TUY N T P NH NG BÀI V N M U L P 7 Ă
( Ph n 1)
i 1: Hãy gi i thích u t c ng i m t ngày àng, h c m t sàng khôn Đ đ
V i câu t c ng này, ông cha ta đã mách b o, khuyên d y r ng, mu n nên ng i, mu n hi u bi t nhi u, có ườ ế ế
ki n th c r ng, am hi u s đ i, ph i lăn l n v i cu c s ng, ph i đi nhi u, ph i đi đây đó đ thu l m, h cế ượ
h i nh ng tri th c c a cu c s ng đ nâng cao, m r ng t m nhìn, t m hi u bi t c a b n thân mình. ế
câu t c ng đi m t ngày đàng, h c m t sàng khôn, xét v m t ch nghĩa, các t đ u khá ràng. đây
ch có t đàng là h i khó hi u vì nó là t đ a ph ng mi n Trung và mi n Nam v i nghĩa là đ ng. Cái khó ơ ươ ườ
c a câu t c ng này ch , các t ng k t h p v i nhau t o nên nh ng đ n v đ nh danh v a c th l i ế ơ
v a r t tr u t ng. Ngày đàng v acó ý nghĩa không gian v a ý nghĩa th i gian. Khi ngày đàng k t h p ượ ế
v i t ch s l ng m t t o thành ch nh th m t ngày đàng v n không t o nên m t đ i l ng c th , d ượ ượ
n m b t đ c. D u v y, c v th nh t đi m t ngày đàng cũng toát lên cái ý “có s ra đi trong m t kho ng ượ ế
th i gian không gian nh t đ nh ng n”. Đây ti n đ , c s đ t o nên k t qu h c m t sàng ơ ế
khôn.
Trong s đ i ng v i v th nh t, đi m t ngày đàng thì v th hai h c m t sàng khôn hàm ch k t qu h c ế ế ế
h i, thu nh n đ c r t l n. Sàng khôn trong câu t c ng này tính bi u tr ng t o nên nh ng liên ượ ư
t ng r t lí thú. Dân gian hay dùng sàng v i nghĩa đen ch m t lo i đ đan b ng tre, hình tròn, nông và th aưở ư
tác d ng làm s ch tr u t m cho g o, đ làm danh t ch đ n v . Đ n v đ c đong, đo, đ m b ng ơ ơ ượ ế
sàng trong quan ni m dân gian là l nnhi u. M t mi ng gi a làng b ng m t sàng b pcách đ i l p ế ế
gi a s ít s nhi u. V y, h c m t sàng khôn h c đ c nhau cái hay, cái t t c a thiên h đ cho mình ượ
khôn l n h n, hi u bi t v cu c s ng h i. N u th mình vào trong s liên t ng, thì ít nhi u chúng ta ơ ế ế ưở
l i nghĩ t i m t s bi u tr ng khác c a t sàng khôn này. Thông th ng, nói đ n sàng ng i ta nghĩ t i cái ư ườ ế ườ
đ c gi l i trên sàng là th to h n, ng c l i cái l t xu ng, l t qua sàng là th nh . L t sàng xu ng niaượ ơ ượ
l i! Sàng khôn l th g i nên s liên t ng t i nh ng đi u khôn không ch có s l ng nhi u ế ưở ượ
nói chung, n cái s lu ng nhi u đã đ c ch n l c. Không hi u cha ông ta có g i g m đi u này ượ
không, nh ng đ ng v phía ng i th ng th c s d ng ngôn ng , nh ng liên t ng nh v y hoànư ườ ưở ưở ư
toàn lý. Tr l i câu t c ng đi m t ngày đàng h c m t sàng khôn, hai v câu t c ng đ c h tr c a ế ượ
phép đ i đi p d gây liên t ng có tính kh ng đ nh: h c đi rath h c đ c đi u hay l ph i ưở ượ
càng đi nhi u càng khôn l n tr ng thành. Đó là thông đi p c a cha ông g i l i cho đ i sau. ưở
Câu t c ng đi m t ngày đàng h c m t sàng khôn còn có m t d ng th c n a là đi m t quãng đàng, h c m t
sàng khôn. D ng th c này hình thành trên c s c th hóa vi c đi l i b ng đ n v không gian (quãng ơ ơ
đ ng) ch không ph i đ n v th i gian (ngày đàng) nh d ng đang xét. S thay đ i này không làmườ ơ ư
phu ng h i gì đ n ý nghĩa c a câu t c ng .ơ ế
G n v i câu t c ng đi m t ngày đàng h c m t sàng khôn v c ba ph ng di n c u t o và ý nghĩa là câu ươ
t c ng đi m t bu i ch , h c m t m khôn. Câu t c ng này khuyên b o ng i đ i c n ph i ti p xúc ườ ế
nhi u ng i, càng ti p xúc r ng rãi, càng h c h i đ c nhi u, và do đó càng hi u bi t, khôn l n trong cu c ườ ế ượ ế
s ng .
