c tr c đó, C.Mác đã
ể ả ạ ằ ỉ ỉ ượ ế ớ ự ch ra r ng, ch có th c i t o đ c th gi ễ ạ ộ i thông qua ho t đ ng th c ti n
ườ ứ ự ư ệ ễ ậ ạ ậ ớ ủ c a con ng i. V i vi c đ a ph m trù th c ti n vào lý lu n nh n th c nói
ế ọ ế ọ ủ ẳ ơ riêng, vào tri t h c nói chung, C.Mác đã làm cho tri t h c c a ông h n h n v ề
ộ ế ọ ấ ớ ướ ế ọ ch t so v i toàn b tri t h c tr c đó. Trong tri ự ố t h c Mác, không có s đ i
ế ọ ễ ủ ạ ộ ự ớ ườ ướ ế ữ ậ l p gi a tri t h c v i ho t đ ng th c ti n c a con ng i, tr ạ c h t là ho t
ễ ủ ễ ủ ạ ộ ự ự ấ ả ấ ả ộ đ ng th c ti n c a giai c p vô s n. Ho t đ ng th c ti n c a giai c p vô s n
ượ ườ ỉ ạ ắ ẫ ị ướ ủ ậ ở đ c soi đ ng, d n d t, ch đ o, đ nh h ệ ng b i ch nghĩa duy v t bi n
ậ ị ử ứ ủ ễ ủ ạ ộ ch ng và ch nghĩa duy v t l ch s . Ng ượ ạ c l ự i, ho t đ ng th c ti n c a giai
ả ạ ơ ở ộ ự ự ủ ủ ể ấ c p vô s n l ậ i là c s , đ ng l c cho s phát tri n c a ch nghĩa duy v t
ậ ị ử ữ ứ ủ ệ ế ọ bi n ch ng và ch nghĩa duy v t l ch s . Gi a tri ạ ộ ớ t h c Mác v i ho t đ ng
ấ ữ ơ ớ ự ễ ủ ự ố ấ ả ậ th c ti n c a giai c p vô s n có s th ng nh t h u c v i nhau. Do v y, tri ế t
ả ạ ế ớ ủ ứ ậ ấ ở ụ ọ h c Mác đã tr thành công c nh n th c và c i t o th gi i c a giai c p vô
ạ ế ủ ộ ể ả s n và c a toàn th nhân lo i ti n b .
ấ ữ ọ ớ ố ạ
4.4. Th ng nh t gi a tính khoa h c v i tính cách m ng.
ủ ấ ả ọ ế ọ ạ B n ch t khoa h c c a tri t h c Mác đã bao hàm tính cách m ng. Tính
ậ ủ ự ế ớ ể ắ ả ọ khoa h c sâu s c, càng ph n ánh đúng quy lu t c a s phát tri n th gi i thì
ạ ệ ể ế ọ ể ệ thì tính cách m ng càng cao, càng tri t đ . Tri t h c Mác bi u hi n tính cách
ở ọ ủ ọ ả ạ ụ ế ả ấ ạ m ng trong b n ch t khoa h c c a h c thuy t, trong m c đích c i t o th ế
ớ ứ ệ ử ủ ấ ả ế ọ gi ị i, trong vai trò và s m nh l ch s c a giai c p vô s n. Tri ứ t h c đã ch ng
ứ ủ ằ ạ ươ ế ủ ứ ệ minh b ng s c m nh c a ph ự ng pháp bi n ch ng, s thay th ch nghĩa t ư
ế ộ ộ ấ ế ị ủ ử ủ ả ằ ộ ỉ b n b ng ch đ xã h i ch nghĩa là m t t t y u l ch s . Ch có ch nghĩa
ậ ủ ấ ả ỉ ườ ể ả duy v t c a Mác là đã ch rõ cho giai c p vô s n con đ ng ph i theo đ thoát
ế ộ ỏ ệ ề ầ ấ ả ứ ấ kh i ch đ nô l v tinh th n. Trong đó t ố ị t c các giai c p b áp b c đã s ng
ế ọ ầ ủ ấ lay l ắ ừ ướ ớ tr c t t t i nay. Tri ả t h c Mác là vũ khí tinh th n c a giai c p vô s n,
ấ ủ ấ ả ậ ế ọ ấ ộ còn giai c p vô s n là vũ khí v t ch t c a tri t h c Mác trong cu c đ u tranh
ộ ươ vì xã h i t ng lai.
