Đề tài: Vay nợ quốc tế - Trường hợp về Tín dụng xuất khẩu
GVHD: T S Trương Quang Thông
1
Nhóm 3 – Lớp NH Đêm 6 – K20
Tiểu luận
VAY NỢ QUỐC TẾ - TRƯỜNG
HỢP VỀ TÍN DỤNG XUẤT KHẨU
Đề tài: Vay nợ quốc tế - Trường hợp về Tín dụng xuất khẩu
GVHD: T S Trương Quang Thông
2
Nhóm 3 – Lớp NH Đêm 6 – K20
I- LÝ THUYẾT VỀ VAY NỢ QUỐC TẾ VÀ TÍN DỤNG XUẤT KHẨU:
1. Lý thuyết về cho vay quốc tế:
a) Định nghĩa về cho vay quốc tế:
- Các khoản vay quốc tế là khoản vay ra ngoài biên giới một quốc gia do đó nó còn
được gọi là vay nước ngoài hay tài chính xuyên biên giới. Sự mở rộng thương mại
quốc tế và mở rộng cho vay qua biên giới của các Ngân hàng thương mại đã mang lại
sức sống mới cho việc cho vay quốc tế ngày nay.
- Vay nợ nước ngoài là khoản vay ngắn, trung và dài hạn do nhà nước, chính phủ của
một quốc gia và các pháp nhân (kể cả các pháp nhân có vốn đầu tư nước ngoài) vay
của tổ chức tài chính quốc tế, của chính phủ, của ngân hàng nước ngoài hoặc của các
tổ chức, cá nhân nước ngoài khác. Như vậy, theo cách hiểu này, nợ nước ngoài là tất
cả các khoản vay mượn của tất cả các pháp nhân của một quốc gia đối với nước
ngoài, không bao gồm khoản nợ của các thể nhân (nợ của cá nhân và hộ gia đình).
- Vay nợ ngân hàng quốc tế: Là khoản vay nợ nước ngoài của một quốc gia đối với một
hoặc nhiều ngân hàng nước ngoài. Đối tượng vay nợ ngân hàng quốc tế có thể là
Chính phủ, các tổ chức tài chính và các pháp nhân của một quốc gia.
b) Phân loại các khoản vay quốc tế:
- Phân loại theo điều kiện vay: vay ưu đãi và vay không ưu đãi. Việc xác định các
khoản vay quốc tế là ưu đãi tùy thuộc vào tỷ lệ yếu tố viện trợ (ở VN là 25%). Yếu tố
viện trợ của một khoản vay là giá trị cam kết của nó trừ đi giá trị dịch vụ nợ phải
thanh toán theo hợp đồng.
- Phân loại theo thời gian vay: Vay ngắn hạn và vay dài hạn.
- Phân loại theo chủ thể đi vay: nợ chính thức (khu vực công) và nợ tư nhân (khu vực
tư). Nợ chính thức hay nợ chính phủ bao gồm nợ của các tổ chức nhà nước, cơ quan
hành chính, tỉnh, thành phố.
- Phân loại theo chủ thể cho vay: Nợ đa phương và nợ song phương. Nợ đa phương đến
chủ yếu từ các cơ quan Liên hợp quốc, Ngân hàng thế giới, Quỹ tiền tệ quốc tế, các
Ngân hàng phát triển khu vực, các cơ quan đa phương như OPEC và liên Chính phủ.
Nợ song phương đến từ Chính phủ một nước như các nước thuộc OECD và các nước
khác hoặc đến từ một tổ chức quốc tế nhân danh một Chính phủ duy nhất dưới các
dạng hỗ trợ tài chính, viện trợ nhân đạo bằng hiện vật.
- Phân loại theo dòng vốn vào: Tín dụng thương mại, nợ viện trợ có hoàn lại, không
hoàn lại, vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài, đầu tư tài chính qua các công cụ tài chính
phái sinh, trái phiếu, cổ phiếu.
Đề tài: Vay nợ quốc tế - Trường hợp về Tín dụng xuất khẩu
GVHD: T S Trương Quang Thông
3
Nhóm 3 – Lớp NH Đêm 6 – K20
c) Hình thức cho vay quốc tế:
- Cho vay quốc tế cũng tương tự như các khoản vay trong nước như là: các khoản vay
kinh doanh quốc tế, bất động sản và thương mại. Ngoài ra, cho vay quốc tế cũng có
các khoản vay thế chấp, cho vay mua nhà hay tái cấp vốn. Một số công ty và tổ chức
cho vay quốc tế còn cung cấp các khoản vay cá nhân, khoản vay xây dựng và tài trợ
dự án…
- Ngoài ra, cho vay quốc tế còn có một số hình thức đặc biệt như sau:
Nhập khẩu và xuất khẩu tài chính:
Cho vay các công ty con hoặc các chi nhánh của công ty nước ngoài có bảo
lãnh của của công ty mẹ hoặc các hình thức hỗ trợ khác.
