Bóng đá
1
Bóng đá là môn thể thao đồng đội được chơi giữa hai đội với nhau, mỗi đội có
11 cầu thủ trên sân. Trò chơi này dùng một quả bóng và thường được chơi
trên sân cỏ hình chữ nhật có đường giới hạn rõ rệt (còn gọi là đường biên) với
hai khung thành ở hai đầu sân. Sân chơi có vạch một đường ngăn ở giữa và
mỗi khung thành cũng có đường giới hạn được gọi là vùng cấm địa. Mục tiêu
chính của một trận bóng đá là ghi điểm bằng cách đưa bóng vào khung thành
của đội đối phương. Đội nào thắng thì được ba điểm. Nếu hai đội cùng ghi số
bàn thắng giống nhau thì mỗi đội được một điểm. Đội thua thì không được
điểm nào. Ngoại trừ thủ môn, các cầu thủ khác đều không được cố ý dùng tay
hoặc cánh tay để chơi bóng. Thủ môn cũng không được phép dùng tay chạm
bóng khi trực tiếp nhận được đường bóng do cầu thủ nhà chuyền về. Đội
chiến thắng là đội ghi được nhiều bàn thắng hơn khi kết thúc trận đấu.
Bóng đá được chơi ở đẳng cấp chuyên nghiệp trên thế giới. Hàng vạn người
đến sân vận động để xem các trận thi đấu có đội bóng mà họ yêu thích, và
hàng triệu người khác theo dõi qua tivi nếu không thể đến sân vận động.
Ngoài ra, còn rất nhiều người chơi môn thể thao này ở đẳng cấp nghiệp dư.
Theo một cuộc khảo sát công bố vào năm 2001 của FIFA, tổ chức quản lý
bóng đá trên thế giới, có hơn 240 triệu người thường xuyên chơi bóng đá ở
hơn 200 quốc gia. Luật chơi đơn giản và dụng cụ thi đấu ít tốn kém giúp cho
trò chơi này phát triển mạnh mẽ. Ở nhiều nước, bóng đá có vai trò quan
trọng trong cuộc sống của người hâm mộ, trong cộng đồng địa phương hay cả
quốc gia; do đó có thể nói đây là môn thể thao phổ biến nhất thế giới.
Tổng quát
Bóng đá là môn thể thao đồng đội được chơi theo các quy tắc đề ra trong Luật
bóng đá (tiếng Anh: Laws of the Game). Các vận động viên tham gia chơi bóng đá
được gọi là các cầu thủ, họ thường sử dụng một trái bóng hình cầu được gọi đơn
giản là quả bóng đá, trái bóng hoặc trái banh. Trong trận đấu bóng đá, hai đội, mỗi
đội gồm 11 cầu thủ sẽ tìm cách đưa trái bóng vào khung thành (còn gọi là cầu
môn), đội nào đưa bóng vào khung thành đối phương nhiều hơn (ghi được nhiều
bàn thắng hơn) sẽ là đội giành chiến thắng, nếu hai đội có số lần đưa bóng vào
khung thành đối phương như nhau, hoặc không đội nào làm được việc này thì trận
đấu sẽ kết thúc với kết quả hòa.