ế ọ ệ ở ả ể ấ ọ ạ Tính cách m ng trong tri t h c Mác bi u hi n b n ch t khoa h c và cách
11
ướ ạ ủ ủ ứ ệ ạ ằ ợ m ng c a phép bi n ch ng. C.Mác cho r ng: “D i d ng h p lý c a nó, phép
ứ ệ ỉ ạ ự ậ ấ ư ả ữ bi n ch ng ch đem l i s gi n d và kinh hoàng cho giai c p t ọ s n và b n
ự ủ ề ệ ề t ư ưở t ng giáo đi u c a chúng mà thôi” vì trong quan ni m tích c c v cái
ồ ạ ệ ứ ệ ệ ả ờ ồ hi n đang t n t i, phép bi n ch ng đ ng th i cũng bao hàm c quan ni m v ề
ủ ị ồ ạ ệ ề ự ệ ấ ế ủ ự s ph đ nh cái hi n đang t n t i đó, v s di t vong t ỗ t y u c a nó; vì m i
ượ ề ượ ứ ệ ở hình thái đã đ c hình thành đ u đ c phép bi n ch ng xét ự ậ trong s v n
ả ặ ờ ủ ứ ứ ệ ấ ộ đ ng, t c là xét c m t nh t th i c a hình thái đó; vì phép bi n ch ng không
ụ ấ ướ ề ự ả ấ ộ khu t ph c tr ấ c m t cái gì c , và v th c ch t thì nó có tính ch t phê phán
và cách m ng.ạ
ệ ữ ố ị ế ọ ớ ọ ụ ể
4.5. Xác đ nh m i quan h gi a tri
t h c v i các khoa h c c th
ứ ủ ủ ệ ệ ạ ậ ớ ậ V i vi c sáng t o ra ch nghĩa duy v t bi n ch ng và ch nghĩa duy v t
ụ ượ ự ố ậ ữ ử ắ ế ọ ớ ị l ch s ,C.Mác đã kh c ph c đ c s đ i l p gi a tri ọ t h c v i các khoa h c
ụ ể c th .
ướ ế ọ ờ ế ọ ẩ ấ ằ ặ Tr c khi tri t h c Mác ra đ i, tri t h c ho c là hòa tan, n gi u đ ng sau
ạ ở ặ ẳ ọ ớ ươ ố ậ các khoa h c khác, ho c đ i l p v i chúng. Ch ng h n, ph ng Đông c ổ
ế ọ ườ ế ề ẩ ấ ằ ọ ị ạ đ i, tri t h c th ng n gi u đ ng sau các h c thuy t v chính tr , tôn giáo,
ứ Ở ổ ạ ạ ế ọ ượ ọ ủ ạ đ o đ c... Hy L p c đ i, tri t h c đ c coi là “khoa h c c a các khoa
ổ ế ọ ượ ủ ầ ộ ờ ỳ ọ h c”. Trong th i k Trung c , tri t h c đ ọ c coi là “b môn” c a th n h c,
ự ồ ạ ủ ụ ứ ệ ượ ế Ở ờ ỳ ậ ạ có nhi m v ch ng minh s t n t i c a Th ng đ . th i k C n đ i, tri ế t
ượ ề ả ế ớ ớ ủ ọ h c đ c coi là mêthaphisica v i nghĩa là n n t ng th gi i quan c a con
ườ ư ủ ơ ng ệ i, nh quan ni m c a R.Đêcáct ặ ; ho c tri ế ọ ượ t h c đ ể ổ c coi là t ng th tri
ứ ủ ườ ệ ữ ủ ệ ơ th c c a con ng i trong quan ni m c a Ph.Bêc n... Quan h gi a tri ế ọ t h c
