Vaccin Bại Liệt
Tên chung quốc tế: Poliomyelitis vaccine oral, trivalent, live attenuated.
Mã ATC: J07B F02.
Loại thuốc: Vaccin bại liệt uống.
Dạng thuốc và hàm lượng
Hỗn dịch dùng để uống.
Vaccin uống chứa một hỗn hợp virus sống giảm độc lực, gồm 3 chủng typ 1,
2 và 3.
Thành phần khác: Có vết kháng sinh kanamycin và neomycin. Màu hồng
của vaccin là màu của đỏ phenol, albumin người, magnesi clorid. Môi
trường nuôi cấy: Tế bào thận khỉ Macaca mulata hoặc tế bào VERO (một
dòng tế bào thường trực).
Dược lý và cơ chế tác dụng
Vaccin Sabin phòng bệnh bại liệt là một hỗn dịch gồm có 3 typ 1, 2, 3 virus
bại liệt sống, giảm độc lực. Các virus này được nhân lên trong môi trường
nuôi cấy là các tế bào thận khỉ hoặc tế bào VERO.
Ưu điểm nổi bật nhất của vaccin phòng bại liệt uống là tạo ra được miễn
dịch tại ruột đối với virus bại liệt. Vì vậy, trẻ em được miễn dịch bằng
vaccin này sẽ không còn khả năng lan truyền virus bại liệt hoang dại cho trẻ
em khác. Cho uống trong các chiến dịch tiêm chủng mở rộng, vaccin có thể
ngăn chặn được sự lan truyền virus bại liệt hoang dại trong cộng đồng. Dùng
3 - 4 liều vaccin sẽ có hiệu quả 100% phòng bệnh bại liệt. Vaccin Sabin là
loại vaccin được Tổ chức y tế thế giới khuyến cáo sử dụng. Tại các nước có
virus bại liệt hoang dại đang lưu hành mà con đường lây nhiễm chủ yếu vẫn
là phân - miệng thì việc sử dụng vaccin Sabin là biện pháp tốt nhất.
Do bệnh bại liệt là một bệnh chỉ có ở người và không có nguồn virus nào
khác trong tự nhiên, cho nên việc thanh toán căn bệnh này là hoàn toàn có
thể được. Bước đầu tiên nhằm thanh toán bệnh bại liệt là thực hiện được việc
uống vaccin với tỷ lệ cao trong cộng đồng.
Chỉ định
Ðể tạo miễn dịch chủ động phòng bệnh bại liệt.
Phòng bại liệt cho trẻ em (6 - 12 tuần tuổi) và cho tất cả trẻ em và trẻ vị
thành niên tới 18 tuổi đã được miễn dịch để dự phòng thường xuyên.
Dùng cho du khách đi tới vùng có bệnh bại liệt lưu hành hay thành dịch và
một số cán bộ y tế.
Chống chỉ định
Bệnh bạch cầu, u lympho, và các bệnh ác tính toàn thân khác; các bệnh suy
giảm hoặc không có miễn dịch tế bào (giảm hoặc không có gamaglobulin
huyết); dùng các thuốc ức chế miễn dịch; nôn; ỉa chảy; có tiền sử dị ứng với
vaccin.
Ðối với các bệnh cấp sốt cao, bệnh mạn tính nặng, nhiễm khuẩn cấp kèm
sốt, nên hoãn dùng vaccin.
Thận trọng
Trước khi cho uống vaccin, cần kiểm tra tình trạng sức khoẻ bằng cách hỏi,
quan sát cũng như các phương pháp cần thiết khác để thực hiện chống chỉ
định.
Cẩn thận khi dùng cho người dị ứng với neomycin (vì trong vaccin có
neomycin).
Thời kỳ mang thai
Không nên dùng vaccin khi mang thai, mặc dù dùng vaccin khi mang thai
cũng không gây tác hại trên thai và nhau thai (không tăng chết thai và sẩy
thai tự nhiên, không có dị tật bẩm sinh cao hơn so với chứng).
Thời kỳ cho con bú
Sữa mẹ có kháng thể chống virus bại liệt có liên quan gián tiếp đến hiệu giá
thấy trong huyết thanh người mẹ. Khi cho trẻ bú mẹ uống vaccin Sabin ngay
sau khi mới sinh, những kháng thể này, đạt mức cao nhất trong sữa non, có
thể ngăn cản nhiễm và phát triển miễn dịch tiếp theo với virus bại liệt.
Ðể ngăn vaccin mất tác dụng, cần ngừng cho bú trước và sau khi uống
vaccin 6 giờ. Một vài tác giả đề nghị thời gian này có thể rút ngắn hơn.
Tác dụng không mong muốn (ADR)
Khi uống vaccin Sabin, virus có thể đến được hệ thần kinh trung ương và
gây liệt, tuy rất hiếm. Ở những người trên 30 tuổi, tai biến này dễ xảy ra hơn
so với những người trẻ tuổi. Ngoài ra, virus có thể bị đột biến trong quá trình
nhân lên, và trở lại dạng có độc lực cao đối với thần kinh. Ðặc biệt, các virus
typ 3 rồi đến typ 2, do giảm độc lực không ổn định nên có thể gây tai biến
bại liệt do virus của vaccin. Tai biến gây ra liệt xảy ra sau khi uống liều
vaccin tam liên đầu tiên với tỷ lệ rất thấp (một trong hơn một triệu trường
hợp).
Liều lượng và cách dùng
Vaccin phải cho uống. Liều mỗi lần được ghi trên nhãn: 0,1 - 0,5 ml. Ở Việt
Nam, mỗi liều thường dùng 2 giọt (0,1 ml):
Lần thứ nhất uống lúc mới đẻ: Sabin 0.
Lần thứ hai khi 2 tháng tuổi: Sabin 1.
Lần thứ ba khi 3 tháng tuổi: Sabin 2.
Lần thứ tư khi 4 tháng tuổi: Sabin 3.
Lịch cho uống có thể thay đổi, nhưng khoảng cách giữa 2 lần ít nhất phải 30
ngày.
Miễn dịch bổ sung được tiến hành cho trẻ em dưới 5 tuổi: Uống 2 lần, mỗi
lần 2 giọt, cách nhau khoảng 1 tháng, trong các chiến dịch tiêm chủng mở
rộng quốc gia.
Ðộ ổn định và bảo quản
Vaccin phải được bảo quản ở nhiệt độ - 20oC trong suốt thời gian còn hạn
dùng ghi trên nhãn hộp. Sau khi làm tan băng, vaccin cần để tủ lạnh ở nhiệt
độ + 2oC đến +8oC trong thời gian không quá 6 tháng. Tránh ánh sáng.
Tương kỵ