Điều khiển trận đấu là tổ trọng tài bao gồm một trọng tài chính và hai trọng tài
biên, trọng tài chính sử dụng một chiếc còi cùng hai loại thẻ, thẻ vàng và thẻ đỏ,
và có trách nhiệm bắt đầu, kết thúc hoặc tạm dừng trận đấu. Trọng tài chính
thường chạy theo đường bóng để có thể kiểm soát chặt chẽ trận đấu và để có các
biện pháp kịp thời. Một trận đấu bóng đá thông thường có hai hiệp, mỗi hiệp 45
phút với khoảng thời gian 15 phút nghỉ giữa hai hiệp. Quy tắc cơ bản nhất của
môn bóng đá là các cầu thủ, trừ người bảo vệ khung thành (được gọi là thủ môn),
được phép sử dụng bất cứ bộ phận nào trên cơ thể để chơi bóng trừ hai cánh tay
của họ (tuy nhiên cầu thủ phải dùng tay để thực hiện việc ném biên). Khi một cầu
thủ của một đội đá bóng vượt ra khỏi đường biên thì đối phương được quyền ném
bóng trở lại vào sân. Trong một trận đấu thông thường, cầu thủ có thể chơi ở bất
cứ vị trí nào và có thể đưa quả bóng theo bất cứ hướng nào trên sân, trừ trường
hợp cầu thủ rơi vào thế việt vị thì không thể nhận bóng. Dựa vào các quy tắc cơ
bản này, cầu thủ thường dùng chân để thực hiện các động tác kỹ thuật như rê
bóng, lừa bóng, chuyền bóng cho đồng đội, sút bóng, với mục đích chính là tìm
cách đưa bóng vào khung thành đối phương và ngăn không cho đối phương đưa
bóng vào khung thành đội nhà. Cầu thủ hai đội có thể va chạm nhau thông qua các
pha tranh bóng, tắc bóng nhưng tuyệt đối không được phạm những lỗi ghi trong
luật như chuồi bóng từ phía sau, đẩy người, tiểu xảo, đưa chân gạt cầu thủ đối
phương hoặc dùng chân đá lên quá cao. Thông thường trong những trường hợp
cầu thủ phi phạm lỗi nặng thì trọng tài chính phạt thẻ vàng. Nếu một cầu thủ bị
phạt hai thẻ vàng thì sẽ chuyển thành thẻ đỏ và cầu thủ ấy không được phép chơi
tiếp trận đấu và phải rời sân chơi để vào trong cánh gà.
Thủ môn nhoài người phá bóng khỏi cầu môn
Lịch sử
Các môn thể thao tương tự bóng đá hiện đại (với mục đích đá bóng vào khung
thành đối phương) đã xuất hiện ở nhiều nơi trên thế giới từ rất lâu. Theo FIFA thì
dạng bóng đá cổ xưa nhất bao gồm đầy đủ các kỹ thuật chơi bóng có lẽ xuất phát
từ Trung Quốc vào khoảng thế kỷ 2 hoặc 3 TCN, môn xúc cúc (蹴鞠, đá cầu). Ở
La Mã cổ đại cũng xuất hiện một môn thể thao chơi bóng có những nét giống bóng
đá, đó là môn harpastum.
Môn bóng đá với các luật chơi gần như ngày nay bắt đầu phổ biến từ giữa thế kỷ
19 tại các trường học trên nước Anh. Bộ luật bóng đá hiện đại cổ nhất mà ta biết là
bộ luật mà ngày nay thường được biết đến dưới tên Bộ luật Cambridge (tiếng Anh:
Cambridge Rules). Sở dĩ có tên gọi này vì chính trong khuôn viên Trinity College
thuộc Đại học Cambridge, đại diện của năm trường Eton, Harrow, Rugby,
Winchester và Shrewsbury đã tổ chức họp mặt để thống nhất một luật chơi đầu
tiên cho môn bóng đá. Cũng trong thập niên 1850, các đội bóng nghiệp dư bắt đầu
đựoc thành lập và thường mỗi đội xây dựng cho riêng họ những luật chơi mới của
môn bóng đá, trong đó đáng chú ý có câu lạc bộ Sheffield F.C.. Việc mỗi đội bóng
có luật chơi khác nhau khiến việc điều hành mỗi trận đấu giữa họ diễn ra rất khó
khăn. Nỗ lực đáng kể nhất trong việc chuẩn hóa luật chơi môn bóng đá là việc
thành lập Hiệp hội bóng đá Anh (The Football Association, thường viết tắt là FA)
vào ngày 26 tháng 10 năm 1863 tại Great Queen Street, Luân Đôn. Sau 5 cuộc họp
diễn ra từ tháng 10 đến tháng 12, bộ luật đầy đủ và toàn diện đầu tiên của môn
bóng đá gồm 13 điều đã được FA thông qua dưới sự chủ trì của Ebenezer Cobb
Morley. Hiện nay cơ quan chịu tránh nhiệm quản lý và theo dõi luật bóng đá trên
thế giới là Ủy ban bóng đá quốc tế (International Football Association Board,
thường viết tắt là IFAB). IFAB được thành lập năm 1886 tại Manchester trong một
buổi họp với sự có mặt của đại diện FA, Hiệp hội bóng đá Scotland (Scottish
Football Association), Hiệp hội bóng đá xứ Wales (Football Association of Wales)
và Hiệp hội bóng đá Ireland (Irish Football Association).