ụ ể ệ ệ ứ ớ ọ ộ Mác v i các khoa h c c th là quan h bi n ch ng, tác đ ng qua l ạ ẫ i l n
ấ ế ọ ư ệ ọ ụ ể nhau. Các khoa h c c th cung c p cho tri t h c Mác các t ữ ệ li u, d ki n,
ể ế ọ ờ ủ ự ọ ố thông s khoa h c đ tri t h c Mác khái quát. Ngay s ra đ i c a tri ế ọ t h c
ọ ự ữ ể ế ề ề Mác cũng không th thi u nh ng ti n đ khoa h c t ữ nhiên. Chính nh ng
ọ ự ự ộ ộ ử ầ ủ thành t u c a khoa h c t ế ỷ nhiên n a đ u th k XIX đã làm b c l ữ nh ng
ủ ươ ứ ậ ế ự ấ ự ạ h n ch , s b t l c c a ph ng pháp siêu hình trong nh n th c th gi ế ớ i;
12
ờ ủ ơ ở ự ấ ờ ọ ươ ồ đ ng th i cung c p c s khoa h c cho s ra đ i c a ph ệ ng pháp bi n
ọ ụ ể ệ ớ ứ ế ọ ch ng. Trong quan h v i các khoa h c c th , tri t h c Mác đóng vai trò th ế
ớ ươ ể ễ ậ ấ ạ gi i quan, ph ẽ ủ ự ng pháp lu n chung nh t. Th c ti n phát tri n m nh m c a
ọ ụ ể ế ớ ươ các khoa h c c th càng làm tăng vai trò th gi i quan, ph ậ ng pháp lu n
ế ọ ư ộ ọ ự ở ế ỷ ủ c a tri t h c Mác. Đúng nh m t nhà khoa h c t nhiên ậ th k XX đã nh n
ế ọ ự ế ả ầ ọ xét: “Các khái quát hóa tri t h c c n d a trên các k t qu khoa h c. Tuy
ệ ấ ộ ượ ề ộ ườ nhiên, m t khi đã xu t hi n và đ c truy n bá r ng rãi, chúng th ấ ả ng r t nh
ưở ế ụ ủ ư ưở ế ự ọ ỉ h ể ng đ n s phát tri n ti p t c c a t t ộ ng khoa h c, khi chúng ch ra m t
ề ấ ươ ướ ự ể ể trong r t nhi u ph ng h ng phát tri n có th có. Nh v y, ờ ủ ư ậ s ra đ i c a
ế ọ ữ ấ ẫ ế ọ ớ tri ứ t h c Mác đã ch m d t mâu thu n gi a tri ọ ụ ể t h c v i các khoa h c c th .
ộ ế ọ ự ậ ạ Cu c cách m ng trong tri ệ t h c do C.Mác th c hi n có ý nghĩa lý lu n và
ố ớ ự ễ ạ ớ ộ ờ ạ th c ti n vô cùng to l n đ i v i th i đ i. Chính cu c cách m ng này đã làm
ủ ộ ưở ơ ở ể ở ộ ọ cho ch nghĩa xã h i không t ng có c s đ tr thành khoa h c. Cu c cách
ạ ế ọ ổ ả ề ứ m ng này cũng làm cho tri ệ t h c thay đ i c v vai trò, ch c năng và nhi m
ế ọ ở ả ạ ụ ứ ậ ụ v . Tri t h c Mác đã tr thành công c nh n th c và c i t o th gi ế ớ ủ i c a
ộ ạ ế nhân lo i ti n b .
