Khi trẻ em gái không được coi trọng như trẻ em trai
nhiều cơ hội tiếp cận với các công
M ong muốn có con trai từ bao đời nay,
Sự ưa thích con trai ở Việt Nam có những nguyên nhân sâu xa liên quan tới văn hóa và tư tưởng đạo Khổng, một tư tưởng phổ biến trong dân gian. Thực tế, có một câu nói rất phổ biến thời phong kiến mà ai cũng biết:”Nhất nam viết hữu, thập nữ viết vô”.
nghệ lựa chọn giới tính thai nhi, cùng với tác động của việc giảm mức sinh đã gia tăng áp lực với các gia đình quy mô nhỏ để đạt được nguyện vọng có con trai. Đây chính là những nguyên nhân dẫn tới sự gia tăng nhanh chóng về tỷ số giới tính khi sinh tại Việt Nam. Tỷ số giới tính khi sinh là một chỉ số cho thấy sự bất bình đẳng giới, đồng thời phản ánh thực tế thích con trai hơn con gái, thậm chí ngay cả khi các em chưa ra đời.
Tư tưởng gia trưởng đòi hỏi phải có con trai nối dõi tông đường được duy trì qua nhiều thế hệ. Hơn thế nữa, con trai được coi là cần thiết để cha mẹ có thể trông cậy lúc về già. Cha mẹ khi về già thường được con trai chăm sóc, trong khi con gái khi lập gia đình lại theo chồng về gia đình nhà chồng. Phong tục này lại càng làm cho mọi người mong muốn có con trai hơn.
“Sau khi sinh cháu gái thứ ba thì vợ chồng tôi lên kế hoạch để có được con trai. Chúng tôi sợ rằng nếu chỉ có con gái thì sau này sẽ không có ai chăm sóc chúng tôi khi về già”, chị Thủy cho biết.
Làng Yên Hà, tỉnh Bắc Giang – Ngày hôm nay là một ngày đặc biệt với chị Thủy và anh Nghề, chồng của Thủy. Con trai họ hôm nay tròn một tháng tuổi và theo phong tục Việt Nam, họ tổ chức liên hoan mừng con đầy tháng và mời bà con họ hàng tới dự. Đây là một ngày đoàn viên lớn với sự góp mặt của hơn mười lăm người tới mừng sự ra đời của em bé. Niềm vui của gia đình thậm chí lần này còn lớn hơn vì họ đã có 3 cô con gái, cuối cùng lần này họ đã có một cậu con trai.
Chị Thuỷ, anh Nghề cùng bà nội, bà ngoại và ba cô con gái chào đón sự ra đời của em bé mới sinh
Ngoài ra, con trai làm thay đổi vị thế xã hội của nam giới và phụ nữ. Một gia đình có ít con trai thì không được coi trọng bằng gia đình có nhiều con trai.
Các cách thức khác nhau để đạt được mong muốn có con trai
Cơ hội tiếp cận với các công nghệ xác định và lựa chọn giới tính thai nhi đã làm cho các cặp vợ chồng đạt được mong muốn có con trai của mình. Điều này làm cho chênh lệch giới tính khi sinh gia tăng đáng kể ở Việt Nam.
“Tôi đi siêu âm khi mang thai được vài tháng vì thực sự tôi muốn biết giới tính của con. Trong trường hợp lại là con gái, tôi sẽ phải bỏ. Rất may lần này là con trai” chị Thủy giải thích.
Chị Thủy và anh Nghề sống ở một làng nhỏ thuộc tỉnh Bắc Giang, một tỉnh nằm ở phía Đông bắc Việt Nam. Ở làng của họ chưa có dịch vụ siêu âm nhưng người dân có thể dễ dàng tìm đến dịch vụ này tại các cơ sở y tế tuyến huyện và tỉnh.
Chị Bốn cùng với mẹ chồng và các con
“Chúng tôi đã quyết định lên thị xã Bắc Giang vì bác sỹ ở đây có trình độ tốt hơn. Chúng tôi đã siêu âm ở đó với chi phí là 80.000 đồng (khoảng hơn 4 USD một chút).
con trai tôi”. Chị Bốn và chồng đều là nông dân và chưa bao giờ nghe nói về siêu âm.
Các dịch vụ siêu âm và phá thai ở Việt Nam đều được phép và dễ dàng tiếp cận. Tuy nhiên, việc lựa chọn giới tính thai nhi và phá thai lựa chọn giới tính thì không được phép. Nhưng các dịch vụ này vẫn có sẵn ở các phòng khám tư nhân.