Cho vay các công ty nước ngoài tại địa phương bao gồm cả các quan hệ đối
tác và các cá nhân của công ty đó.
Cho vay hoặc thay thế cho các ngân hàng nước ngoài hoặc chi nhánh tại nước
ngoài của các Ngân hàng ngoại cho vay.
Cho vay đối với chính phủ hoặc các tổ chức chính phủ.
Cho vay dự án cùng với các tập đoàn ngân hàng quốc tế để phát triển nguyên
liệu, dầu mỏ, khoáng sản, hoặc các dự án khác mà nguồn trả nợ phụ thuộc vào
sự thành công của dự án.
d) Các nhân tố ảnh hưởng đến nợ vay quốc tế, chi phí sử dụng nợ:
Chi phí sử dụng là cái giá mà một quốc gia phải trả cho việc sử dụng nợ vay. Cái giá phải trả
này ngoài tiền lãi phải trả định kỳ, quốc gia còn phải trả chi phí môi giới, chi phí phát hành nợ
(nếu là phát hành trái phiếu), hoặc những chi phí vô hình là những ràng buộc của quốc gia cho
vay (nếu là nợ ưu đãi).
Chi phí sử dụng nợ có thể gia tăng do những biến động của kinh tế thế giới cũng như sự
thiếu linh hoạt của cơ quan điều hành vĩ mô trong các chính sách tài chính tiền tệ, bởi vì xét về
nợ vay, thời gian là yếu tố quan trọng dẫn đến gia tăng rủi ro của khoản vay đó, trong suốt thời
gian đi vay có thể xảy ra những biến cố có lợi hoặc bất lợi đến các khoản vay. Những yếu tố đó
là: rủi ro về tỷ giá hối đoái, lãi suất thị trường, lạm phát và những rủi ro quốc gia khác.
- Tỷ giá hối đoái: Đối với vay nợ nước ngoài, các khoản vay thường được tính bằng
ngoại tệ do đó khi tỷ giá đồng nội tệ biến động so với đồng tiền đi vay thì sẽ ảnh
hưởng tới khoản vay nợ. Do vậy, để khắc phục các quốc gia phải có một chính sách
quản lý tỷ giá rất linh hoạt. Biện pháp bảo hiểm tỷ giá đối với các khoản vay thương
mại cho xuất nhập khẩu ngắn hạn là thực hiện mua bán hợp đồng quyền chọn.
- Lãi suất thị trường thế giới: Thông thường, lãi suất của các khoản vay thường được
xác định dựa trên lãi suất của thị trường thế giới như LIBOR, SIBOR….
Đề tài: Vay nợ quốc tế - Trường hợp về Tín dụng xuất khẩu
GVHD: T S Trương Quang Thông
4
Nhóm 3 – Lớp NH Đêm 6 – K20
- Rủi ro quốc gia: Rủi ro quốc gia là những biến cố có thể xảy ra đối với quốc gia như:
Chính trị, chiến tranh, tình hình an ninh xã hội, … Điều này được lượng hóa qua hệ
số tín nhiệm của quốc gia. Hai tổ chức lớn nhất và co uy tín nhất về xếp hạng tín
nhiệm trên thế giới đó là Moody’s và Standard & Poor’s.
- Lạm phát: Lạm phát là vấn đề khó khăn luôn gặp phải tại các quốc gia đang phát
triển. Mức lạm phát này thường cao hơn các nước chủ nợ là các quốc gia đã phát
triển. Theo lý thuyết về ngang giá lãi suất, lạm phát trong nước cao hơn lạm phát
nước ngoài thì tỷ giá hối đoái sẽ tăng lên để bù đắp lại khoản chênh lệch đó do đó có
thể làm tăng mức nợ vay mức nợ vay thực tế.
2. Mối liên hệ giữa việc vay nợ quốc tế và khủng hoảng:
Nợ nước ngoài tạo ra nguồn lực cho tăng trưởng kinh tế nhưng có điểm giới hạn, nếu vượt
quá điểm này sẽ tạo ra gánh nặng cho nền kinh tế. Từ những năm thập niên 60 các nhà kinh tế
đều cho rằng việc chuyển giao các nguồn lực nước ngoài (thông qua các khoản vay, viện trợ và
tài trợ) tại các nước kém phát triển là cần thiết, nó bổ sung nguồn vốn thiếu hụt trong nước. Với
nguồn vốn được bổ sung sẽ giúp các nước chuyển đổi nền kinh tế của họ để tạo ra mức tăng
trưởng cao hơn. Qua quá trình này có thể thấy mối liên hệ giữa nợ nước ngoài và tăng trưởng
kinh tế là với một quốc gia đang phát triển mức vay nợ hợp lý có khả năng tăng cường tăng
trưởng kinh tế.