Ự
ự ễ ế ề ổ
5. Ý NGHĨA TH C TI N Ễ ờ ế ọ ể ừ K t
khi tri t h c Mác ra đ i cho đ n nay, th c ti n đã có nhi u đ i thay,
ư ế ọ ẫ ữ ư ậ nh ng tri t h c Mác v n gi ị ự ễ nguyên ý nghĩa lý lu n cũng nh giá tr th c ti n
ờ ạ ể ế ọ ạ ộ u c cách m ng trong tri t h c do C.Mác trong th i đ i ngày nay. Có th nói, c
ế ỷ ủ ữ ự ệ ẫ ữ th c hi n vào nh ng năm 40 c a th k XIX v n gi ớ nguyên ý nghĩa to l n
ể ệ ế ọ ở ờ ạ ề trong vi c phát tri n tri t h c Mác Lênin th i đ i ngày nay. Đi u này th ể
hi n ệ ở ỗ ch :
ầ ủ ủ ứ ệ ả ớ ộ M t là, ấ ậ v i tinh th n c a ch nghĩa duy v t bi n ch ng, chúng ta ph i th y
ế ọ ộ ệ ố ở ứ ả ằ r ng, tri ệ ố t h c Mác Lênin là m t h th ng m ch không ph i là h th ng
ả ượ ỏ ệ ể ổ khép kín; nó đòi h i luôn ph i đ ố ớ c b sung, hoàn thi n, phát tri n. Đ i v i
ươ ứ ế ệ ậ ấ ả ph ng pháp bi n ch ng duy v t, không có gì là b t bi n. B n thân C.Mác,
ậ ủ ấ Ph.Ăngghen và V.I.Lênin không bao gi ờ ự t coi lý lu n c a các ông là “b t kh ả
13
ệ ạ ố ạ xâm ph m”, là khép kín, là chân lý tuy t đích cu i cùng. Trái l i, các nhà kinh
ể ủ ữ ủ ỏ ườ ộ đi n c a ch nghĩa Mác Lênin luôn đòi h i nh ng ng ả i c ng s n sau này
ế ậ ơ ả ủ ữ ụ ạ ế ọ ả ph i bi t v n d ng sáng t o nh ng nguyên lý c b n c a tri t h c Mác
ự ệ ễ ả ợ ớ ế ổ ề Lênin sao cho phù h p v i đi u ki n th c ti n và ph i bi t b sung, hoàn
ủ ị ệ ể ờ ồ ầ ấ thi n, phát tri n chúng. Trên tinh th n y mà lúc sinh th i, Ch t ch H Chí
ộ ả ể ặ ả ấ ầ ọ ậ Minh luôn căn d n cán b , đ ng viên ph i th m nhu n quan đi m h c t p
ầ ủ ả ọ ủ ủ ọ ch nghĩa Mác Lênin là “ph i h c tinh th n c a ch nghĩa Mác Lênin; h c
ườ ể ươ ủ ủ ể ậ ậ t p l p tr ng, quan đi m và ph ng pháp c a ch nghĩa Mác Lênin đ áp
ậ ườ ể ươ ả ố ụ d ng l p tr ng, quan đi m và ph ấ ng pháp y mà gi ế i quy t cho t ữ t nh ng
ề ự ế ọ ậ ủ ạ ấ v n đ th c t ầ trong công tác cách m ng c a chúng ta”; “h c t p cái tinh th n
ố ớ ệ ọ ọ ườ ố ớ ả ử x trí m i vi c, đ i v i m i ng ọ ậ i và đ i v i b n thân mình; là h c t p
ổ ế ủ ụ ủ ữ ể ộ nh ng chân lý ph bi n c a ch nghĩa Mác Lênin đ áp d ng m t cách sáng
ự ế ủ ướ ả ể ồ ọ ờ ạ t o vào hoàn c nh th c t c a n c ta. H c đ mà làm”. Đ ng th i, Ng ườ i
ầ ậ ả ườ ượ ữ ế ằ ổ cũng yêu c u lý lu n ph i th ng xuyên đ ậ c “b sung b ng nh ng k t lu n
ớ ừ ự ễ ộ m i rút ra t trong th c ti n sinh đ ng”.
