Trong th t c khám ,m t thủ ụ ộ ử
nghi m cung c p cho ta nh ngệ ấ ữ
tri u ch ng đ phát hi n y u tệ ứ ể ệ ế ố
,nguy c phát truy n m t b nhơ ể ộ ệ
hay la b nh t giai đo n đ u ,ệ ừ ạ ầ
đ đi u tr có hi u qu .tuyể ề ị ệ ả
nhiên thi t b ch p x_quangế ị ụ
dùng đ ki m tra thì m t s ruiể ể ộ ố
ro có th x y ra do c th ti pể ẩ ơ ể ế
súc vói các ion b c x , m c dùứ ạ ặ
nh ng ru i ro b c x do ti pữ ổ ứ ạ ế
súc m c đ th p,theo giở ứ ộ ấ ả
thi t v n đ n y ph i tri tế ấ ề ầ ả ệ
đ ,đánh giá t ng i không cóể ừ ườ
tri u tr ng liên quan đi u n yệ ứ ề ầ
đ c th c hi n b ng cách đánhượ ự ệ ằ
giá nh ng ru i ro thông qua tu iử ổ ổ
th ,LAR d a trên các nguy cọ ự ơ
b c x nh ng mô hình m i đâyứ ạ ữ ớ
do hôi đ ng BEIR VII.ồ
minh h a cho nh ng nh h ngọ ữ ả ưở
do ch p CT c a LAR cho b nụ ủ ố
tình hu n khám nghi m xác đ nhấ ệ ị
b ngCT (ằcanxi đi mể, n iộ
soi oả, ung th ph iư ổ ,và ki m traể
toàn c th ) qua đó tính toán choơ ể
th y đ c b c x khá l nấ ượ ứ ạ ớ
nh ng r ro có th x y ra trênữ ủ ể ẩ
quang đi m b o v b c x .tuyể ả ệ ứ ạ
nhiên cho đ n nay d li u tế ữ ệ ừ
các th nghi m ng u nhiên choử ệ ẩ
th y r t l i ích, t c là gióp ph nấ ấ ơ ứ ầ
gi m đáng k b nh ung th vàả ể ệ ư
t l t vong nh chi u CT trongỉ ệ ử ờ ế
chu n đoán b nh.ẩ ệ
b ng ch ng minh khoa h c doằ ư ọ
v y,hiên nây không đ đi uậ ủ ề
ki n đ gi thi u t ch c cácệ ể ớ ệ ổ ứ
ch ng trình t m soát CTươ ầ
7.1 :L i gi thi uờ ớ ệ
trong y h c cho đ n nay x-quangọ ế
có vai trò r t l n ,trong nhi uấ ớ ề
năm g n đây ngu n b c xầ ồ ứ ạ
nhân tao n y phát truy n r tầ ể ấ
nhanh trong các n c phátướ
truy n,m i đây nó đ c phátể ớ ượ
truy n và ng d ng r ng r iể ứ ụ ộ ả
trong l nh v c y hoc d n đàu làỉ ự ẫ
máy ch p c t l p (CT) cho đ nụ ắ ớ ế
nay x-quang đ c ng d ngượ ứ ụ
trong khám và ki m tra b nhể ệ
tăng nhanh v s l ng r t l nớ ố ượ ấ ớ
đêm l i nhi u k t qu khạ ề ế ả ả
quang cho nhi u b nh nhân vàề ệ
c ng đ ng nói chung ;bênh c nhộ ồ ạ
đó nó cung có s nh h ng r tự ả ươ ấ
l n đ i v i nh ng ng iớ ố ớ ữ ườ
th ng xiên ti p xúc vói nó doườ ế
đó s b o v ki m tra đánh giáự ả ệ ể
nhi u x c ng là vai trò r tể ạ ủ ấ
quang tr ng đ i vói các ki mọ ố ể
đ nh nói chung và nghành y tị ế
Bài d ch trang b đi n - đi n tị ị ệ ệ ử trang 1
nói riên đ i voi c ng đ phátố ườ ộ
truy n ngày càng nhanh nhể ư
ngay nay.t i Đ c c c b o vạ ứ ụ ả ệ
liên ban v b c x (BFS) đ cóề ứ ạ ẫ
đ c nh ng thu th p và đánhượ ữ ậ
giá d li u cho các nhi u x yữ ệ ể ạ
t c a nh ng h ng ch trongế ủ ử ạ ế
nhi u năm g n đây.các m c tiêuề ầ ụ
ch y u là c a vi t đánh giáủ ế ủ ệ
