Vài cm nhn về Điện ảnh Đức đương đại
Trong i viết y, mt cách hn hp, chđ cập đến nhng phim truyn
(có lưt qua mt vài phim i liu) gây tiếng vang được sn xut gần đây của điện
ảnh Đức.
Nhng câu chuyn gin d
Phi thy rng, nhng câu chuyện phim được k, du thái cc nào, tình
yêu hay thù hn, tìm kiếm hay chy trn, hnh phúc hay s trng pht…, cũng đu
gin d. Nghĩa là không nhng cách k mang tính thc nghim, thách đố người
xem. Mt cách nh nhàng, các câu chuyện phim được dn dt theo tuyến tính, da
trên cu trúc chi tiết cht ch, chn lc. sc màu ca cuc sng hôm nay,
gia sđiều thân quen hoc thm chí, nhàm chán v, vẫn đủ sc mi gi
c người làm phim ln người xem phim bt tay tái dng theo cm nhận riêng tư
ca chính mình. Chuyn mt cu tìm v cho b mình trong Nghch t (Grave
Decisions), chuyn hai cha con bt hòa trong Chó săn (Hounds), chuyn chuyến
đi Nht trong Mùa hoa anh đào (Cherry Blossoms) hay chuyn cô i Th Nhĩ
K kết hôn vi một anh chàng đồng hương nghiện rượu, bt cần đời trong Đương
đầu (Head-on)…. Tt c hoàn toàn được y dng theo tinh thn chân thc
trong sáng, nhng tri nghiệm cá nhân, hơn thế, là tiếng nói s phận đời tư.
Chng cu kì hay phc tp hóa, tiếng i y gây vang âm bi nét t nhiên hiếm có,
như chưa hề qua bàn tay gia công, chúng ttường trình bn thân bng tt c cung
bc thô mộc mà đẹp đẽ nht mà cuộc điy có, nếu qu đúng rng cuộc đi luôn
ẩn và đáng yêu như vậy.
Gin d không có nghĩa là đơn giản. Trong khi gin dmt phm tính
các nhà làm phim mun hướng ti, mt cách chuyên nghiệp đồng thi, cũng là
mt hình thc đ y dựng khuynh hướng thm mĩ ca mình thì đơn giản, ngưc
li, là thói quen cn loi b. K câu chuyn gin d khác vi cách nhìn đơn gin v
cuc sng, v con người. thế, không nên lầm tưởng rằng, đng sau câu chuyn
v cu , v hai cha con hay v cô gái Th kia s hi ht bế tc trong vic
tiếp cận đề i, vng v trong cách x chi tiết. Chính các nhà làm phim, mt
mt, da trên i cn kit của đề i, đã c gắng đưa đến nhng khám phá cm
xúc mi m, mt khác, qua vic liên kết các chi tiết tưởng chng thiếu sinh lc
điện ảnh, đã thành ng trong vic chuyn ti mt ý nghĩa, giá trị ngh thut
cùng đặc sc sâu sc. Nghch t khai thác thế mnh là trí tưởng tượng phong
phú ca một đứa tr, t đó, hết sc hp lí, to dng nhng khung cnh huyn
tưởng sinh động, điều mà ngay c s phi lí cũng dễ dàng chp nhn. Đương đầu đi
sâu vào đi sống văn hóa, tính đặc thù ca hi Hi giáo để xây dng tính cách
nhân vt, mt câu chuyn thấm đẫm c mắt đau khổ nhưng không quá bi
kch nhân vt biết vượt qua, trc tiếp đối đầu vi thiết chế đạo đức trá hình đ
ơn tới t do tình yêu. Còn phim Chó săn, nhng chi tiết xúc động v hai
cha con ngcư vùng ngoi ô miền đông nước Đức thc cht mt dđin
hình v nhng mâu thuẫn và đổ vỡ trong gia đình, gia các thế h, và mi thế h,
tiếng nói bt đồng là ngun nhân sâu xa to ra h thm tinh thần và nhân cách nơi
mi cá nhân. Phim Cuc sng ca những người khác (The Lives of Others) tuy
dụng ý đặt trong bi cnh chính tr(năm 1984 ở Cng hòa dân ch Đức) nhưng
chuyn phim vn tuân theo tng nc thang xúc cm nh nng, đứng ngoài tham
vọng đi t sự, nó đúng là khúc sonata về một người tt.
Nhng cm xúc mi m còn đến t vic, mi câu chuyn, i nhìn i
c hóm hỉnh đã tr thành mt yếu t chính. th thy đim chung ca các
phim Đức công chiếu ln y nhng tiếng i ý nh, tinh tế mức đ nào
đó, cái hài được nâng lên như thủ pháp y dng tình hung. Trong Nghch t,
tiếng cười cách để câu chuyn phim nhanh chóng tiếp cn với đi ng khán
gi nh tuổi. Hơn nữa, đó ng phương pp thích hợp nhất để tính giáo dc,
một điểm ni bt của phim y, được thu nhn khá t nhiên. Trong Đương đầu,
tiếng cười mt ngay nhng cnh đầu tiên khi Sibel nht quyết mc c Cahit
làm đámi. Và từ đó, Fatih Akin, bằng cái nhìn tươi trẻ ca mình, đã để hai con
người có s phn lc li này đi tn cùng tình yêu thương, s hoan lc và đau đớn
chia li. Tiếng cười xoa du và làm mm hóa nh cnh trtrêu đến nght th ca
hai dấu chim di thê, Sibel Cahit, trên nước Đức tx cũng như khỏa lp h
trong gió bi Istanbul ci ngun. Cuc sng ca những ni khác, tiếng cười
chuyn sang cung bc trào lng và giu nhi. phng pht không khí tiếu lâm
chính tr v Đông Đức. Điểm nhn thú v là ch: Wiesler, khi tht bi trong vic
theo i giới n nghệ sĩ, đã t giu nhi chính mình giu nhi gung y an
ninh mà ông phc v.
