A. MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài
Việt Nam là quốc gia tiên phong trong khu vực Đông Nam Á
và châu Á trong đo lường nghèo đa chiều với chuẩn nghèo tiếp cận đa
chiều được ban hành theo Quyết định số 59/2015/QĐ-TTg của Thủ
tướng Chính phủ ngày 27/11/2015 áp dụng cho giai đoạn 2016-2020.
Để thực thi chính sách giảm nghèo theo chuẩn nghèo tiếp cận
đa chiều, tỉnh Vĩnh Long đã chỉ đạo các địa phương rà soát, điều tra,
xác định chính xác đối tượng, từ đó hỗ trợ tạo điều kiện cho các hộ
nghèo vay vốn phát triển sản xuất...Qua hơn 4 năm thực thi chính sách,
Vĩnh Long đã có nhiều chuyển biến tích cực; số hộ nghèo và tỷ lệ hộ
nghèo hàng năm đều giảm, đời sống nhân dân được cải thiện rõ rệt.
Mặc dù đã đạt được những kết quả quan trọng, tuy nhiên thực
thi chính sách giảm nghèo theo chuẩn nghèo tiếp cận đa chiều ởVĩnh
Long vẫn gặp phải một số khó khăn.
Trong bối cảnh hiện nay, thực thi chính sách giảm nghèo theo
chuẩn nghèo tiếp cận đa chiều cần được xem xét, đánh giá khách quan,
nhằm có giải pháp nâng cao hiệu quả thực thi chính sách, thúc đẩy phát
triển kinh tế - xã hội tỉnh Vĩnh Long là vấn đề vô cùng cấp thiết, nhưng
chưa có tác giả nào nghiên cứu chuyên sâu và toàn diện. Vì vậy tác giả
chọn đề tài “Thực thi chính sách giảm nghèo theo chuẩn nghèo tiếp cận
đa chiều ở tỉnh Vĩnh Long” làm luận án tiến sĩ.
2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
2.1. Mục đích
Nâng cao hiệu quả thực thi chính sách giảm nghèo theo chuẩn
nghèo tiếp cận đa chiều ở tỉnh Vĩnh Long.
2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
Thứ nhất, tổng quan kết quả nghiên cứu của các công trình khoa
học có liên quan đến đề tài, chỉ ra khoảng trống cần tiếp tục nghiên cứu.
Thứ hai, hệ thống hóa, bổ sung một số vấn đề lý luận về thực
thi chính sách giảm nghèo theo chuẩn nghèo tiếp cận đa chiều.
Thứ ba, đánh giá thực trạng thực thi chính sách giảm nghèo theo
chuẩn nghèo tiếp cận đa chiều ở tỉnh Vĩnh Long.
Thứ tư, đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả thực thi chính sách
giảm nghèo theo chuẩn nghèo tiếp cận đa chiều ở tỉnh Vĩnh Long.
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
2
3.1. Đối tượng nghiên cứu
Thực thi chính sách giảm nghèo theo chuẩn nghèo tiếp cận đa
chiều ở tỉnh Vĩnh Long.
3.2. Phạm vi nghiên cứu
3.2.1.Về nội dung
Nghiên cứu quy trình tổ chức thực thi chính sáchgiảm nghèo
theo chuẩn nghèo tiếp cận đa chiều ở Vĩnh Long.
3.2.2. Về không gian
Nghiên cứu thực thi chính sách giảm nghèo theo chuẩn nghèo tiếp
cận đa chiều ở tỉnh Vĩnh Long.
3.2.3. Về thời gian
Nghiên cứu thực thi chính sách giảm nghèo theo chuẩn nghèo
tiếp cận đa chiều ở tỉnh Vĩnh Long trong giai đoạn từ năm 2011 đến
2020, xây dựng định hướng nâng chuẩn nghèo tiếp cận đa chiều ở Vĩnh
Long giai đoạn đến 2025 và những năm tiếp theo.
4. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu
4.1. Phương pháp luận
Đề tài được nghiên cứu dựa trên quan điểm của chủ nghĩa duy
vật biện chứng và chủ nghĩa duy vật lịch sử; quan điểm của Đảng Cộng
sản Việt Nam; chính sách, pháp luật của Nhà nước về chính sách giảm
nghèo theo chuẩn nghèo tiếp cận đa chiều.
