Bài giảng: Bệnh phong

B NH PHONG

Ệ

Đ i t ố ượ Th i gian 3 ti ờ

ng Y5 luân khoa t ế

M c tiêu bài gi ng

ụ

ả

 Trình bày đ

c căn nguyên, cách lây truy n và

ượ

ề

các tri u ch ng c a b nh phong.

ứ

ủ

ệ

 Ch n đoán xác đ nh đ

c b nh phong. Ch n

ẩ

ị

ượ

ệ

ẩ

t đ ệ ượ

c b nh phong và m t s ộ ố

ệ

đoán phân bi b nh da.

ệ

 Nêu đ

c các cách phân lo i b nh phong theo

ượ

ạ ệ

Madrid; Ridley – Jobling và theo WHO.

 Ch n đoán đ

vµ trình

ẩ

ượ

c c n ph n ng phong ả ứ

ơ

bày đ

c các lo i tàn t

t.

ượ

ạ

ậ

c phác đ đa hóa tr li u (ĐHTL)

ượ

ị ệ

ồ

 Nêu đ

Căn nguyên và cách lây truy nề

 Căn nguyên:

– Trùc khuÈn phong – Trùc khuÈn Hansen –

Mycobacterium Leprae.

– §Æc ®iÓm:

ố

ng 1-2 ngày. 0C. i: 30-32

• Cha nu«i cÊy ®îc trªn m«i trêng nh©n t¹o • Trùc khuÈn kh¸ng cån kh¸ng toan • Chu kú sinh s¶n: 12-13 ngày. • Th i gian s ng ờ • Nhi ệ ộ • B di

môi tr ườ ở t đ phát tri n thu n l ậ ợ ể t nhanh b i các thu c: ố ở ị ệ – DDS đ n thu n: 3-6 tháng. ầ – Rifampicine: 5-7 ngày

Căn nguyên và cách lây truy nề

Cách lây truy nề :

– B nh lây (+), b nh di truy n (-). ệ ề ệ

– Khó lây, t l ỷ ệ lây r t th p. ấ ấ

– Nguån l©y: MB

– §êng l©y: tr c ti p, da, niêm m c b xây ế ạ ị

ự xát, h« hÊp …

thu n l ố – Y u t ế i: tu i, gi ổ ớ i và đi u ki n ề ệ

ậ ợ sinh ho t, ạ møc ®é tiÕp xóc...

Căn nguyên và cách lây truy nề

T i sao b nh phong khó lây:

ệ

ạ

– Th i gian nhân đôi

ờ

dµi

b nh

– Th i gian ờ

ủ ệ

dµi

ố

ặ

ệ (cid:222) C t đ t ngu n lây nhanh

ắ ứ

ồ

– Thu c đ c hi u – Nguån l©y MB (cid:222)

Kh năng lây 50%.

ả

– S c đ kháng c a tr c khu n phong y u.

ứ

ự

ủ

ế

ề

ẩ

Tri u ch ng b nh phong

ứ

ệ

b nh: 2-3 năm ủ ệ ơ

– Da: Dát thay đ i màu s c (tr ng, thâm,

Th i kỳ ờ Th i kỳ s phát: ờ ổ

ắ ắ

h ng)ồ

ng t n ố ạ ạ ả ươ ổ

– Kèm r i lo n c m giác t i th – Tri u ch ng không đi n hình: ứ ể

ả

ệ ố ổ

• S t dai d ng. • S mũi ho c ch y máu cam. ặ • Xu t hi n các v t b ng

ả ế ỏ

ệ

ấ

ệ

ứ

ệ

ờ

Tri u ch ng b nh phong Th i kỳ toàn phát:

Tæn th¬ng da

Tæn th¬ng kh¸c

Tæn th¬ng TK ngo¹i biªn

Viªm d©y tk

D¸t ®¬n thuÇn

Viªm mòi, häng, thanh qu¶n.