Tiếng cười cũng còn thp thoáng n ng (The Wave) hay ng thôn
hiện đại (Full Metal Village). mt phim tài liu, ng thôn hiện đại, vi
nhng phác tho đối lp gia vùng quê bình yên vi Ngày hi nhc Rock nng
(Heavy Metal) bng i nhìn của người ngoi cuộc, đạo din Hàn Quc Sung-
Hyung Cho đã đem lại tiếng cười sng khoái cho khán gi. không ít hương vị
i hước dân gian đây khi đạo din ch ý đ cho những người già t chiêm
nghim v tình yêu hay công vic thôn quê ca họ. Như vậy, cái i, góc độ
nhân sinh quan, tôi ng rằng, đang được thế hệ đo din tr nước Đức vn dng và
ci biến hết sc tinh tế. mt n tc không ch rng danh bi thi ca, triết hc
âm nhc còn b kết án lò la chiến tranh” thì rút cuc, ít nht, phi ng
x vi hin ti bng n cười tng thái. Và tiếng cười s vy gi hướng đến tương
lai như mt ngun sáng vĩnh cửu.
Vic chuyn ng y dng nhng câu chuyn gin d, d tiếp nhn vi
đại chúng ca mt nền điện ảnh đã tng y ảnh ng to lớn đến điện nh thế
gii vi ch nghĩa biểu hiện đã cho thy các nhà làm phim Đức m nay đ cao
tính hiu qu hơn. Họ tôn trng tính tin phong trong chng mc hp trong
kh năng của mình.Vi khon kinh phí sn xut eo hp (chng 1,7 triu Euro)
nhưng F. Donnersmarc vẫn mang v gii Oscar cho nền điện ảnh Đức ng. Nếu
ch nghĩa biu hin thp nn 1920 phi li tàn mt phn do khon kinh psn
xut phim quá ln thì hôm nay, với cách các nhà làm phim đc lp, nhng
Ann-Kristin Reyels, Dennis Gansel, Fatih Akin hay Donnersmarc bt buc phi
tìm đến xu hướng cnh tranh mi da trên sc lc ni ti ca mình: xây dng
nhng chuyn phim gin d, không qcu tn kém trong vic dng bi
cảnh. Thay o đó họ dành sc to mt kch bn tt, cu trúc cht ch theo
hình điện nh Hollywood. Chính kch bản đã góp phn làm nên thành công ca b
phim. th thy điều này qua trường hp ca Phía bên kia chân tri, Đương
đầu, Nghch t, Cuc sng ca nhng người khác
Nhưng không thôi ámnh
Tiếng ời đã vang n nhưng kng phi ch là duy nht s sng khoái.
Còn đó những ám nh và ni ưu khuấy động tâm tngưi xem. Ám nh v ti
lỗi đã nh h cu bé Sebastian (phim Nghch t) trong mi giấc mơ. Sebastian
luôn b dày rng mình ra đời nên người m phi chết ch khi i li xin
lỗi trên đài phát thanh, cậu bé mi chút thanh thn. Qua Sebastian, ta thy, thc
ra ti li không th mt đi trong cuộc sng này. vi mỗi con người, cho dù
v nht, thì ti li vẫn luôn y nhói đau cho hnhư i gai chìm u. Nhưng
chính ti li cũng s thúc giục con người tìm đến s gii thoát. Sebastian thường
chy đến m mđể i li xin li mi khi phm sai lm. Trong phim Yella, nhân
vt chính cùng tên đã tìm gii thoát bng cái chết. Có th coi Yella là hành trình đi
tìm hnh phúc và ít nhiều đã đạt đưc. Nhưng với ni tâm luôn dày vò, b phán xét
gia nh yêu tình nhân, vi lí tkhông phân bit gia thc ti và quá kh,
Yella bình thản đón nhận cái chết.
Làn ng li i lên ni ám nh kc: chế độ phát xít. Đạo din Dennis
Gansel đã tái dng mt câu chuyn không quá xa l với nước Đức và thm chí, vi
nhiu quc gia hin nay. "Làn sóng" là tên mt nhóm hc sinh do thy giáo Rainer
lp ra nhân khóa hc v chuyên quyn. Rainer mun chng minh rng nếu con
người bđặt i quyn lc tp th k lut thì s nhanh chóng b chế ng và
điều khin. hình ca "n sóng" gn vi chế độ phát xít: chn th lĩnh, có
cùng kiểu chào, đng phục, logo đặc biệt luôn được duy tbng sc mnh k
luật, thái độ kì th và phân bit đối x. Vi nhiu cnh quay nhanh, mnh, dn dp,
Làn ng cho thy nhng chuyn biến bên trong mỗi nhân. Hơn nữa, câu