14
4
Ý ĐỊNH, ĐỘNG CƠ VÀ MONG MUỐN KHI NGHIP
CA THANH NIÊN HIN NAY
TS. Nguyễn Tuấn Anh
Viện Nghiên cứu Thanh niên
Tóm tt
Bng việc điều tra bng hi trên 1.500 thanh niên hiện đang sinh sng, hc
tp và làm vic ti 07 tnh thành trong c nước, bài viết đã đưa ra cái nhìn khái quát
v những ý định, động mong muốn khi nghip ca thanh niên hin nay. Kết
qu điều tra cho thy, đa s thanh niên được điều tra đã hoặc đang một d định
khi nghip với động cơ lớn nht nhm phát trin s nghiệp. Để thc hiện đưc
tt d án khi nghip ca mình, thanh niên mong muốn được h tr v vn, kiến thc,
công ngh, th trưng… Kết qu nghiên cứu thu được sở quan trng cho vic
đề xut các gii pháp và chính sách nhm khuyến khích và thúc đẩy phong trào khi
nghip trong thanh niên.
T khóa: Khi nghip, mong mun, ý đnh, thanh niên
1. Đặt vn đ
Trong mt vài m trở lại đây, vấn đề khi nghiệp được nhắc đến khá nhiu.
Tính đến thi điểm hin nay s ng doanh nghip Việt Nam đã lên đến hàng trăm
ngàn doanh nghip, bao gm doanh nghiệp nnước, doanh nghiệp tư nhân doanh
nghip có vốn đầu tư nước ngoài. Chính tinh thn khi nghip kinh doanh là nhân t
tiên quyết để hình thành nên lực lượng đó. Trong bi cnh hi nhp hin nay, Vit
Nam đang ngày càng chú trọng đến vic xây dng hoàn thin h sinh thái khi
nghiệp, ớng đến mc tiêu quc gia khi nghiệp trong tương lai. Ngày 18/5/2016,
Th ng Chính ph đã phê duyệt Đề án “Hỗ tr h sinh thái khi nghiệp đổi mi
sáng to quc gia đến năm 2025”.
Cho đến nay, tn ti nhiều định nghĩa về “khi nghiệp” (tiếng Anh Startup).
Theo các tài liu hc thut quc tế, Startup doanh nghip hoc mt t chc tm
thời, đưc thiết kế để tìm ra mt hình hoạt động th lp li hoc m rng nhanh
chóng (Blank, 2010). Khi nghip là s nghip sáng to ra sn phm mi, t chc
mi nhm to ra v thế mi cho mi nhân, t chc, cộng đồng quc gia. Khi
nghip không ch là thiết lp hình kinh doanh vi thành công v tài chính mà còn
khi nghiệp hướng ti phc v cộng đồng, quc gia, gii quyết các vn đ liên quan
đến con người, phát trin bn vng, gn vi to lp các giá tr mi v xã hi văn
hóa. Khi nghiệp giai đoạn đầu tiên, khởi đầu cho mt doanh nghip khi nhng
145
ngưi sáng lp doanh nghiệp tích y đủ điu kin kinh tế, tài chính, biến nhng ý
ng ca mình tnh hot đng trao đổi thương mại. Sobel King (2008) nhn định
khi nghip là chìa khóa quan trng để tăng trưởng kinh tế, chính vy việc thúc đy
gii tr khi nghip mt trong những ưu tiên hàng đầu ca các nhà chính sách.
Có th nói, tính đến nay, Việt Nam đã và đang có nhiều n lc tạo môi trường
thun lợi điều kin tt nht trong kh năng đ khuyến khích, h tr thúc đy
các hoạt động khi nghip, nht là trong gii tr. H sinh thái cho khi nghip sáng
to phát trin kmạnh trong hai năm vừa qua. Nhiu t chc h trợ, cơ sở h tng
cho khi nghiệp được thành lp. Cùng với đó, sự tham gia ngày càng nhiu ca các
nhà đầu tư khởi nghiệp trong và ngoài nước đã mang đến không khí khi nghip khá
sôi động. Các chương trình h tr khi nghip sáng tạo đổi mi sáng to din ra
rm rộ, mang đến nhiu kết qu đáng ghi nhận.
Khởi nghiệp luôn vấn đề thanh niên mong đợi, khát vọng, để điều
kiện thực hiện ý tưởng của mình. Theo Tổng cục Thống kê, tính đến năm 2018, dân
số thanh niên Việt Nam (từ 16 - 30 tuổi) là 23.316.000 người (chiếm 24,6% dân số cả
nước). Đây là một lực lượng rất quan trọng, đóng góp vào sự nghiệp công nghiệp hóa,
hiện đại hóa đất nước. Đảng, Nhà nước đã rất nhiều chính sách hỗ trợ thanh niên
vhọc tập, nghề nghiệp, việc làm, chăm lo đời sống vật chất, tinh thần. Nhu cầu về
nghề nghiệp, việc m một trong những nhu cầu quan trọng của thanh niên hiện
nay. Muốn có một công việc tốt, một tương lai tốt, chắc chắn thanh niên cần quá trình
khởi nghiệp, tạo dựng lâu dài.
