Cấu trúc gia đình châu Á:
Quá khứ, hiện tại và tương lai
Charles Hirschman
University of Washington-Seattle, USA
Gia đình trong các xã hội hiện đại và toàn cầu: Sự bền bỉ và thay đổi
Hội nghị khoa học do Hội Xã hội học Việt Nam và Ủy ban nghiên cứu 06 của Hiệp hội Xã hội học Quốc tế tổ chức
Hà Nội, ngày 17-19 tháng 10 năm 2019
Có khủng hoảng gia đình châu Á hay không?
•Lão hóa, dân số giảm, hôn nhân và sinh đẻ giảm sút
•Các phương tiện truyền thông thịnh hành đổ lỗi cho giới trẻ
•Phụ nữ có định hướng quá thiên về sự nghiệp--"những người phụ nữ
không lập gia đình sống ký sinh" ("parasite singles")
•Đàn ông miễn cưỡng kết hôn; không muốn giúp việc nhà
•Giá trị phương Tây (chủ nghĩa cá nhân) đang thay thế giá trị châu Á
•Sự dồn nén hôn nhân ("marriage squeeze"):
•phụ nữ có học thức cao, đàn ông có học thức thấp (hôn nhân quốc tế)
•"Tính hiện đại bị nén (“Compressed Modernity”)--sự biến đổi xã hội
nhanh chóng
Chú ý: Gia đình luôn gặp khủng hoảng
Các ý chính
•Các gia đình châu Á trong chuyển đổi:
•Sự trốn tránh hôn nhân; TFR dưới 1,5
•Lý thuyết gia đình (Tại sao gia đình là phổ quát?)
•Gia đình có xu hướng thích nghi, nhưng không tối ưu cho tất cả
mọi người
•Các mô hình lý thuyết về sự thay đổi
•Lý thuyết quá độ dân số
•Lý thuyết của Goode là hữu ích, nhưng không đầy đủ
•Lý thuyết quá độ dân số thứ hai: có hạn chế nghiêm trọng
•Các thiết chế gia đình linh hoạt và thân thiện về giới (đang diễn ra)
Điều gì đã xảy ra với các gia đình châu Á?
Từ năm 1983 đến 1984, TFR đã giảm 5%, xuống còn 2.05. có
khả năng TFR giảm xuống 1,84 vào giữa năm 1985 và sẽ giảm
xuống dưới 1,75 vào năm 1986.
Giả định thường thấy là quá độ dân số nhất thiết phải kết thúc ở
mức mỗi cặp vợ chồng có 2 con, mức cân bằng tăng trưởng bằng 0
có thể không đúng. Liệu tỷ suất tái sinh sản ròng thấp hơn đáng kể 1
chỉ là sự sụt giảm quá mức một cách tạm thời của mức cân bằng 1,
mà chúng ta sẽ trở lại với các dao động tiếp theo hơn kém quanh
mức đó? Câu hỏi đó có thể được tranh luận trên cơ sở thực chất xã
hội học và kinh tế học. Trong khi chưa có câu trả lời dứt khoát thì
sự phân vân là điều thường thấy.
(Ronald Freedman. 1986 “Underestimating the Rate of Social Change: A Cautionary Note” PDR 12: 529-
532)
UN WPP TFR 2015-2020: East Asia 1.65, SE Asia 2.22, South Asia 2.4
Below replacement fertility: All of East Asia (including China), Malaysia, Thailand, Vietnam, Bangladesh,
Nepal, Sri Lanka
Gavin Jones. 2019. “Ultra-low
fertility in East Asia: policy
responses and challenges”
Asian Population Studies 15:
131-149