“Trước tiên chúng tôi sẽ đi xem bói để xem ngày, tháng nào tốt để có thể sinh được con trai, sau đó chúng tôi sẽ đi tới thầy lang bốc thuốc sinh con trai” chị Bốn giải thích.
“Chúng tôi biết là không được phép lựa chọn giới tính thai nhi, nhưng chúng tôi đã quyết định rồi, vợ chồng tôi đã tìm đến phòng khám tư nhân” chị cho biết thêm.
Chênh lệch tỷ số giới tính khi sinh đang gia tăng nhanh chóng
Bên cạnh việc sử dụng các công nghệ hiện đại, người dân, đặc biệt là người dân sống tại các vùng nông thôn vẫn sử dụng các phương pháp truyền thống để lựa chọn giới tính thai nhi. Một số cách phổ biến là ăn uống một số thực phẩm nhất định nào đó để có thể sinh được con trai, chẳng hạn ăn cá mặn, giá, bí đỏ và những đồ ăn khác.
Theo số liệu của Tổng điều tra dân số năm 2009, ước tính chênh lệch tỷ số giới tính khi sinh (SRB) của Việt Nam là 110,5 bé trai trên 100 bé gái, trong khi năm 2000 thì tỷ số này vẫn duy trì ở mức bình thường là 106.2 bé trai trên 100 bé gái. Ở tỉnh Bắc Giang quê của chị Thủy và chị Bốn, tỷ số giới tính khi sinh lên tới 116,8, đứng thứ tư trong số những tỉnh có tỷ số giới tính khi sinh cao nhất, sau Hưng Yên với 130,7, Hải Dương với 120,2 và Bắc Ninh với 119,4.
Chị Bốn là hàng xóm của chị Thủy và cũng có ba cô con gái. Sang năm, chị Bốn và anh Chung, chồng chị dự tính sẽ sinh một cậu con trai. Mẹ chồng chị hiện đang sống cùng với gia đình chị cho biết “Quyết định sẽ tùy thuộc vào
chọn giới tính cao hơn từ lần sinh thứ ba trở đi. Ở các quốc gia khác, thông thường đứa con thứ hai hoặc thậm chí thứ ba mới bị tác động bởi sự phân biệt này”.
Theo ông Christophe Guilmoto, nhà nhân khẩu học, hiện đang phân tích các số liệu về tỷ số giới tính khi sinh của Tổng điều tra dân số với sự hỗ trợ của Tổng cục Thống kê (GSO) và Quỹ Dân số LHQ (UNFPA), cho rằng các số liệu mới thu thập được chính là chìa khóa giúp chúng ta hiểu biết hơn hiện trạng của tỷ số giới tính khi sinh ở Việt Nam.
Dựa trên những thông tin do Tổng điều tra Dân số cung cấp, ông Guilmoto đã đưa ra một số dự báo dân số. Phương án không can thiệp cho thấy tỷ số giới tính khi sinh sẽ tăng lên 115 vào năm 2015 và sẽ giữ nguyên ở mức này. Phương án có can thiệp cho thấy sự mất cân bằng sẽ tăng lên 115 vào năm 2020 và quay lại mức bình thường vào năm 2030.
Tác động về mặt xã hội
Ông Guilmoto nói “Trước đây chúng ta chỉ có số liệu thống kê từ các cuộc điều tra với quy mô nhỏ hơn. Việc có được cỡ mẫu lớn hơn sẽ giúp cung cấp các bằng chứng đầy đủ và chi tiết nhằm hỗ trợ các can thiệp chính sách một cách hiệu quả. Hơn nữa chúng ta đã có các số liệu chính xác và đáng tin cậy theo vùng. Chẳng hạn chúng ta biết rằng số bé trai được sinh ra cao hơn đáng kể ở một số khu vực, ví dụ như Đồng bằng Sông Hồng”.
Rất khó có thể dự đoán hậu quả trực tiếp đối với xã hội do sự mất cân bằng giới nhưng kết quả một số nghiên cứu của một số quốc gia khác cho thấy sự mất cân bằng này có thể có ảnh hưởng tới cơ cấu gia đình.