VËn ®éng

Cñ, m¶ng cñ

Viªm mèng m¾t,gi¸c m¹c, kÕt m¹c

C¶m gi¸c

U, m¶ng, d¸t th©m nhiÔm

Tri u ch ng b nh phong Th i kỳ toàn phát:

TT da: TTCB ®a d¹ng tuú tõng thÓ bÖnh Phong Bl (TTCB: m ¶ng c ñ, d ¸t th©m nhiÔm , m ¶ng th©m nhiÔm )

ệ

ứ

ệ

ờ

Tri u ch ng b nh phong Th i kỳ toàn phát:

Phong LL (U phong, m¶ng, d¸t th©m nhiÔm)

Viªm d©y thÇn kinh

Xét nghi mệ

 R ch da tìm tr c khu n:

ự ẩ

ỉ ố

ọ

ạ ẩ – Ch s vi khu n h c (BI: bacteriological Index) ườ

ng: 5+

ng: 6+ ườ ng: 4+

ng: 2+

ườ

ng: 1+

ừ ừ ừ ừ ừ

ườ

• Trên 1.000 BH/1 vi tr • T 100 – 1.000 BH/1 vi tr • T 10 – 100 BH/1 vi tr ườ • T 1 – 10 BH/1 vi tr ng: 3+ ườ • T 1 – 10 BH/10 vi tr • T 1 – 10 BH/100 vi tr • Không th y VK BH trong 100 vi tr ấ

ườ

ng: âm tính. – Ch s hình thái h c (MI: Morphological Index)

ỉ ố

ọ ệ

ệ

 Xét nghi m mô b nh h c ọ  PCR  Ph n ng Mitsuda

ả ứ

Ch n đoán

ẩ

ị

ng da kèm theo m t c m

Ch n đoán xác đ nh: ươ

ấ ả

ầ ạ

ẩ – T n th ổ giác. – T n th ổ – Tìm th y tr c khu n phong t

ng th n kinh ngo i biên. i th ng ươ ấ ẩ ạ ươ

ầ

ắ ắ

ệ ệ

ị ị

ộ ộ

ấ ấ

c coi là m c b nh c coi là m c b nh c xác đ nh là có ít c xác đ nh là có ít u hi u ệ ấấu hi u ệ

ự t n da ho c th n kinh ặ ổ ““M t ng i đ M t ng ườ ượ ộ i đ ườ ượ ộ phong khi đ ượ phong khi đ ượ nh t m t trong ba d nh t m t trong ba d chính đã nêu chính đã nêu

trên” trên”

ở ở

Ch n đoán

ẩ

Ch n đoán phân bi t ệ

ẩ – Th I:ể

•Lang ben. •B ch bi n. ế

ạ

– Th T:ể

ấ

ẫ

•N m da. •Lupus đ hình đĩa ỏ •Lao da. •U h t hình nh n. ạ – Th B, L: ể •Giang mai III. •U x th n kinh. ơ ầ •Các b nh máu. ệ •Tr ng cá b c

ứ

ọ

Ch n đoán

ẩ

Ch n đoán phân bi

t t n th

ng

ệ ổ

ươ

ầ

ng.

ươ

ẩ th n kinh – B nh đái tháo đ ườ ệ – Viêm r th n kinh. ễ ầ – Sau ch n th ng. ấ – Histeria.

Ch n đoán

ẩ

t ệ

ng da mà có các bi u hi n

Ch n đoán phân bi ươ

ệ ể

ng.

ẩ – T n th ổ sau: ả

ườ

khi sinh.

ệ ừ

ạ

ấ

•C m giác bình th •Xu t hi n t ấ •Có ng a.ứ •Có v y.ẩ •Xu t hi n r i bi n m t theo giai đo n. ế ấ ệ ồ •Xu t hi n nhanh ệ ấ

Ch n đoán

ẩ

t ệ

ng chân/tay/m t mà có các ặ

Ch n đoán phân bi ươ bi u hi n sau: ệ

ấ

ạ

ng, b m sinh.

th

ẩ

ớ

ệ

ẩ – T n th ổ ể •Do lý do khác nh b ng, tai n n, ch n ư ỏ ươ •Do b nh khác gây nên nh viêm kh p. ư •Do nguyên nhân khác gây li

tệ

Phân lo i b nh phong ạ ệ

ở

ị

ộ

ố

ấ ị ủ

Theo h i ngh ch ng phong 1953 Madrid dùa l©m s µng , xÐt ng hiÖm – Phong b t đ nh (I: Indeterminate) – Phong c (T: Tuberculoid) – Phong trung gian (B: Borderline) – Phong u (L: Lepromatous)