Chính vậy, vic tìm hiểu về nhng ý định và mong muốn khởi nghip của thanh
niên hiện nay việc m ý nghĩa luận thực tin sâu sắc, giúp p phần tạo dựng
những sở khoa học cho việc đ xuất những giải pp, chính sách để hỗ trthanh niên
tiền đtt để khởi nghiệp và ng cao tỉ lệ khởi nghip thành công.
2. Khách th và phương pháp nghiên cứu
2.1. Khách th nghiên cu
Nghiên cu được thc hiện năm 2018 với nguyên tc chn mu thun tin trên
1.500 khách th thanh niên (tuổi trung bình 21,7; độ lch chun 5,12 tui) hiện đang
sinh sng, hc tp làm vic tại các địa n: Lào Cai, Bc Ninh, Hải Phòng, Đà
Nng, Kon Tum; Long An và Thành ph H Chí Minh. Các đặc điểm nhân khu hc
ca các khách thy c th như sau:
V gii tính: Nam chiếm 40,8%; N chiếm 59,2%
V nơi sinh sống ch yếu: Thành th chiếm 41,3%; Nông thôn chiếm 58,7%
V trình độ hc vn: i trung học sở chiếm 3,7%; trung hc ph thông
chiếm 37,1%; cao đẳng, đại hc chiếm 56,5%; trên đi hc chiếm 2,7%.
14
6
2.2. Phương pháp nghiên cứu
Phương pháp chính đưc s dng điều tra bng hi. Bng hi gm các câu
hi liên quan đến ý định, động cơ, mong muốn khi nghip ca thanh niên.
Quy trình tiếp cn mu nghiên cứu được thc hin thông qua s gii thiu ca
chính quyn, t chức Đoàn thanh niên tại các tỉnh, thành. Trước khi tr li phiếu, các
khách th được gii thiu v mục đích điều tra được tr kinh phí. Các thông tin
ca ngưi tr li đưc gi bí mt và ch nhm mc đích khoa hc.
D liu sau khi thu v được x lý bng phn mm SPSS phiên bn 25.0.
4. Kết qu nghiên cu và bàn lun
4.1. Ý định khi nghip ca thanh niên hin nay
Tinh thn khi nghip còn mt thut ng xut hin khá lâu trên thế gii.
Mt định nghĩa rt ni tiếng l chính xác nht v tinh thn kinh doanh, được
đưa ra bi Giáo Howard Stevenson ti Đại hc Harvard. Theo ông, “Tinh thn
khi nghip s theo đuổi hi t ra ngoài các ngun lc được kim soát”
3
.
Theo mt cách hiu khác, Tinh thn khi nghiệp được hiu là s ch động lp nghip
trong điều kin không chc chắn, nhưng lại hoài bão vượt lên s phn, tinh thn
đổi mi sáng to sn sàng chp nhn ri ro trong kinh doanh
4
. Tng quát,
th nói tinh thn khi nghip tinh thần đổi mi, sáng to. Lee cng s (2006)
cho rng tinh thn khi nghiệp được chú trng nhiu quốc gia và được xem là cách
thc đ thúc đy tăng trưởng kinh tế và to vic làm.
Vi nhng chính sách ci thiện môi trường kinh doanh nói chung xây dng
h sinh thái khi nghip nói riêng, Việt Nam đã có những bước đi đầu tiên để hướng
ti hình nh một “Quốc gia khi nghiệp”. Lần đầu tiên Ch s khi nghip Vit Nam
được thc hiện vào năm 2014, vi 9 yếu t bản ảnh hưởng đến h sinh thái khi
nghip, gm: (1) Chính sách, quy định ca Chính phủ; (2) Văn hóa và chuẩn mc
hi; (3) Giáo dục; (4) sở h tng; (5) Th trưng; (6) Tài chính cho kinh doanh;
(7) Chuyn giao công ngh; (8) Dch v h tr kinh doanh; (9) Chương trình h tr
ca Chính ph. Theo kết qu Báo cáo v tinh thn khi nghip 2018 (AGER 2018
tiến hành ti 44 quc gia vi gần 49.000 người tham gia) vi ch đề “Yếu t thúc đẩy
tinh thn khi nghiệp” kiểm tra các khía cnh ngoi và ni ti ca tinh thn khi
nghip thì Vit Nam gi vng v trí s 1 v ch s tinh thn khi nghip vi 92%
3
Nguồn: https://bloncampus.thehindubusinessline.com/columns/leaderspeak/the-startup-
spirit/article9707152.ece (Truy cập ngày 19/9/2019)
4
Nguồn: https://talent.vn/tinh-than-khoi-nghiep-dan-than (Truy cập ngày 19/9/2019).