Tuy nhiên về sau các nghiên cứu lại cho thấy càng gia tăng nợ thì tăng trưởng kinh tế sẽ càng
tốt hơn. Nợ nước ngoài tạo ra nguồn lực cho tăng trưởng kinh tế nhưng có điểm giới hạn nếu
vượt quá điểm này gia tăng nợ sẽ tạo ra gánh nặng cho nền kinh tế.
Mối quan hệ giữa cơ cấu nợ và khủng hoảng nợ
- Khủng hoảng thập niên 1990s cho thấy rủi ro cao đi kèm với vay nợ ngắn hạn và vay
bằng ngoại tệ: Nợ ngoại tệ làm giảm tính bền vững nợ do đó có thể dẫn đến khủng
hoảng (Eichengreen and Hausmann, 1999; Eichengreen, Hausmann and Panizza,
2003) và Nợ ngắn hạn tương quan với xác suất xảy ra khủng hoảng nợ (Detragiache
and Spilimbergo, 2001).
- Mức nợ công (so GDP) bình quân nước đang phát triển thường thấp hơn nước phát
triển, nhưng không nói lên khả năng khủng hoảng.
- Nhật vẫn an toàn với mức nợ rất cao (cơ cấu nợ và lãi suất gần 0%).
- Các nước đang phát triển rơi vào khủng hoảng nợ khi tỷ lệ nợ/GDP khoảng 30%.
(Reinhart, Rogoff and Savastano, 2003).
- Cơ cấu nợ xấu không phải là nguyên nhân căn cơ của khủng hoảng nợ. Có quan hệ
giữa cơ cấu nợ với chất lượng chính sách và thể chế (Burger and Warnock, 2006;
Guscina and Jeanne, 2006; and Claessens, Klingebiel and Schmukler, 2007).
3. Thị trường vay nợ quốc tế tại các nước đang phát triển, Các nhân tố làm cho mức vay
nợ quốc tế của các quốc gia này cao hơn so với các quốc gia khác:
Đề tài: Vay nợ quốc tế - Trường hợp về Tín dụng xuất khẩu
GVHD: T S Trương Quang Thông
5
Nhóm 3 – Lớp NH Đêm 6 – K20
Trích dẫn tài liệu “Determinant of International BankLending” - Tác giả: Serge Jeanneau
và Marian Micu, viết năm 2002. Bài viết này phân tích các yếu tố quyết định việc gia tăng các
khoản vay ngân hàng quốc tế ở các quốc gia thuộc khu vực châu Á, Đông Âu và châu Mỹ Latin.
a) Thị trường vay nợ quốc tế tại các nước đang phát triển, tiêu biểu là các nước Châu Á,
Đông Âu và Châu Mỹ Latin (Graph 1):
Sự gia tăng nợ quốc tế lớn nhất là tại các nước Châu Á, kế đến là các nước Đông Âu và các
nước Châu Mỹ Latin. Nguyên nhân là do:
- Do sự tăng trưởng của thương mại, tín dụng thương mại, tự do hóa lĩnh vực tài chính,
sự ra đời của các trung tâm ra nước ngoài, những thuận lợi trong việc đưa ra các
khoản vay ngắn hạn trong việc quản lý, giám sát khi quan hệ quốc tế và cơ hội kinh
doanh chênh lệch đã được tạo ra do lãi suất danh nghĩa nội địa cao và tỷ giá cố định
hay gần như cố định đã làm gia tăng nợ vay ngắn hạn.
- Tỷ lệ gia tăng các khoản vay ngắn hạn cao nhất là ở Châu Á, thể hiện sự phát triển
nhanh chóng của hệ thống ngân hàng trong nước và ra nước ngoài, hoặc cũng có thể
là do sự kinh doanh chênh lệch lãi suất của các ngân hàng quốc tế.
- Sự mở rộng hoạt động kinh doanh của các ngân hàng Châu Âu tại các nước Châu Á
và Châu Mỹ Latin. Sự gia tăng các khoản đầu tư trực tiếp nước ngoài và thương mại
của các công ty Châu Âu và kinh doanh kém hiệu quả của các hoạt động kinh doanh
truyển thống trong bối cảnh tốc độ tăng trưởng của Châu Âu suy yếu, đến cuối năm
1997, các ngân hàng Châu Âu đã tiếp xúc cao nhất đối với các nước có thị trường mới
nổi.
- Cuộc Khủng hoảng Châu Á nổ ra vào tháng 7 năm 1997 là điều tồi tệ đối với thị
trường cho vay ngân hàng quốc tế. Mặc dù tổng mức cho vay các nước đang phát
triển đã đạt được kỷ lục mới vào cuối năm 1997 nhưng sự giảm sút đã xuất hiện. Các
ngân hàng nhanh chóng giảm những cam kết của họ đối với chính phủ các nước Châu
Á, không thực hiện cho vay ngắn hạn và thay vào đó họ gia tăng tiếp xúc với các
nước Châu Mỹ Latin và các nước Đông Âu.
- Hiện nay thì xu hướng trên đã được thay thế bởi các khoản vay ngân hàng dài hạn.
