AÙP-XE PHOÅI
I. ÑAÏI CÖÔNG:
Aùp-xe phoåi laø hieän töôïng vieâm vaø nung muû trong nhu moâ phoåi taïo
thaønh moät hay nhieàu hang chöùa muû. Aùp-xe phoåi coù theå gaëp ôû moïi löùa tuoåi,
hieám thaáy ôû sô sinh, thöôøng gaëp ôû nam hôn nöõ. Aùp-xe phoåi hình thaønh thöôøng
nhaát laø sau vieâm phoåi do Staphylococcus aureus vaø Klebsiella pneumonia khoâng
ñaùp öùng ñieàu trò hoaëc do vi khuaån yeám khí sau dò vaät pheá quaûn boû queân hay sau
vieâm phoåi hít.
II. CHAÅN ÑOAÙN:
1. Coâng vieäc chaån ñoaùn:
a. Hoûi:
Soát? (thöôøng > 40
o
C). Meät moûi ? Suït caân? Ñau ngöïc?
Ho: thôøi gian, tính chaát ñaøm khaïc ra: maøu, hoâi?
Oïc muû? Ho ra maùu? Hôi thôû hoâi?
Tieàn söû: hoäi chöùng xaâm nhaäp.
b. Khaùm laâm saøng:
Tìm veû maët nhieãm truøng, thôû nhanh, co keùo ngöïc, giaûm cöû ñoäng loàng ngöïc.
Khaùm phoåi tìm hoäi chöùng ñoäng ñaëc ôû giai ñoaïn ñaàu, veà sau hoäi chöùng ba
giaûm.
Tìm theâm caùc daáu hieäu gôïi yù nhieãm truøng tuï caàu: nhoït da, vieâm cô, vieâm coát
tuûy xöông.
c. Ñeà nghò xeùt nghieäm:
Coâng thöùc maùu: Baïch caàu taêng, coù theå coù thieáu maùu nheï. VS bình thöôøng
hoaëc taêng nheï.
X-quang ngöïc: kích thöôùc oå abces thöôøng töø 2 – 20 cm, vaùch daøy 5 – 15 mm.
Sieâu aâm ngöïc.
Caáy maùu.
Choïc huùt muû oå aùp xe qua da: nhuoäm Gram vaø caáy muû, neân gôûi caû 2 moâi
tröôøng hieáu khí vaø kî khí khi nghi ngôø taùc nhaân yeám khí.
2. Chaån ñoaùn xaùc ñònh: khi coù
Hoäi chöùng nhieãm truøng,
Vaø Bieåu hieän taïi phoåi: thôû hoâi, oïc muû, khaùm thaáy hoäi chöùng ñoâng ñaëc hay hoäi
chöùng 3 giaûm,
Vaø X quang phoåi: khoái troøn bôø daày roõ, coù hoaëc khoâng coù möùc khí dòch naèm
ngang
Hoaëc Sieâu aâm ngöïc: thaáy oå aùp xe trong phoåi.
3. Chaån ñoaùn coù theå:
Hoäi chöùng nhieãm truøng + Bieåu hieän taïi phoåi: thôû hoâi, oïc muû, khaùm thaáy hoäi
chöùng ñoâng ñaëc hay hoäi chöùng ba giaûm + X quang hoaëc Sieâu aâm ngöïc: chöa
thöïc hieän ñöôïc hoaëc hình aûnh khoâng ñieån hình cuûa oå aùp xe.
4. Chaån ñoaùn phaân bieät:
U lao hay hang lao: thöôøng keøm haïch roán phoåi vaø xeïp phoåi, coù theå tìm ñöôïc
BK trong muû, treân sieâu aâm coù nhöõng ñoám voâi hoùa.
Traøn dòch maøng phoåi khu truù: coù theå phaân bieät döïa vaøo X-quang vaø sieâu aâm
xaùc ñònh vò trí oå muû ôû maøng phoåi hay nhu moâ phoåi.
III. ÑIEÀU TRÒ:
1. Nguyeân taéc ñieàu trò:
Khaùng sinh.
Daãn löu muû.