i 2 : Phát bi u c m ngh v i th C nh khuya (bài hay) ĩ ơ
Trăng ch đ sáng tác, c m h ng c a các thi nhân Bác H không ch chi n còn m t nhà ế
th l n tình yêu thiên nhiên v i tâm h n nh y c m. Trong nh ng năm đ u chi n khu Vi t B c, trongơ ế
m t đêm trăng đ p, Bác đã sáng tác ra bài th C nh khuya đ l i trong em nhi u c m xúc ơ
“Ti ng su i trong nh ti ng hát xa,ế ư ế
Trăng l ng c th , bóng l ng hoa
C nh khuya nh v ng i ch a ng ư ườ ư
Ch a ng vì lo n i n c nhà.”ư ướ
Bài th “C nh khuya” th hi n tình yêu thiên nhiên song hành cũng là tình yêu n c sâu đ m c a Bácơ ướ
trong m t đêm trăng núi r ng Vi t B c
Ti ng su i trong nh ti ng hát xa”ế ư ế
Khi m i ng i đã chìm sâu vào gi c ng , m t màn đêm thanh tĩnh buông xu ng kh p khu r ng, ườ
làm cho ti ng su i d r t xa v n theo gió mang ti ng ca êm đ m, trong v t c a mình cho nh ng ng iế ế ườ
yêu v đ p sáng ng i c a đêm trăng cùng th ng th c. Ti ng su i ánh trăng, chao ôi hai th y hòa ưở ế
quy n thì th t tuy t v i! khi n cho ng i đang tham gia chính s nh Bác đã m t c m nh n tinh ế ườ ư
t v ti ng ca này. Ti ng su i d u êm khoan nh t nh m t khúc hát tr tình sâu l ng. Bác đã khéo léo dùngế ế ế ư
ngh thu t l y đ ng t m t khung cánh yên tĩnh th nghe âm vang t xa v ng l i. Ng i đã so ườ
sánh ti ng su i v i ti ng hát đ nh n m nh nét g i t mang s c s ng và h i m c a con ng i. S vonế ế ơ ườ
trên đã làm cho em nh l i câu th trong tác ph m “Côn S n ca” c a Nguy n Trãi t ng vi t ơ ơ ế
“Côn S n su i ch y rì r mơ
Ta nghe nh ti ng đàn c m bên tai.”ư ế
M i v n th , m i khung c nh, âm thanh đ u là ti ng su i nh ng đ c c m nh n khác nhau nhi u ơ ế ư ượ
khía c nh. Song t t c v n m t tình yêu thiên nhiên. Câu th đã cho ta th y r ng: m t lãnh t ơ
cách m ng nh ng Bác v n mang tâm h n tràn đ y tình c m lãng m n, đ p đ . Cám n Bác, ngòi bút tài hoa ư ơ
và tâm h n yêu thiên nhiên say đ m c a Ng i đã giúp em c m nh n s ng t ngào, du d ng c a âm thanh ườ ươ
su i ch y
Trăng l ng c th , bóng l ng hoa”
Ánh sáng d u dàng, thanh khi t t ánh trăng len lõi chi u vào hoa t o nên v đ p l p lánh. Hoa ế ế
nghiêng bong trên m t đ t t o nên nh ng b c tranh l p loá, lúc n lúc hi n. Hoa c cây ánh trăng
l ng quy n vào nhau, trăng đan vào c y c th , trăng tràn vào hoa. Đó nh m t b c tranh tuy t v i c a đ t ư
n c. Bác đã làm m i s v t s ng đ ng qua ngh thu t nhân hóa “l ng” đ miêu t đan xen cay ánhướ