4.2. Phương pháp nghiên cứu
Phương pháp nghiên cứu
Các phương pháp nghiên cứu cụ thể được sử dụng bao gồm:
- Phương pháp nghiên cứu văn kiện, tài liệu
Nghiên cứu các văn kiện của Đảng, văn bản pháp luật, các công
trình khoa học có liên quan nhằm xây dựng cơ sở lý luận của đề tài.
– Chọn mẫu điều tra
Nghiên cứu sinh tiến hành phỏng vấn 200 cán bộ các cấp.
- Phương pháp thống kê mô tả
Phân tích thực trạng thực thi chính sách giảm nghèo theo chuẩn
nghèo tiếp cận đa chiều.
- Phương pháp chuyên gia: tham khảo ý kiến 330 lượt cán bộ
khoa học, các nhà quản lý để tham vấn về Bộ chiều chỉ số đo lường
nghèo đa chiều mới cho giai đoạn 2021-2025.
3
5. Đóng góp mới của luận án
5.1. Về mặt lý luận
- Hệ thống hóa những vấn đề lý luận và kinh nghiệm thực tiễn, đề
xuất các chiều và chỉ số đo lường nghèo đa chiều tại Việt Nam.
- Luận án tiến hành khảo sát, đánh giá thực trạng thực thi chính
sách giảm nghèo theo chuẩn nghèo tiếp cận đa chiều ở tỉnh Vĩnh Long
- Xây dựng định hướng, mục tiêu hướng tới xây dựng chuẩn
nghèo theo cách tiếp cận quốc tế.
5.2. Về mặt thực tiễn
- Tổng kết thực tiễn, chỉ ra những bất cập trong thực thi chính
sách giảm nghèo theo chuẩn nghèo tiếp cận đa chiều ở địa phương.
- Đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả thực thi chính sách giảm
nghèo theo chuẩn nghèo tiếp cận đa chiều ở tỉnh Vĩnh Long.
- Kết quả nghiên cứu của đề tài là tài liệu tham khảo cho
nghiên cứu, hoạch định chính sách, giảng dạy.
- Góp phần hiện thực hóa Nghị quyết Hội nghị lần thứ Năm
BCHTW Đảng (khóa XI).
6. Câu hỏi nghiên cứu
- Cơ sở lý luận về thực thi chính sách giảm nghèo theo chuẩn
nghèo tiếp cận tiếp cận đa chiều đã hoàn chỉnh chưa ?
- Việc thực thi chính sách giảm nghèo theo chuẩn nghèo tiếp cận
đa chiều ở tỉnh Vĩnh Long đã đạt được kết quả như thế nào ?
- Để nâng cao hiệu quả thực thi chính sách giảm nghèo theo
chuẩn nghèo tiếp cận đa chiều ở Vĩnh Long hiện nay cần phải thực hiện
những giải pháp nào?
7. Kết cấu của luận án
Tên luận án: Thực thi chính sách giảm nghèo theo chuẩn nghèo
tiếp cận đa chiều ở tỉnh Vĩnh Long.
Ngoài phần mở đầu, mục lục, kết luận, danh mục các công trình
khoa học của tác giả đã công bố, danh mục tài liệu tham khảovà phần
phụ lục, nội dung luận án được kết cấu thành 4 chương.
4
B. NỘI DUNG
Chương 1
TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU
1.1. Các nghiên cứu liên quan công bố trong và ngoài nước
1.1.1. Các nghiên cứu về thực thi chính sách
1.1.1.1. Các nghiên cứu của các tác giả nước ngoài
Elizabeth Eppel, David Tuner và Amanda Wolf, trong
“Experimentation and learning in public Policy Implementation
Implementations for Public Management” cho rằng có hai mô hình:
thiết kế và thực hiện chính sách thể hiện vai trò trung tâm của cơ quan
nhà nước và mô hình thiết kế và thực hiện chính sách thực nghiệm.
Basir Chand trong “Public Policy: Implementation Approaches” đã đề
xuất vận dụng các phương pháp khác nhau trong thực hiện chính sách.
“Public Policy Analysis An Introduction” của William N Dunnđã phân
tích cấu trúc chính sách, giám sát kết quả đầu ra của chính sách, đánh
giá kết quả thực hiện chính sách. Policy Analysis Concepts and Practice
của David L. Weimer and Aidan R.Vining NXB Prentice Hall đề cập
phương pháp phân tích vấn đề chính sách và phương pháp phân tích
giải pháp chính sách. “The Policy Process in the Modern Stale” của
Michael Hill, NXB Prentice Hall đề cập đến một số mô hình thực hiện
chính sách và trách nhiệm giải trình của các cơ quan công quyền trong
tổ chức thực hiện chính sách.
