Tổng quan về Báo chí Việt
Nam trước năm 1945 (phần 2)
TỔNG LUẬN VỀ LỊCH SỬ BÁO CHÍ VIỆT NAM
TỪ KHỞI THỦY ĐẾN 1945
(Tài liệu tham khảo đặc biệt)
II. VỊ TRÍ, VAI TRÒ CỦA BÁO CHÍ
1. Trên phương diện chính trị - xã hội:
Đấu tranh chính trị - xã hôi là một trong những thiên chức cơ bản của báo chí.
Khi mới ra đời, về cơ bản báo chí nước ta nằm trong vòng kiểm tỏa của thực
dân, nhiều tờ báo trực tiếp “chui từ ống tay áo” của Soái phủ Nam Kỳ hoặc của
Phủ Toàn quyền Đông Dương. Nhiều nhà báo (“Bỉnh bút”, “Người làm nhựt
trình”, “Ký giả”... chỉ là những “Nhà báo quan lại”, “Nhà báo - viên chức”, chưa
thể có “Ký giả thứ thiệt”).
Vì thế, báo chí buổi đầu hoàn toàn lệ thuộc vào người Pháp. Thậm chí, cho
đến cuối chiến tranh thế giới thứ nhất, báo chí (hết p.226) nước ta vẫn ở trong tình
trạng là công cụ tuyên truyền trong khuôn khổ đường lối, chính sách báo chí thực
dân mà tiêu biểu là của A.Sarraut vạch ra.
Trên cái nền các phong trào chính trị, xã hội sôi động sau chiến tranh, làng
báo có vị thế “có chiếu ngồi”, dần trở thành diễn đàn của các lực lượng xã hội của
dân chúng, dĩ nhiên không phải tờ nào cũng làm được.
Do những điều kiện riêng, Nam Kỳ đã xuất hiện dòng báo đối lập, khuynh tả,
trong và sau cao trào yêu nước và dân chủ 1925 - 1926, ghi một dấu son trong lịch
sử báo chí nước nhà.
Hà Huy Giáp trong bài Nguyễn An Ninh một lãnh tụ cách mạng hùng biện đưa
ra sự so sánh "tờ báo La Cloche fêlée (Chuông rè) của Nguyễn An Ninh xuất bản ở
Sài Gòn 10/12/1923 với tờ báo Le Paria của Hội Liên hiệp Thuộc địa mà Nguyễn
Ái Quốc là linh hồn, xuất bản ở Paris 1/4/1922, thấy như hai anh em sinh đôi ở hai
thời điểm khác nhau.
Nội dung nói chung, đều tố cáo chế độ thực dân, giới thiệu nước Nga
bônsêvích, đăng tải những bài của báo L' Huraanité (Nhân Đạo) của Đảng Cộng
sản Pháp...
Đối với Le Paria, Nguyễn Ái Quốc lo liệu hầu như tất cả: nội dung, tài chính,
in, phát hành thì đối với La Clocle fêlée, Nguyễn An Ninh cũng lo tất cả mọi việc.
Có số báo anh viết 3,4 bài với các bút danh khác nhau. Thực dân khủng bố các nhà
in nhận in (hết p.227) báo anh. Chị Ninh phải bán hết đồ nữ trang của chị dành
dụm được, để anh chạy lo cho được một nhà in riêng. Với một chiếc xe đạp xoàng,
mặc áo dài trắng, anh đạp khắp nơi vừa bán “Cù là An Ninh” vừa phát hành báo,
vừa tuyên truyền cổ động”1[1].
Dòng báo “đối lập” (triệt để hay ôn hòa) dĩ nhiên hoạt động không dễ dàng,
nhưng ảnh hưởng tích cực của nó đối với tình cảm cộng đồng, tinh thần dân tộc là
điều khẳng định. Ngay một tờ báo “thân chính quyền” ở xứ Huế lúc đó cũng phải
thừa nhận:
“Trọng số biết bao tiếng nói sắc bén hoặc hấp dẫn, êm ái, hay sấm sét nổi lên
trong lòng đất Đông Dương, trong cuộc dấy lên tranh đấu cho những lý tưởng khác
nhau, quả thật báo chí có vai trò quan trọng, hàng ngũ báo chí lúc đầu thưa thớt
nhưng lần hồi đông đảo, tăng thêm ảnh hưởng và tầm quan trọng”2[2].
Trên phương diện xã hội nói chung, báo chí cũng có vị trí đặc biệt. Gần như
các lực lượng xã hội đều xuất bản báo chí riêng. Giai cấp tư sản dân tộc Việt Nam