trăng. Bác qu m t ng i đa c m tâm h n cùng phong phú! Trăng tr nên t v lãng m n ườ
trong c nh khuya sáng ng i, lung linh, huy n o. Đ c th em c nh dung c nh th nh đang hi n lên ơ ơ ư
m o tr c m t. Khung c nh th t th m ng k t h p v i nh c t o nên m t b c tranh đ y sinh đ ng. ướ ơ ế
v đ p b t t n c a mình, trăng là ng i b n c a các nhà th , ta khó có th h ng h v i v đ p c a trăng ườ ơ
C nh khuya nh v ng i ch a ng ư ườ ư
Đ c đ n đây ai cũng nghĩ Bác v n còn th c trăng, s cu n hút c a thiên nhiên nh ng ng i ế ư ườ
không ch xúc đ ng tr c v đ p c a đ t tr i mà còn vì ướ
Ch a ng vì n i lo n c nhà”ư ướ
N c nhà đang b gi c xâm lăng, giày xéo, bao ng i còn s ng trong c c c, l m than. đ nh nướ ườ ơ
m nh n i lo c a mình, Bác đã đi p vòng “ch a ng ” nh láy l i tâm t c a Bác, m t ng i luôn n ng lòng ư ư ư ườ
v i quê h ng. Hai câu th cu i giúp ta th y rõ h n con ng i c a Bác. M t con ng i yêu thiên nhiên tha ươ ơ ơ ườ ườ
thi t nh ng cũng chính yêu thiên nhiên luôn lo cho s nghi p c a đ t n c.Đây chính n i lòng, ế ư ướ
tâm tình c a v lãnh t . Đ ng th i ta cũng đã th y Bác H c a chúng ta d u b n trăm công nghìn vi c
nh ng Bác v n dành th i gian đ chiêm ngh ng thiên nhiên, có l thiên nhiên chính là ng i b n giúp Bácư ưỡ ườ
khuây kho , b t đi s v t v Bác ph i chăng ch suy t . T đây, ta nh n th y Bác m t ng i luôn ư ườ
bi t hài hoà gi a công vi c v i tình yêu thiên nhiên càng yêu thiên nhiên thì trách nhi m đ i v i côngế
vi c càng cao b i ta th nh n th y đ ng sau hình nh ng i ung dung ng m trăng đó m t nõi khao ườ
khát v m t đ t n c thanh bình, đ ngày ngày con ng i đ c s ng t do, h nh phúc. D ng nh trong ướ ườ ư ườ ư
Bác luôn xoáy sâu câu h i: Bi t đ n bao gi đ t n c m i đc t do đ con ng i tho s c ng m trăng? ế ế ướ ườ
Đ c đ n đây ta càng hi u h n con ng i c a Bác đó m t ng i luôn canh cánh trong lòng n i lo ế ơ ườ ườ
dân n c, đ t n c Bác th hi sinh t t c . Hình nh c a Bác làm em dâng trào c m xúc m n yêu,ướ ướ ế
kính tr ng Bác. ta đã luôn t h i r ng: bao gi Ng i đ c th nh th i đ t n h ng ni m vui c a ườ ượ ơ ưở
riêng mình? Bác th t đ i trong tâm h n em c a c dân t c Vi t Nam. Qua bài th , ta c m nh n đ c ơ ượ
lòng yêu quê h ng trong Bác th t sâu đ m, l n lao đã b t g p m t tâm h n thanh cao l ng trong c tươ
cách ng i chi n c ng s n. Tác ph m m t b c tranh đ p v quê h ng, v con ng i s s hàiườ ế ươ ườ
hòa gi a c nh và tình.