ờ ủ ự ế ọ ẽ ớ ự ễ ặ ắ Hai là, s ra đ i c a tri t h c Mác g n bó ch t ch v i th c ti n phong
ế ỷ ủ ữ ả ế ọ trào công nhân nh ng năm 30 40 c a th k XIX. B n thân tri t h c Mác
ữ ơ ớ ự ễ ủ ắ ầ ạ cũng g n bó h u c v i th c ti n cách m ng c a qu n chúng nhân dân. Chính
ạ ế ọ ụ ự ố ậ ữ ắ C.Mác, trong quá trình sáng t o tri t h c, đã kh c ph c s đ i l p gi a tri ế t
ạ ộ ủ ự ễ ớ ườ ở ậ ổ ọ h c v i ho t đ ng th c ti n c a con ng ệ i. B i v y, b sung, hoàn thi n,
ể ế ọ ả ướ ự ễ ắ ớ phát tri n tri t h c Mác Lênin ph i theo h ả ng g n bó v i th c ti n, b o
ự ố ữ ấ ế ọ ự ễ ễ ậ ớ ộ ả đ m s th ng nh t gi a tri ự t h c v i th c ti n. Th c ti n luôn v n đ ng,
ứ ủ ể ế ậ ậ ổ ườ ầ bi n đ i và phát tri n, do v y, nh n th c c a con ng i cũng luôn c n đ ượ c
ự ễ ể ệ ợ ớ ế ọ ổ b sung, hoàn thi n và phát tri n cho phù h p v i th c ti n đó. Tri t h c Mác
ằ ồ ậ Lênin cũng không n m ngoài quy lu t này. V.I. Lênin và H Chí Minh là
ữ ấ ươ ề ệ ệ ể ổ nh ng t m g ng sáng v vi c b sung, hoàn thi n và phát tri n tri ế ọ t h c
ự ố ớ ủ ự ữ ề ệ ễ ấ ữ Mác Lênin trong nh ng đi u ki n m i c a th c ti n. S th ng nh t gi a
ế ọ ự ả ớ ỏ ờ ả tri ễ t h c Mác Lênin v i th c ti n đòi h i chúng ta ph i tìm l i gi i đáp cho
ề ủ ữ ấ ừ ự ứ ễ nh ng v n đ c a ngày hôm nay t chính th c ti n ngày hôm nay ch không
14
ể ỉ ử ệ ổ ị th ch tìm trong l ch s . Tuy nhiên, trong quá trình b sung, hoàn thi n và phát
ế ọ ự ầ ặ ầ ể tri n tri ấ t h c Mác Lênin c n tránh hai thái c c sai l m: ho c là không th y
ượ ự ễ ủ ữ ủ ả ổ ổ ố đ ệ c nh ng đ i thay c a th c ti n, b o th không mu n b sung, hoàn thi n
ủ ữ ể ế ọ ặ và phát tri n nh ng nguyên lý c a tri ấ t h c Mác Lênin; ho c là quá nh n
ệ ố ự ổ ự ủ ế ễ ạ ẫ ạ m nh, tuy t đ i hóa s đ i thay c a th c ti n d n đ n đòi xét l i tri ế ọ t h c
Mác Lênin.
