Tính thanh khoản của chứng khoán
Tính thanh khoản và rủi ro thanh khoản trong đầu tư chứng
khoán
Trên thực tế, có những thời điểm nhà đầu tư sở hữu lượng cổ
phiếu giá trị hàng trăm triệu đồng, nhưng chúng chỉ là những con
số trên giấy. Muốn bán nhưng không ai mua. Lý do? Vì họ đang
sở hữu những cổ phiếu có tính thanh khoản kém.
Vậy tính thanh khoản là gì?
Tính thanh khoản của chứng khoán là khái niệm thể hiện khả
năng chuyển đổi dễ dàng từ tiền sang chứng khoán và ngược lại.
Rủi ro thanh khoản trong đầu tư chứng khoán
Một giá trị của thị trường tập trung là tạo nên tính thanh khoản
cao, hỗ trợ nhà đầu tư giao dịch và chủ động trước các quyết
định mua/bán. Tuy nhiên, có những phiên giao dịch, cột dư mua
trống ngay từ đầu phiên, chủ động bán giá sàn nhưng vẫn khó
thành công. Đó là điểm lo sợ nhất đối với nhà đầu tư, bởi nắm
chứng khoán trong tay, thấy lỗ qua từng ngày và khả năng thanh
khoản ngày một thu hẹp. Điều này được gọi là rủi ro thanh khoản
trong đầu tư chứng khoán.
Một số yếu tố ảnh hưởng đến tính thanh khoản
Thứ nhất, hoạt động sản xuất - kinh doanh của các doanh nghiệp.
Những mã cổ phiếu của các doanh nghiệp có uy tín, hiệu quả làm
ăn tốt và thông tin công bố minh bạch, rõ ràng thường có tính
thanh khoản cao hơn và ngược lại.
Thứ hai, những thông tin có tác động mạnh từ các cơ quan quản
lý, ví dụ Chỉ thị 03 đã có ảnh hưởng không nhỏ đối với thị trường
chứng khoán. Nhiều nhà đầu tư dù rất muốn mua vào trong thời
điểm thị trường đi xuống nhưng đành đứng nhìn khi không còn
nguồn cung tiền từ ngân hàng.
Thứ ba, hạn chế về “room” của nhà đầu tư nước ngoài. Nhà đầu
tư nước ngoài đang gặp phải rào cản hết “room” (là khoảng cho
phép nhà đầu tư nước ngoài mua cổ phiếu của doanh nghiệp
trong nước đã niêm yết, hiện là 30% đối với các tổ chức tín dụng
và 49% đối với các ngành nghề khác) hoặc gần hết room đối với
nhiều cổ phiếu trong tầm ngắm của họ.
Thứ tư, tâm lý của các nhà đầu tư cũng làm cho giao dịch trên thị
trường lúc sôi nổi, lúc ảm đạm. Khi thị trường đi lên, nhà đầu tư
hưng phấn thì thị trường có tính thanh khoản cao. Khi thị trường
đi xuống, nhà đầu tư bắt đầu lo sợ thì tính thanh khoản của thị
trường thấp, dù ai cũng biết rằng thị trường đi xuống là cơ hội để
mua vào.
Thứ năm, chỉ số giá tiêu dùng tăng cao khiến người dân phải chi
nhiều hơn cho tiêu dùng, do đó, số tiền đổ vào chứng khoán của
họ sẽ ít đi.
Ngoài ra, các thị trường bất động sản, bảo hiểm, vàng… có sự
liên thông với nhau. Nhà đầu tư luôn tìm cách hạn chế rủi ro bằng
cách phân bổ nguồn vốn vào nhiều lĩnh vực khác nhau, mỗi thị
trường khi có dấu hiệu “nóng” hay “lạnh” đều ảnh hưởng đến thị
trường chứng khoán nói chung và tính thanh khoản của chứng
khoán nói riêng.
Vì vậy, khi lựa chọn chứng khoán để đầu tư, nhà đầu tư dứt
khoát phải xem xét đến tính thanh khoản của chứng khoán, hay
nói cách khác là khả năng bán chứng khoán để tái tạo nguồn vốn
đầu tư ban đầu.
Tính thanh khoản (hay còn gọi là tính lỏng) hiểu là việc chứng
khoán hay các khoản nợ, khoản phải thu...có khả năng đổi thành
tiền mặt dễ dàng, thuận tiện cho việc thanh toán hay chi tiêu. Ta
có thể lấy một ví dụ, trong kế toán tài sản lưu động chia làm năm
loại và được sắp xếp theo tính thanh khoản từ cao đến thấp như
sau: tiền mặt, đầu tư ngắn hạn, khoản phải thu, ứng trước ngắn
hạn, và hàng tồn kho. Như vậy rõ ràng tiền mặt có tính thanh
khoản cao nhất, luôn luôn dùng được trực tiếp để thanh toán, lưu
thông, tích trữ; còn hàng tồn kho có tính thanh khoản thấp nhất vì
phải trải qua giai đoạn phân phối và tiêu thụ chuyển thành khoản
phải thu, rồi từ khoản phải thu sau một thời gian mới chuyển
thành tiền mặt.
Chứng khoán có tính thanh khoản là những chứng khoán có sẵn
thị trường cho việc bán lại dễ dàng, giá cả tương đối ổn định theo
thời gian và khả năng cao để phục hồi nguồn vốn đã đầu tư
nguyên thủy của ngân hàng. Khi lựa chọn chứng khoán để đầu
tư, ngân hàng dứt khoát phải xem xét đến khả năng bán lại trước
khi chúng đáo hạn để tái tạo nguồn vốn đầu tư ban đầu. Nếu khả
năng tái tạo kém, nghĩa là khó tìm được người mua hoặc phải
bán mất giá, ngân hàng sẽ gánh chịu những tổn thất tài chính
lớn. Và điều này gọi là rủi ro thanh khoản trong đầu tư chứng
khoán.
Nhờ có thị trường chứng khoán các nhà đầu tư có thể chuyển đổi
chứng khoán họ sở hữu thành tiền mặt khi họ muốn và khả năng
thanh khoản chính là một trong những đặc tính hấp dẫn của
chứng khoán với các nhà đầu tư. Tính lỏng cho thấy sự linh hoạt
và an toàn của vốn đầu tư, thị trường hoạt động càng năng động
và có hiệu quả thì tính lỏng của chứng khoán giao dịch càng cao.
Có mối quan hệ chặt chẽ giữa chỉ số P/E và tính lỏng chứng
khoán, nhìn vào bảng thống kê tính thanh khoản của cổ phiếu,
nhà đầu tư dễ dàng nhận ra những cổ phiếu giao dịch sôi động
nhất cũng là những cổ phiếu có P/E cao hơn mức trung bình của
thị trường (được đánh giá cao hơn các cổ phiếu có cùng lợi tức).
Đây là những chứng khoán có tốc độ tăng giá cao và mang lại giá
trị thặng dư cao cho cổ đông thông qua việc chia tách cổ phiếu
hay phát hành cổ phiếu mới.