Sau ba cô con gái, đôi vợ chồng cuối cùng đã có một cậu con trai
Chuyên gia này cho biết các số liệu mới sẽ cho phép chúng ta hiểu rõ hơn việc lựa chọn giới tính diễn ra khi nào trong giai đoạn hình thành gia đình: “Ở Việt Nam có thể thấy lựa chọn giới tính đã được thực hiện từ lần sinh thứ nhất và lần sinh thứ hai mặc dù sự lựa Ông Guilmoto giải thích “Tính gia trưởng tồn tại ở hầu hết mọi nơi ở Việt Nam, đòi hỏi các gia đình phải có con trai để nối dõi tông đường, nhưng việc thừa nam giới và khó kiếm vợ đối với nam giới trong vòng 20 năm nữa có
thể làm cho việc duy trì dòng họ càng khó khăn hơn”.
các số liệu về tỷ số giới tính khi sinh và các hoạt động truyền thông vận động nhằm đưa vấn đề vào các chương trình xây dựng chính sách đã thu được kết quả là Chính phủ Việt Nam đã bắt đầu hành động.
Việc thiếu phụ nữ có lẽ cũng không góp phần nâng cao vị thế của họ. Ông Bruce Campbell, Trưởng Đại diện của UNFPA Việt Nam nói “Phụ nữ sẽ phải đối mặt với nhiều áp lực như phải lập gia đình sớm hơn, mất đi nhiều cơ hội học tập và việc làm và sự mất cân bằng này có thể cũng sẽ làm gia tăng mại dâm cũng như buôn bán phụ nữ và trẻ em gái”.
Giải quyết vấn đề
Có thể lấy ví dụ vào năm 2009, Chính phủ đã tịch thu 30.000 cuốn sách hướng dẫn và đóng cửa 7 trang Web tuyên truyền lựa chọn giới tính. Ngoài ra Tổng cục Dân số và Kế hoạch hóa gia đình cũng đang thực hiện một chương trình thí điểm tại 20 tỉnh nhằm giảm chênh lệch tỷ số giới tính khi sinh. Giảm sự mất cân bằng giới tính khi sinh cũng là một vấn đề quan tâm chủ yếu mà chiến lược quốc gia về Dân số và Sức khỏe sinh sản giai đoạn 2010- 2020 tập trung giải quyết.
“Tỷ số giới tính khi sinh là một tiêu chí nhân khẩu học về xu thế thích con trai” ông Campbell cho biết. “Chính vì thế cần phải hành động, nhất là cần có nhiều các chương trình truyền thông thay đổi hành vi nhằm thúc đẩy bình đẳng giới và nâng cao vị thế cho người phụ nữ trong xã hội”.
Ông Nguyễn Bá Thủy, Thứ Trưởng Bộ Y tế nói “Chính phủ đã cam kết thực hiện bình đẳng giới đồng thời đã ký kết các Hiệp ước quốc tế chẳng hạn như Công uớc Xoá bỏ mọi hình thức Phân biệt đối xử đối với Phụ nữ (CEDAW). Tại cấp quốc gia, gần đây chính phủ đã thông qua Luật bình đẳng giới đồng thời nghiêm cấm xác định giới tính và phá thai lựa chọn giới tính. Việt Nam quyết tâm giải quyết sự mất cân bằng giới tính khi sinh và sẽ tiếp tục thực hiện các hoạt động truyền thông thay đổi hành vi nhằm ngăn ngừa các cặp vợ chồng tiếp cận với các dịch vụ vi phạm pháp luật”. Ông trưởng Đại diện UNFPA ở Việt Nam cho biết “Việt Nam đang đi đúng hướng nhưng cần phải có sự tham gia nhiều hơn nữa từ các nhà lãnh đạo, các nhà hoạch định chính sách cũng như các phương tiện thông tin đại chúng trong việc tuyên truyền mạnh mẽ hơn các thông điệp về bình đẳng giới. Ngoài ra cũng cần củng cố các chương trình an sinh xã hội cho người cao tuổi để các gia đình không phải phụ thuộc hoàn toàn vào con trai khi cha mẹ già yếu”.
Ông Guilmoto kết luận “Đây là cách duy nhất vì chúng ta càng đợi thì xu thế này càng phát triển và khi đó sẽ khó có thể đảo ngược lại tác động của sự chênh lệch tỷ số giới tính khi sinh lên cơ cấu dân số”.
Bên cạnh việc hỗ trợ phân tích và phổ biến số liệu Tổng điều tra dân số, Liên Hợp Quốc đã triển khai một số điều tra và nghiên cứu khác để có thể cung cấp bằng chứng cho việc xây dựng chính sách. Ví dụ như năm ngoái, UNFPA đã xuất bản cuốn sách “Những Biến đổi gần đây về tỷ số giới tính khi sinh tại Việt Nam. Tổng quan các bằng chứng”. Tất cả những nỗ lực trong việc thu thập và phân tích