Phân lo i b nh phong ạ ệ The o Ridle y và Jo pling (1962): dùa vµo CMI

Lành

Kh iỏ

Nhi m BH ễ ti n lâm sàng ề

C M

LLs

LLp

Phân lo i b nh phong ạ ệ

Th Th

ng t n da có m t c m giác ng t n da có m t c m giác

ươ ươ

ấ ả ấ ả

ổ ổ

Nghi ng b nh phong ờ ệ Nghi ng b nh phong ờ ệ

Không có xét nghi mệ Không có xét nghi mệ

Có xét nghi mệ Có xét nghi mệ

1-5 th 1-5 th

> 5 th > 5 th

ng t n ổ ng t n ổ

Âm tính Âm tính

D ng tính ươD ng tính

ươ

Theo t ch c Y t i (WHO) ổ ứ th gi ế ế ớ

ươ ươ 1TK t2 1TK t2

ươ ươ > 1 Tk t2 > 1 Tk t2

MBMB

PBPB

MBMB

PBPB

– –

Ph n ng phong

ả ứ

c (RR)

ượ

ả ứ

Ph n ng đ o ng ả – ThÓ g Æp: BT, BB, BL – L©m s µng

+ NhÑ: Vµi tæn th¬ng da tÊy nhÑ, kh«ng tæn th

¬ng thÇn kinh vµ kh«ng ¶nh hëng toµn tr¹ng

+ NÆng :

• Tæn th¬ng tÊy ®á, bê næi cao, phï nÒ, loÐt

(–

), trung t©m xu híng lµnh,

)

• Tæn th¬ng míi (– • Bµn tay, ch©n phï nÒ • Viªm d©y thÇn kinh: To, ®au, nh¹y c¶m, cã

thÓ cã liÖt, teo c¬ nhanh

• Toµn tr¹ng ¶nh hëng: Sèt, mÖt, ch¸n ¨n…

Ph n ng phong

ả ứ

c

ử

ượ

ẫ

ẹ: ả

ố

•N u theo dõi trong 2 tu n không đ thì

X trí ph n ng đ o ng ả ứ ả – V n đi u tr ĐHTL ị ề – Ph n ng nh ả ứ •Thu c gi m đau, ch ng viêm không ố steroid. ế

ầ

ỡ

ộ

- Ph n ng n ng:

báo cán b chuyên khoa. ặ

ả ứ •Prednisolon: phác đ 12 tu n (40 mg



ầ

ồ

5 mg) ệ

ấ

ộ

ỉ

ẹ

ằ

ầ

•B nh nhân ngh ng i, b t đ ng các chi ơ có viêm dây th n kinh b ng dây đeo, n p b tộ

Ph n ng phong

ả ứ

+ NhÑ: Vµi nèt, côc, kh«ng loÐt, kh«ng tæn th

¬ng thÇn kinh vµ kh«ng ¶nh hëng toµn tr¹ng

+ NÆng :

• TTCB: Nèt, côc díi da, tÊy ®á, xuÊt hiÖn cÊp tÝnh ë tø chi, lng ngùc m«ng ®ïi, b»ng h¹t l¹c, h¹t ng«, cã thÓ loÐt

• TiÕn triÓn kho¶ng 3 – 7 ngµy xÑp, bong vÈy

tinh hoµn, viªm mèng m¾t thÓ mi…

Ph n ng phong

ả ứ

hång ban nó t (ENL)

ử

ẫ

ẹ: ả

ố

•N u theo dõi trong 2 tu n không đ thì báo

X trí ph n ng ả ứ – V n đi u tr ĐHTL ị ề – Ph n ng nh ả ứ •Thu c gi m đau, ch ng viêm không ố steroid. ế

ầ

ỡ

cán b chuyên khoa.

ặ

ộ - Ph n ng n ng: ả ứ •Prednisolon: phác đ 12 tu n (40 mg

 5

ầ

ồ

mg)

•Lamprene, thalidomide •B nh nhân ngh ng i, b t đ ng các chi có ơ

ấ ộ

ệ

ỉ

viêm dây th n kinh b ng dây đeo, n p b t ộ ằ

ầ

ẹ 33

Phân lo i tàn t ạ

t ậ

Các lo i hình tàn t t. ậ ạ

– Tàn t t tiên phát: ậ Do tr c ti p vi khu n ế ự ẩ

phong gây nên.

– Tàn t t th phát: ứ ậ Xu t hi n trên c s ơ ở ệ ấ

đã có tàn t t tiên phát. B nh nhân không ậ ệ

bi t chăm sóc các tàn t t tiên phát. ế ậ

Phân lo i tàn t ạ

t ậ

– Bàn tay, bàn chân:

Phân lo i tàn t t. ạ ậ

t nhìn th y.

ấ ả

ậ

ấ

t nhìn th y (cò ngón, r t ngón, teo

ậ

ấ

ụ

• Đ 1: M t c m giác, không có tàn t • Đ 2: Có tàn t c , loét, c t...)