ừ ớ ờ ế ọ ữ ơ ớ ắ Ba là, ngay t khi m i ra đ i, tri t h c Mác đã g n bó h u c v i các khoa
ớ ự ẽ ủ ể ậ ạ ọ ọ ụ ể h c c th . Do v y, ngày nay, v i s phát tri n m nh m c a khoa h c và
ệ ế ọ ể ượ ổ công ngh , tri t h c Mác Lênin không th không đ ệ c b sung, hoàn thi n,
ự ợ ữ ữ ủ ể ậ ườ ứ phát tri n lý lu n c a mình. S h p tác gi a nh ng ng i nghiên c u tri ế t
ọ ự ệ ề ệ ớ ọ h c Mác Lênin v i các nhà khoa h c t nhiên trong đi u ki n hi n nay là
ế ế ọ ượ ổ ế ứ ầ h t s c c n thi ế t. N u tri t h c Mác Lênin không đ ệ c b sung, hoàn thi n
ớ ủ ơ ở ự ể ữ và phát tri n trên c s khái quát nh ng thành t u m i c a các khoa h c c ọ ụ
ẽ ở ứ ứ ể ể ậ ạ ượ th thì s tr nên l c h u, nghèo nàn, khô c ng, không th đáp ng đ c vai
ế ớ ươ ậ ấ ọ trò th gi i quan, ph ụ ể ng pháp lu n chung nh t cho các khoa h c c th ,
ạ ộ ả ạ ế ớ ư ầ cũng nh cho qu n chúng nhân dân trong ho t đ ng c i t o th gi ươ i. Đ ng
ữ ế ậ ườ ủ ủ ậ ứ nhiên, n u không đ ng v ng trên l p tr ệ ng c a ch nghĩa duy v t bi n
ứ ươ ệ ậ ướ ữ ch ng và ph ứ ng pháp bi n ch ng duy v t thì tr ớ c nh ng phát minh m i
ọ ườ ươ ướ ễ ắ ầ ủ c a khoa h c, ng ễ ấ i ta d m t ph ng h ả ng, d m c ph i sai l m trong
ự ễ ạ ộ ừ ứ ậ nh n th c và trong ho t đ ng th c ti n. Ph.Ăngghen đã t ng phê phán m t s ộ ố
ọ ự ầ ớ ư ằ ọ nhà khoa h c t nhiên khi cho r ng, h không c n t i t ậ duy lý lu n. Theo
ọ ự ự ế ệ ấ ộ ấ ữ Ph.Ăngghen, nh ng nhà khoa h c t nhiên y, trên th c t , l ề thu c r t nhi u
ư ư ườ ạ ư ầ ượ ừ vào t ậ duy lý lu n, nh ng th ng l i là t duy sai l m đ c rút ra t ữ nh ng
ế ế ọ ấ ậ ằ ọ h c thuy t tri t h c “t ồ ệ i t nh t”. Do v y, Ph.Ăngghen cho r ng, “dù các nhà
ọ ự ọ ẫ ị ế ọ ữ ấ khoa h c t nhiên có làm gì đi n a thì h v n b tri ố t h c chi ph i. V n đ ch ề ỉ
ở ố ở ỗ ọ ứ ố ộ ị ế ọ ồ ệ ợ ch h mu n b chi ph i b i m t th tri t h c t ố h p m t, hay h i t ọ
ượ ướ ứ ư ẫ ở ậ ố mu n đ c h ộ ng d n b i m t hình th c t ự ể ự duy lý lu n d a trên s hi u
ế ề ị ữ ự ề bi t v l ch s t ử ư ưở t ủ ng và nh ng thành t u c a nó”. Tuy nhiên, đi u này
ỉ ầ ắ ượ ế ọ không có nghĩa là ch c n n m đ c tri t h c Mác Lênin thì con ng ườ ẽ i s
15
ả ế ượ ề ụ ể ọ ấ ự ễ ặ ế ọ gi i quy t đ c m i v n đ c th do th c ti n đ t ra. Tri t h c Mác
ứ ẵ ả ả ọ ả ữ ề ế ấ ố Lênin không ph i b o b i ch a s n m i cách gi i quy t nh ng v n đ do