147
người được hi s cân nhc khi nghiệp như ngh nghip đáng ao ước. V trí tiếp
theo lần lượt thuc v: Ấn Độ, Trung Quc, Malaysia và Nam Phi. Kết qu xếp hng
này đã ảnh hưởng đáng kể đến tâm trng tinh thn ca thanh niên Vit Nam.
C th, Gn 2/3 thanh niên đưc kho sát cho rng h cm thy thêm nhiu
động lc khi nghip t kết qu đánh giá y. 26,7% cảm thấy bình thưng ch
mt t l nh khong 10,2% t ra không quan tâm. Điu này cho thy, v bản
thanh niên rt quan m s đánh giá, nhìn nhận ca quc tế v môi trường khi nghip
ti Việt Nam. Đây cũng là chỉ báo quan trọng trong thu hút đầu tư vào các dự án khi
nghip, nht là trong gii tr.
Biu đồ 1. Ý kiến ca thanh niên v kết qu Ch s tinh thn khi nghip
ca Vit Nam
Nguồn: Viện Nghiên cứu Thanh niên (2018)
Tìm hiểu về ý định khởi nghiệp trong thanh niên, kết quả khảo sát cho thấy,
trên 1/2 thanh niên được hỏi hiện nay đang có ý định (ấp ủ) thực hiện một dự án khởi
nghiệp. Trong đó, tỉ lệ nhóm nam thanh niên có ý định khởi nghiệp cao hơn nhóm nữ
thanh niên (cao hơn 5,4%; mức ý nghĩa p < 0,05) và tỉ lệ nhóm thanh niên ở khu vực
nông thôn ý định khởi nghiệp cao hơn nhóm thanh niên khu vực thành thị (cao
hơn 10,7%; mức ý nghĩa p < 0,05). Kết quả này khá tương đồng với các đánh giá
quốc tế trước đó. Chẳng hạn như theo Báo cáo Giám sát Tinh thần doanh nhân toàn
cầu cho thấy, tỉ lệ khởi nghiệp của phụ nữ chỉ bằng khoảng một nửa tỉ lệ y ở nam
giới. Tuy vậy, khoảng cách này đang có xu hướng được thu hẹp, thể hiện ở số lượng
start-up nữ đã ng mạnh nhất trong vòng 20 năm qua (theo Báo cáo chỉ shoạt
động khởi nghiệp 2016 của Kauffman).
14
8
Biu đồ 2. Ý định khi nghip trong thanh niên
Ngun: Vin Nghiên cu Thanh niên (2018)
Đặc bit, trong s những thanh niên đang ý định khi nghip thì 76,9%
trong s đó đang có ý định chuyển đổi công vic hin ti (có th là đang định chuyn
vic; tìm vic mi; ngh việc…). Điều y cho thy, khi nghip không ch quá
trình, mc tiêu mà còn phương án lựa chọn để thay thế công vic hin ti ca mt
b phn không nh thanh niên trong xã hi.
Bên cạnh đó, những thanh niên đang gp các vấn đề khó khăn, bt n trong
cuc sống thì cũng có xu hướng suy nghĩ đến vic khi nghip. C th: 65,4% thanh
niên đang gặp vấn đề v n nần; 45,2% thanh niên đang phải đối mt vi các ri ro
tài sn; 46,1% thanh niên gặp khó khăn trong vấn đề chi tiêu trong cuc sng; 48,7%
thanh niên gặp khó khăn về tin bc; 56,3% những người gp vấn đề v sc khe;
55,2% thanh niên cm thy bất định v tương lai ca bản thân… đang p ý
định v mt d án khi nghip ca bản thân. Như vậy th thy, khi nghiệp như
mt cách thc thanh niên k vng s gii quyết đưc các vn đề bản thân mình đang
gp phi trong cuc sng hin ti.
Cũng theo kết qu kho sát, trong s những thanh niên đang ý đnh khi
nghiệp thì 27,6% thanh niên đã hin thc hóa được ước d án ca mình
(ca riêng mình hoc thc hin cùng vi ngưi khác).
51.6
48.4
48.4
51.6
53.8
46.2
45.3
54.7
56
44
010 20 30 40 50 60
Đã có ý định
Chưa có ý
định Nông thôn
Thành thị
Nam
Nữ
Chung