1.1.1.2. Các nghiên cứu của các tác giả trong nước
Tác giả Lê Chi Mai “Những vấn đề cơ bản về chính sách và quy
trình chính sách” đề cập quy trình chính sách, các yếu tố tác động cũng
như hình thức tổ chức thực hiện chính sách công. Lê Văn Hòa “Giám
sát và đánh giá chính sách công” đã trình bày những vấn đề cơ bản về
đánh giá thực hiện chính sách công.
1.1.2. Các nghiên cứu về chính sách an sinh xã hội, chính
sách giảm nghèo
1.1.2.1. Các nghiên cứu của các tác giả nước ngoài
UNDP “Xóa đói, giảm nghèo ở Việt Nam” đã làm rõ nguyên
nhân gây ra đói nghèo ở Việt Nam, phân tích giải pháp để giải quyết các
nguyên nhân của đói nghèo. Tuan Phong Don và Hosein Jalian “Nghèo
đói và chính sách giảm nghèo đói ở Việt Nam, kinh nghiệm từ nền kinh
5
tế chuyển đổi” nghiên cứu những hợp phần cơ bản của hệ thống chính
sách giải quyết vấn đề nghèo đói ở Việt Nam. “Tấn công đói nghèo”
của WB chỉ ra những tác động tích cực của các chính sách cũng như
những điểm bất hợp lý của hệ thống chính sách giảm nghèo. Ngân hàng
phát triển Châu Á, “Tổng quan tác động của hội nhập kinh tế tiểu vùng
sông Mê Kông đến đói nghèo” nghiên cứu tổng quan về đói nghèo của
Việt Nam, đưa ra những khuyến nghị về chính sách giảm nghèo.
1.1.2.2. Các nghiên cứu của các tác giả trong nước
Nguyễn Văn Chiểu “Chính sách an sinh xã hội và vai trò của nhà
nước trong việc thực hiện chính sách an sinh xã hội ở Việt Nam” đề cập
đến kinh nghiệm một số nước, thực trạng thực thi chính sách ASXH ở
Việt Nam, phương hướng và giải pháp nâng cao vai trò của nhà nước
trong thực hiện chính sách ASXH ở Việt Nam. Mai Ngọc Cường “Xây
dựng và hoàn thiện chính sách An sinh xã hội ở Việt Nam” đề cập hệ
thống chính sách ASXH ở Việt Nam; phương hướng, giải pháp xây
dựng và hoàn thiện hệ thống chính sách ASXH ở Việt Nam. Lê Quốc
Lý “Chính sách an sinh xã hội - thực trạng và giải pháp” đã phân tích
cơ sở lý luận và thực tiễn về những trở ngại trong thực thi chính sách
ASXH; đề xuất 5 nhóm giải pháp khắc phục những trở ngại trong thực
thi chính sách ASXH ở nước ta.
1.1.3. Các nghiên cứu về thực thi chính sách giảm nghèo theo
chuẩn nghèo tiếp cận đa chiều
1.1.3.1. Các nghiên cứu của các tác giả nước ngoài
Worl Bank “Khởi đầu tốt, nhưng chưa phải đã hoàn thành: Thành
tựu ấn tượng của Việt Nam trong giảm nghèo và những thách thức mới,
Báo cáo đánh giá nghèo Việt Nam 2012” đưa ra một cách nhìn mới về
cuộc sống của người nghèo, đồng thời đi sâu tìm hiểu những hạn chế cũng
như cơ hội hiện thời của họ để thoát nghèo. UNDP Việt Nam “Báo cáo
nghèo đa chiều ở Việt Nam: giảm nghèo ở tất cả các chiều cạnh để đảm
bảo cuộc sống có chất lượng cho mọi người” khẳng định giảm nghèo ở
Việt Nam đã đạt được thành tựu được quốc tế ghi nhận, đánh dấu quá trình
chuyển đổi từ đo lường nghèo theo thu nhập sang đo lường đa chiều. Worl
Bank “Bước tiến mới giảm nghèo và thịnh vượng chung ở Việt Nam, báo
cáo cập nhật 2018” khẳng định Việt Nam đã đạt được những thành trong
giảm nghèo thông qua kiểm soát bất bình đẳng, tăng trưởng kinh tế.