ộ ố ứ ư ể ặ ả ậ cu c s ng cũng nh nh n th c đ t ra. Đ tìm đ ượ ờ c l i gi ữ i đáp cho nh ng
ề ả ữ ứ ạ ế ọ ấ v n đ n y sinh, bên c nh nh ng tri th c tri ả ầ t h c Mác Lênin, còn ph i c n
ứ ủ ữ ệ ố ạ ộ ọ ụ ể ế đ n nh ng tri th c c a các khoa h c c th , kinh nghi m s ng và ho t đ ng
ự ễ ỗ ườ ể ể ữ ề ế ủ th c ti n c a m i ng i. Thi u nh ng đi u đó, chúng ta không th hi u và
ủ ụ ế ọ ậ ữ ậ v n d ng đúng nh ng nguyên lý c a tri t h c Mác Lênin. Do v y, trong
ệ ể ệ ổ ế ọ ả ầ vi c b sung, hoàn thi n và phát tri n tri ố t h c Mác Lênin, c n ph i ch ng
ự ầ ặ ườ ế ọ ệ ố ả c hai thái c c sai l m: ho c coi th ng tri t h c Mác Lênin, tuy t đ i hóa
ọ ụ ể ỉ ấ ặ ế ọ ấ các khoa h c c th ; ho c ch th y có tri t h c Mác Lênin, không th y vai
ọ ụ ể ứ ủ ả ầ ậ ằ ồ ờ trò c a các khoa h c c th . Đ ng th i, cũng c n ph i nh n th c đúng r ng,
ế ọ ầ ượ ổ ớ ổ ả b n thân tri t h c Mác Lênin cũng c n đ ệ c đ i m i, b sung, hoàn thi n
và phát tri n.ể
Ậ Ế K T LU N
ấ ủ ử ế ọ ự ạ ộ ị
6. Tóm l
i, tạ h c ch t c a cu c cách m ng trong l ch s tri t h c do C.Mác
ự ệ ở ụ ự ế ớ ữ ắ ỗ ờ ậ th c hi n là ch , kh c ph c s tách r i gi a th gi i quan duy v t và
ươ ấ ữ ơ ữ ể ạ ủ ứ ệ ph ự ố ng pháp bi n ch ng đ t o nên s th ng nh t h u c gi a ch nghĩa
ươ ậ ị ứ ủ ệ ạ ậ duy v t và ph ử ng pháp bi n ch ng; sáng t o ra ch nghĩa duy v t l ch s ;
ế ọ ả ạ ế ớ ụ ứ ậ ở ế ậ ư đ a tri t h c tr thành công c nh n th c và c i t o th gi i; thi ố t l p m i
ữ ế ọ ọ ụ ể ể ị ạ ằ liên minh gi a tri t h c và các khoa h c c th . C ẳ ó th kh ng đ nh l i r ng,
ế ỷ ưỡ ộ ể ừ ạ ộ ơ h n m t th k r i đã trôi qua, k t khi cu c cách m ng trong tri ế ọ t h c
ượ ự ệ ạ ẫ ộ ữ đ ủ c C.Mác th c hi n, ý nghĩa c a cu c cách m ng này v n gi nguyên tính
ờ ự ự ể ệ ế ọ ễ th i s và tính th c ti n cho vi c phát tri n tri ờ t h c Mác Lênin trong th i
16
ệ ạ đ i hi n nay.
Ả Ệ TÀI LI U THAM KH O
ộ ố ị 1. C.Mác và Ph.Ăngghen. Toàn t pậ , Nxb Chính tr Qu c gia, Hà N i, 1994;
ử ế ọ ị ữ ễ ố ị 2. L ch s tri t h c; GS.TS Nguy n H u Vui, Nxb Chính tr Qu c gia, Hà
ộ N i, 2007;
ủ ữ 3. Giáo trình nh ng nguyên lí c b n c a ch nghĩa Mác Lênin, 2009; ơ ả ủ
ế ọ 4. Giáo trình tri t h c, 2015;
ế ọ 5. Giáo trình tri t h c, 2007;
17
ạ ế ọ 6. T p chí tri ố t h c, s 7, 2008.