ụ

• Đ 1: Có th

ộ ộ ơ – M t:ắ ộ

ổ

ươ

ưở

c ngón tay

ư ể ế

ị ự ả ượ

ng ở

ng t n nh ng th l c nh h không nghiêm tr ng (có th đ m đ ọ kh ng cách 6 m).

ị ả

ọ

ng nghiêm tr ng, không ưở kho ng cách 6 m, có m t

ượ

ắ

ỏ • Đ 2: Th l c b nh h ộ ị ự đ m đ c ngón tay ở ế th , đ c giác m c, viêm m ng m t th mi. ạ ỏ ụ

ả ố

ể

ắ

Phân lo i ạ tàn t

tậ

t hay g p:

ặ

Các lo i tàn t ạ ấ ả

ấ ầ

ắ

ậ – M t c m giác bàn tay, bàn chân. – Cò các ngón tay. – Teo c bàn tay. ơ ở – Cò ngón chân. – Chân “c t c n”. – C t, r t các ngón tay, chân. – M t th (không nh m kín). – M t c m giác giác m c.

ụ ụ ắ ỏ ấ ả ạ

Đi u trề

ị

Tr ướ

i thích cho b nh nhân v tình hình b nh.

ệ

ệ ử ụ

ề ố

ẫ

c khi đi u tr : ị ề – Phân lo i b nh theo WHO. ạ ệ – Gi – H ng d n s d ng v thu c đi u tr . ị – Gi

ả ướ ả

ố

ề ụ ủ ể ệ

ứ

ế

– Yêu c u b nh nhân quay l

ỉ i thích các tác d ng ph c a thu c ụ (thâm da) và các bi n ch ng đ b nh nhân nh n bi ậ ầ

i khi h t đ t đi u ế ợ

t. ệ

ề

ạ

tr .ị ậ

– L p s theo dõi đi u tr . ị

ổ

ề

C¸c thuè c vµ ph¸c đ đi u tr ị

ồ ề

 C¸c thuè c ®iÒu trÞ: – Rifampic ine – LamprÌne – Daps o n (DDS ) – Mino c ine – Oflo xac ine – Azithro mic ine  C¸c ph¸c ®å ®iÒu trÞ: – §HTL c ña TCYTTG – ROM c ho bÖnh nh©n c ã 1 tæ n th¬ng – §HTL + Oflo xac ine – Rifampic ine + Oflo xac ine

Lamprene 100mg

Phác đ đi u tr ồ ề

ị (§HTL)

Uè ng tríc mÆt thÇy thuè c

Rifampicine 300mg

Uè ng hµng ng µy

DDS 100mg

Lamprene 50mg

PB 6 th¸ng MB 12 th¸ng

TD 2 n¨m

TD 5 n¨m

ệ

T v n cho b nh nhân ư ấ V b nh: ề ệ

– Không ph i b nh di truy n, là b nh ề ệ ệ ả

ễ

ươ ể ậ

nhi m trùng do vi khu n ẩ – T n th da và th n kinh. ng ầ ở ổ – Ti n tri n b nh ch m ệ ế – D ch n đoán và ch a ễ

ẩ ệ

ng và không nh h ộ ướ ườ ế ả ấ

ng cu c s ng. ữ khái hoµn to µn giúp b nh nhân có cu c s ng bình ố ng đ n ch t th l ượ ộ ố

ư ấ

ệ

T v n cho b nh nhân V ĐHTL:

ề

ệ

ẽ ữ ượ ấ

các c s da li u đ a c cung c p mi n phí. ể ễ ơ ơ ở ễ ị

– ĐHTL s ch a kh i hoàn toàn b nh. ỏ – ĐHTL đ – ĐHTL có th có ng. ph ươ

– ĐHTL u ng theo ch d n c a th y ỉ ẫ ủ ố ầ

ề ệ ấ

c s đ đ c t – N u có v n đ gì b nh nhân có th ể ế ơ ở ể ượ ư

thu c.ố ế đ n trung tâm y t ế v n.ấ

T v n cho b nh nhân

ư ấ

ệ

V các bi u hi n khác: ể

ệ

ề

– N c ti u có màu đ do rifampicin ướ ỏ ể

ườ ố ầ

ng h p có s t, đau th n kinh, ng

ươ i ngay. – Trong tr ơ ệ ợ y u c , đau kh p, xu t hi n t n th ệ ổ ớ m i, b nh nhân c n đ n khám l ầ ế ớ ấ ế ạ