Bài th đã khép l i trong ni m xúc đ ng d t dào. Bác đã đ l i cho đ i nh ng v n th hay đ y ýơ ơ
nghĩa, nh ng v n th đó đã kh i d y trong em tình yêu thiên nhiên và ni m kính yêu h n v Cha già c a ơ ơ
dân t c. Qua bài th này ta càng hi u r ng trong hoàn c nh nào, Bác v n gi đ c thái đ bình tĩnh ch ơ ượ
đ ng nh v y, m c n trong phong thái ung dung t t i y n i lo cho n c, n i th ng dân. Trong ư ướ ươ
cu c đ i 79 năm, Bác H bi t bao đêm không ng nhi u l nh ng đi u khi n chúng ta c m ph c ế ư ế
h n đó ý th c, trách nhi m c a Bác tr c v n m nh n c nhà. Ý th c y Bác không chút nào xao ướ ướ
lãng.
i 3 : y gi i thích ý ngh a u Th t b i là m thànhng ĩ
Đã bao gi b n t h i thành công là gì mà bao k b c cu c đ i mình theo đu i? Ph i chăng đó là k t qu ế
hoàn h o trong công vi c, s chính xác đ n t ng chi ti t? Hay đó là cách nói khác c a t thành đ t, nghĩa là ế ế
đ c m t cu c s ng giàu sang, đ c m i ng i n ph c? V y thì b n hãy dành chút th i gian đ l ngượ ượ ườ
mình suy ng m. Cu c s ng s ch cho b n có nh ng ng i đ t đ c thành công theo m t cách gi n d đ n ườ ượ ế
b t ng . Thành công là khi b và con trai có dũng khí b c vào b p, n u nh ng món ăn m thích nhân ngày ướ ế
tám tháng ba. Món canh th h i m n, món s t đáng l ph i u đ s m thì l i ng sang màu… ơ
đen cháy.
Nh ng nhìn mâm c m, m v n c i. B ihai b con không th thành công trên “chi n tr ng” b p núc,ư ơ ườ ế ườ ế
nh ng l i thành công khi t ng m “đoá h ng” c a tình yêu. M t món quà ý nghĩa h n c nh ng món qư ơ
quý giá, h nh phúc y long lanh in trong m t m .
Thành công n hình nh m t c u b d t t chân, không bao gi đi l i bình th ng đ c. T nh ườ ượ
c u đã nuôi c m tr thành c u th bóng đá. Sau bao n l c kh luy n, c u bé tr thành c u th d b ướ ơ
trong m t đ i bóng nh , và ch a bao gi đ c chính th c ra sân. Nh ng đó không ph i là th t b i. Trái l i, ư ượ ư
thành công đã n hoa khi c u bé năm x a, v i bao ngh l c và quy t tâm, đã chi n th ng hoàn c nh đ theo ư ế ế
đu i c m t ngày th bé. Thành công y, li u có m y ng i đ t đ c? ướ ơ ơ ư ượ
Sau m i mùa thi đ i h c, bao “sĩ t bu n r u khi bi t mình tr thành “t sĩ”. Hai b y đi m, cao th t ế
đ y. Nh ng cao làm khi nhi m v m t l y t i hai b y ph y năm? Đó th t ra không ph i th t b i, ư
ch khi thành công - b - trì - hoãn thôi. Cu c s ng v n chào đón h v i nhi m v hai, nhi m v ba.
Quan tr ng là h đã n l c h t s c đ kh ng đ nh mình. Đó là ý nghĩa v n nguyên c a các kỳ thi, và cũng là ế
b n ch t c a thành công.