t ng th h ng năm đ quan sátổ ể ằ ể
và t p h p các d ng t ngậ ợ ạ ươ
đ ng trong nhi u cá th trongồ ề ể
m t năm,và trung bình h ngộ ằ
năm s l c dùng x-quang trongố ượ
ki m tra b nh ngày còn tăngể ệ
theo th i gian, va đ xác đ nh sờ ể ị ự
đóng góp c a ph ng th c ch pủ ươ ứ ụ
nh này so v i các ph ng th cả ớ ươ ứ
ki m tra khác nh sét nghi m,ể ư ệ
thông qua t ng s l n ch p x-ổ ố ầ ụ
quang trong y t .s ki m traế ự ể
g n đây nh t c a Đ c cho th yầ ấ ủ ứ ấ
s gia tăn bình quân c a ph ngự ủ ươ
th c n y t 1996 đ 2004 đ iứ ầ ừ ế ố
v i nhi u ng i và có hi u quớ ề ườ ệ ả
cao.(xem hình 7.1)
trong đó có liên quan đ n cu cế ộ
kh o sáy năm 2004’cho th y sả ấ ự
gia tăng này ch y u là do ch pủ ế ụ
CT,góp ph n đêm l i hi u quầ ạ ệ ả
h n 50% đ i v i ng i khámơ ố ớ ườ
b nh .kĩ thu t ch p nh b ngệ ậ ụ ả ằ
tia b c x lúc nào c ng có thứ ạ ủ ể
gây ra m t s ru i ro do tia b cộ ố ổ ứ
x c a nó nh h ng t i sạ ủ ả ưở ớ ứ
kh e c a b nh nhân ho t trongỏ ủ ệ ạ
tr ng h p khám và chu nườ ợ ẩ
đoán,phòng ng a đ v i nh ngừ ố ớ ư
ng i không có tri u tr ngườ ệ ứ
nào.do đó,cân nh c l i ích va r iắ ọ ủ
ro là m i quàg tâm hàngố
đ u.trong b i c nh ngay nay,haiầ ố ả
ng d ng c a CT có th th cứ ụ ủ ể ư
hiên r ng r i là,th nh t là nóộ ả ứ ấ
đ c đ c p đ n trong ph m viượ ề ậ ế ạ
chu n đoán b nh cho b nhẩ ệ ệ
nhân, ch a b nh,nghĩa là trongử ệ
ph m vi y t ,th hai là ngạ ế ứ ứ
d ng trong kiêm tra nh ngụ ở ữ
ng i không có tri u ch ng.ườ ệ ứ
Bài d ch trang b đi n - đi n tị ị ệ ệ ử trang 2
đ i vói các tr ng h p CT đ cố ườ ợ ượ
th c hi n trong ph m vi yượ ệ ạ
t ,ch p c t l p cung c p choế ụ ắ ớ ấ
chúng ta nh ng thông tin r tữ ấ
quang tr ng trong vi c chu nọ ệ ẩ
đoán và qu ng lý tr li u cácả ị ệ
b nh nhân.ệ
Gi ng nhố ư t t c cácấ ả r iủ y
tế, ch p CTụ c n ph iầ ả đ c h pượ ợ
lý ,về cá nhân để bù
đ pắ nh ngữ b c x ,ứ ạ r iủ
ro cho b nh nhânệ thông
th ngườ r tấ quan tr ng,l i íchọ ợ
từ ch n đoánẩ b ngằ ch pụ
CT đ c c i thi nượ ả ệ hàng
đ uầ để đi u trề ị có hi u quệ ả
,h n n a trong lĩnh v y h c nóơ ữ ự ọ
ph i đ c tính toán r i ro c aả ượ ủ ủ
b c x y t không nh h ngứ ạ ế ả ưở
đ n s kh e c a c ng đ ng hayế ứ ỏ ủ ộ ồ
thây vào đó ch m t ph n nh cáỉ ộ ầ ỏ
nhân chi u s nh h ng r i roệ ự ả ưở ủ
c a nhi u xa y t h ng năm ,ủ ể ế ằ
01đa s đó la ng i già vàố ườ
ng i b nh n ng trong r tườ ệ ặ ấ
nhi u b nh nhân,r i ro b c xề ệ ủ ứ ạ
tác đ ng làm nh h ng đ nộ ả ưở ế
tu i th ,làm tăng tri u ch ngổ ọ ệ ứ
lâm sang c a b nh ung th soủ ệ ư
vói nhi u tr ng h p khác,doề ườ ợ
