Vai trò của nghệ thuật gốm trong đời sống văn hóa cộng đồng người Bình Dương

Nghệ thuật gốm Bình Dương, với lịch sử hình thành và phát triển hàng trăm năm, đóng vai trò then chốt trong việc định hình bản sắc văn hóa và đời sống tinh thần của cộng đồng cư dân Nam Bộ. Trong bối cảnh công nghiệp hóa và toàn cầu hóa hiện nay, các làng nghề truyền thống đối mặt với nguy cơ mai một. Tuy nhiên, gốm Bình Dương vẫn chứng tỏ sức sống bền bỉ như một "di sản sống", vừa bảo tồn giá trị truyền thống, vừa mở ra không gian sáng tạo đương đại, góp phần làm phong phú đời sống văn hóa địa phương. Nghiên cứu này nhằm làm rõ vai trò đa chiều của nghệ thuật gốm Bình Dương không chỉ ở giá trị thẩm mỹ mà còn trong việc hình thành bản sắc, gắn kết cộng đồng và phát triển kinh tế - văn hóa, từ đó nhấn mạnh tầm quan trọng của việc bảo tồn và phát huy di sản này.

Các nhà nghiên cứu văn hóa, sử học, mỹ thuật; cán bộ quản lý di sản; chính quyền địa phương; nghệ nhân; và những người quan tâm đến bảo tồn, phát triển di sản văn hóa.

Bài báo khảo sát vai trò của nghệ thuật gốm Bình Dương trong đời sống văn hóa cộng đồng, làm nổi bật tầm quan trọng của nghề gốm trong việc định hình, duy trì và lan tỏa bản sắc văn hóa địa phương. Mục tiêu chính là xác định các giá trị văn hóa, nghệ thuật và xã hội mà gốm Bình Dương mang lại trong bối cảnh phát triển và hội nhập. Nghiên cứu sử dụng phương pháp liên ngành, kết hợp khảo sát thực địa tại các làng nghề truyền thống, phỏng vấn nghệ nhân, phân tích đặc trưng tạo hình, hoa văn, công năng và biểu tượng văn hóa của sản phẩm gốm, cùng với tham chiếu tư liệu lịch sử và dân tộc học. Cách tiếp cận này cho phép đánh giá toàn diện các chiều kích của gốm, từ khía cạnh vật chất đến giá trị tinh thần và kinh tế. Kết quả cho thấy, gốm Bình Dương không chỉ đơn thuần mang giá trị thẩm mỹ và công năng mà còn là phương tiện mạnh mẽ để lưu giữ ký ức tập thể, phản ánh phong tục, tín ngưỡng và đời sống tinh thần của cộng đồng. Nó tạo dựng không gian giao lưu văn hóa, gắn kết nghệ nhân và cư dân, đồng thời thúc đẩy phát triển kinh tế-xã hội thông qua các làng nghề đặc trưng. Trong bối cảnh toàn cầu hóa và chuyển đổi số, gốm Bình Dương được quảng bá rộng rãi qua bảo tàng ảo, du lịch văn hóa và các nền tảng số, khẳng định giá trị bền vững của di sản này như một cầu nối văn hóa giữa địa phương và thế giới. Nghiên cứu nhấn mạnh rằng việc bảo tồn và phát huy nghệ thuật gốm Bình Dương không chỉ là nhiệm vụ của địa phương mà là trách nhiệm chung, góp phần củng cố bản sắc văn hóa Việt Nam trong dòng chảy hội nhập quốc tế. Giá trị ứng dụng của nghiên cứu nằm ở việc cung cấp luận cứ cho các chính sách bảo tồn di sản, phát triển du lịch văn hóa, và khuyến khích sáng tạo để gốm tiếp tục là một di sản sống động và có giá trị kinh tế bền vững.