2. Khaùng sinh: Ñöôïc phoái hôïp lieàu cao, thôøi gian ñieàu trò 4-6 tuaàn.
Khaùng sinh ban ñaàu:
- Neáu muû thoái, nghi ngôø vi truøng yeám khí: Penicilline G TM + Metrodinazole
TTM. Neáu dò öùng Peni G thì duøng Clindamycin.
- Neáu nghi ngôø tuï caàu (ña aùp xe phoåi, beänh caûnh nhieãm truøng huyeát tuï caàu):
Oxacilline TM + Gentamycin TB (Gentamycin khoâng duøng quaù 5 - 7 ngaøy).
Ñieàu chænh khaùng sinh sau ñoù theo khaùng sinh ñoà
Ñaùnh giaù sau 1 tuaàn:
- Dieãn tieán toát: soát giaûm, oïc muû giaûm, X-quang caûi thieän
tieáp tuïc khaùng sinh
cho ñuû 4 tuaàn:
+ PNC G + Metronidazole TM x 2 tuaàn, sau ñoù Clindamycin (U) hoaëc Flagyl (U)
x 2 tuaàn.
+ Ñoái vôùi tuï caàu: Oxacilline TM x 2 tuaàn, Genta x 5 ngaøy, sau ñoù Oxacilline (U)
x 2 tuaàn.
- Dieãn tieán khoâng toát: soát keùo daøi, oïc muû keùo daøi, oå muû coøn toàn taïi treân Xquang
ngöïc
thay ñoåi khaùng sinh theo keát quaû KS ñoà caáy muû, caáy maùu. Neáu caáy muû
hoaëc maùu aâm tính:
+ Ñoåi sang Cefotaxim/ Ceftriaxone + Metrodinazole.
+ Neáu nghi tuï caàu: ñoåi sang Vancomycin.
3. Daãn löu muû:
3.1. Daãn löu tö theá vaø vaät lyù trò lieäu:
Chæ ñònh trong aùp xe phoåi giai ñoaïn taïo hang, oïc muû.
Choáng chæ ñònh trong: suy hoâ haáp, suy tim, ho ra maùu, aùp xe chöa khu truù,
beänh nhaân hoân meâ.
3.2. Choïc thoaùt muû oå aùp xe qua da:
Chæ ñònh: Khi aùp-xe phoåi khu truù, caùch thaønh ngöïc
≤
1cm, ñöôøng kính > 4cm.
Thuû thuaät ñöôïc thöïc hieän döôùi höôùng daãn sieâu aâm.
Tai bieán: traøn muû, traøn maùu, traøn khí maøng phoåi, ho ra maùu.
3.3. Noäi soi pheá quaûn:
Chæ ñònh khi beänh söû nghi ngôø coù dò vaät.
Qua noäi soi coù theå huùt bôùt muû, laáy beänh phaåm laøm xeùt nghieäm.
4. Ñieàu trò ngoaïi khoa: chæ ñònh khi ho ra maùu taùi phaùt, doø pheá quaûn maøng
phoåi, oå aùp-xe phoåi keùo daøi, aùp-xe phoåi taùi phaùt treân neàn keùn phoåi.
IV- DIEÃN TIEÁN VAØ TIEÂN LÖÔÏNG:
Ña soá aùp-xe phoåi heát soát sau 6-8 ngaøy, theo doõi Xquang moãi 2 tuaàn, möùc khí
dòch bieán maát daàn, ñeå laïi bôø troøn vaø maát haún sau vaøi thaùng.
Nhöõng yeáu toá tieân löôïng xaáu:
OÅ aùp-xe quaù lôùn, ñöôøng kính > 6cm.
Trieäu chöùng keùo daøi tröôùc nhaäp vieän > 6 tuaàn.
Vieâm phoåi hoaïi töû vôùi nhieàu oå aùp-xe.
Beänh nhaân suy dinh döôõng, suy giaûm mieãn dòch.
Aùp-xe keøm baát thöôøng pheá quaûn (taéc ngheõn, u, …)
V- TAÙI KHAÙM:
Thöôøng keøm Xquang phoåi kieåm tra. Taùi khaùm 2 tuaàn sau xuaát vieän trong
thaùng ñaàu. Sau ñoù taùi khaùm moãi thaùng trong 3 thaùng.