Ngày còn nh , tôi đã đ c đ c m t câu chuy n r t xúc đ ng. Chuy n k v m t c u bé nghèo v i bài văn ượ
t l i m - ng i ph n đã che ch cu c đ i em. C u vi t v m t ng i m v i mái tóc pha s ng, ườ ế ư ươ
v i đôi bàn tay ram ráp nhăn nheo nh ng d u hi n m áp. C u k t lu n r ng: ngo i ng i m - ư ế ườ
ng i ph n đã nâng đ em trong su t hành trình c a cu c đ i. Bài n l c đ , ph i v n vi t l i.ườ ế
Nh ng đó m i chính là m t tác ph m thành công, b i đó ch t ch a tình yêu th ng c a đ a cháu m côiư ươ
dành cho bà ngo i. Li u có thành công nào, tình c m nào thiêng liêng h n th ? ơ ế
Nhi u năm tr c, báo chí t ng vinh danh m t c u h c trò nghèo thi đ u đ i h c v i v trí th khoa. Đ i v i ướ
c u, đó là m t thành công l n. Nh ng có m t thành công khác, l ng th m mà l n lao, đó là chi n th ng c a ư ế
m t ng i cha g n hai m i năm tr i đ p xích nuôi con ăn h c. Bao ni m tin hi v ng hi n lên trên ư ươ
g ng m t v n đã ch u nhi u kh c kh . ngày con trai đ u đ i h c cũng ngày t t nghi p khoá h cươ
c a m t ng i cha. ườ
Tôi bi t m t n sinh t t nghi p đ i h c v i t m b ng lo i u g n hai m i năm tr c. V i tài năngế ư ươ ướ
c a mình, cô có th g t hái thành công trên con đ ng s nghi p và danh v ng. Nh ng cô sinh viên năm y ườ ư
đã ch p nh n hi sinh nh ng c h i c a đ i mình đ tr thành m t ng i v đ m đang, m t ng i m d u ơ ườ ư
hi n c a hai công chúa nh . Cho t i bây gi , khi đã m t ph n trung niên, Ng i v n nói v i tôi ườ
r ng: “Chăm sóc b hai con chu đáo, đ i v i m đã là m t thành công l n”. M i khi nghe câu nói y, tôi
l i r i n c m t. Gia đình là h nh phúc, là thành qu đ p đ c a đ i m , và chúng tôi ph i c m n m ơ ướ ơ
đi u đó.
Con ng i luôn khát khao thành công, nh ng mù quáng theo đu i thành công thì th t là vô nghĩa. B n mu nườ ư
mình giàu có, mu n tr thành t phú nh Bill Gates? V y thì hãy g p đ ng ti n m t cách c n th n r i trao ư
cho c ăn xin bên đ ng. V i vi c làm đ p đ y, b n s cho m i ng i hi u đ c b n không ch ườ ườ ượ
giàu có v v t ch t mà còn giàu có tâm h n. Khi đó, b n đã th c s thành công.
Cũng có khi b n c m thành công s đ n v i mình nh đ n v i Abramovich - ông ch c a đ i bóng toàn ướ ơ ế ư ế
nh ng ngôi sao? Thành công ch ng đâu xa, ch c n b n dành th i gian chăm sóc cho “đ i bóng” c a gia
đình b n. đó, b n nh n đ c tình yêu th ng b b n, th Abramovich không nh n l i đ c t ượ ươ ế ượ
nh ng c u th c a ông ta. Thành công đ n v i m i ng i m t cách gi n d và ng t ngào nh th ! ế ư ư ế
B n đ c sinh ra, đó là m t thành công đ i c a cha m . Trách nhi m c a b n ph i gìn gi cho v ượ
đ p hoàn thi n c a thành công y. Đ ng bao gi ê nghĩ r ng cu c s ng m t chu i c a th t b i, b i
nh m t giáo s ng i Anh t ng nói: “Cu c s ng này không th t b i, chăng cách chúng ta nhìnư ư ườ
nh n m i vi c mà thôi”.
i 4: K ni m ngày u tn i h c đầ đ
Ai mà ch ng có nh ng ngày u th nh ? Nh ng ngày y, dù h nh phúc, dù c c kh , dù đ ng cay, nh ng đó ơ ư
cũng chính nh ng k ni m không bao gi quên đ c. Sau này khi b n nh l i, nhìn l i nó, s c m th y ượ