đó vói ti n b y h c,quá trìnhế ộ ọ
ch ng minh th ng d a vàoứ ườ ự
thi t song âm ,đ t bi t chúế ặ ệ
tr ng trong nh ng đi u sâu đâyọ ữ ề
do đó trong quy trinh khám băng
CT ng i ta cân nh t gi a l iườ ắ ữ ợ
ích và r i roủ
7.2 :T M SOÁT B NHẦ Ệ
Vào nh ng năm tr c đây ,chínhữ ướ
sách y t t p trung vào các tri uế ậ ệ
ch ng ,bac sĩ y khoa trình b yứ ầ
m t s hi n tr ng c a b nhộ ố ệ ạ ủ ệ
nhân,hình th c t m soát b nhứ ầ ệ
theo tri u tr ng lâm sang n yệ ứ ầ
th ng không có hi u quườ ệ ả
cao ,đ i v i nh ng cá nhânố ớ ữ
không có bi u hiên tri u tr ngể ệ ứ
r rang c n có m t c n có m tỏ ầ ộ ầ ộ
k t qu ki m tra chính xác vế ả ể ề
giai đo n đ u c a m t b nh hâyạ ầ ủ ộ ệ
là b nh ,đ tìm n i đi u trì c iệ ể ơ ề ả
thi n k t qu đó.ngoai ra đ hệ ế ả ể ổ
tr cho vi c chu n đoán choợ ệ ẩ
b nh nhân m t cách chính xácệ ộ
h n ng i ta càng dùng sétơ ườ
nghi m đ h tr cho vi c chũaệ ể ổ ợ ệ
tr .t ch c t m soát m t cách hị ổ ứ ầ ộ ệ
th ng,mang tính t ng th ,ví duố ổ ể
nh châu âu đã thành l pư ở ậ
Bài d ch trang b đi n - đi n tị ị ệ ệ ử trang 3
ch ng trình t m soát t ng thươ ầ ổ ể
v ng c c a ph n , nh ngề ự ủ ụ ữ ữ
ng i có đ tu i t 50 đ n 59ườ ộ ổ ừ ế
th ng xiên nh n đ c l i m iườ ậ ượ ờ ờ
ki m tra chu n đoán b ng x-ể ẩ ằ
quang và ch ng trình n y đangươ ầ
đ c ch ng minh d a vào sượ ứ ự ự
đáp ng nhu c u và hi u quứ ầ ệ ả
mà nó mang l i ạ(IARC
2002).đi u đ t bi t quang tr ngề ặ ệ ọ
là ch ng trình t ch c ki m traươ ổ ứ ể
này có th phát hi n và h ngể ệ ướ
d n n i đi u tri phù h p choẫ ơ ề ợ
b nh nhân trong m t cuôc t mệ ộ ầ
soát ki m tra(“c h i t mể ơ ộ ầ
soát,ki m tra”). ví d đi n hìnhể ụ ể
nh t là ki m tra b ng CT toànấ ể ằ
thân ,đ c phát truy n m nhượ ể ạ
nh t là hoa kìấ ở (Fenton và Deyo
2003) b i các nhà cung cáp d chỏ ị
v t nhân,tính cho đ n nây thìụ ư ế
khám b nh b ng ch p CT c ngệ ằ ụ ủ
không ph i là nhân t chínhả ố
trong y t tuy nhiên đi u n yế ề ầ
còn có th thây đ i đáng k n uể ổ ể ế
nó đ c các nhà s n xu t qu nượ ả ấ ả
bá m t cách r ng r i – k t quộ ộ ả ế ả
là-đ c ti p nh n ph bi nươ ế ậ ổ ế
trong công chúng .các lo i hìnhạ
qu ng cáo n y s b các nhàả ấ ể ị
chuyên môn lên án và phê bình
n u cung c p thi u v thông tinế ấ ế ề
ki m ch ng,vì trong quá trìnhể ứ
ki m tra t m soát thì s đ t khể ầ ẽ ặ ả
nang r i ro vào cá nhân,đi u đ tủ ề ặ
bi t h n n a là đ i v i m t sệ ơ ữ ố ớ ộ ố
d ch v không đ m b o ch tị ụ ả ả ấ
l ng.không nh ng v y,cá nhânượ ữ ậ
không đ c cung c p thông tinượ ấ
đ y đ đ h quy t đ nh cóầ ủ ể ọ ế ị
nênh ti n hành ki m tra t mế ể ầ
soát hay không.
Ngây c các d ch v soát t tả ị ụ ố
nh t đ c hình thành t l l iấ ượ ỉ ệ ợ
ích và và nh h ng đ n s cả ưở ế ứ
kh e hây là nh ng r i ro cungỏ ữ ủ
không giám đ m b o,m t dù tả ả ặ ỉ
l r t th p,mà th ng áp d ngệ ấ ấ ươ ụ
cho nh ng b nh đ t bi tữ ệ ậ ệ
nghiêm tr ng mà không có tri uọ ệ
ch ng,mà th ng loai b nh n yứ ườ ệ ầ
thì ít g p ch m t ph n nh ,m tặ ỉ ộ ầ ỏ ặ
dù nh ng ng i n y không bữ ườ ầ ị
nh h ng tr c ti p nh ng bả ưở ự ế ư ị
t n h i đ n s kh e,ổ ả ế ứ ỏ
nh h ng c a k t qu ki mả ưở ủ ế ả ể
tra đ n ng i đ c khám .m tế ườ ượ ộ
k t qu ki m tra d ng tínhế ả ể ươ
không chính xác nh h ng l nả ưở ớ
đ n tâm lý c a ng i đ cế ủ ườ ượ
khám, ho t chúng gây ha v thặ ị ề ể
ch t vì s can thi p không c nấ ự ệ ầ
thi t,ch ng h ng nh sinh thi t.ế ẳ ạ ư ế
m t khát đ c p đ n nh ng t nặ ề ậ ế ữ ổ
th ng đ c ph t hi n b iươ ượ ấ ệ ở
ph ng pháp n y có ý nghĩa r tươ ầ ấ
quang tr ng đ b nh nhân cóọ ể ệ
bi n pháp đi u tr tránh đ cệ ề ị ượ
nh h ng c a nó gây raả ưở ủ
nh (ung thu…) ,t vong.m cư ử ụ
Bài d ch trang b đi n - đi n tị ị ệ ệ ử trang 4
tiêu c th cu i cùng c a quáụ ể ố ủ
trình ki m tra là gi m t l tể ả ỉ ệ ử
vong trong b nh nhân,m t dùệ ặ
v y khi quá trình ki m tra n yậ ể ầ
c th ph t hiên đ c b nh vóiỏ ể ấ ượ ệ
nhi u b nh nhân trong giai đoanề ệ
đ u c a b nh, hay b nh nh ngầ ủ ệ ệ ư
nó c ng tác đ ng m t ít tói s củ ộ ộ ứ
kh e c a b nh nhân,n u b nhỏ ủ ệ ế ệ
đ c phát hi n và đi u tri s mựơ ệ ề ớ
thì gi m đ c t l t vong đ iả ượ ỉ ệ ử ố
v i các tr ng h p này, giaiớ ườ ợ ở
đo n đ u theo gi i và nghiênạ ầ ỏ
c u và đánh giá ch ng trìnhứ ươ
ki m tra này ,các thông s đătể ố
tr ng,ch ng h ng các ch sụ ẳ ạ ỉ ổ
sinh t đ c dùng đ đánh giáử ượ ể
m c đ thành công c a ph ngứ ộ ủ ươ
pháp này,tuy nhiên ch c n m tỉ ầ ộ
s thây đ i nh trong các thôngự ổ ỏ
s kh o sát này c ng nhố ả ủ ả
h ng đ n k t qu c a quáưở ế ế ả ủ
trình kh o sát và tính hi u quả ệ ả
c a ph ng pháp n y,ủ ươ ầ
Bài d ch trang b đi n - đi n tị ị ệ ệ ử trang 5