http://www.ebook.edu.vn 173
CHƯƠNG VI
TỔ CHỨC LẠI VÀ GIẢI THỂ DOANH NGHIỆP
Tổ chức lại doanh nghiệp và hầu hết các trường hợp giải thể doanh
nghiệp (trừ trường hợp giải thể do bị thu hồi giấy chứng nhận đăng
ký kinh doanh) đều được thực hiện theo quyết định của chủ sở hữu
doanh nghiệp đó. Về bản chất, quyết định tổ chức lại doanh nghiệp
hoặc quyết định giải thể doanh nghiệp là các quyết định kinh
doanh bị chi phối bởi các lợi ích kinh tế. Chủ chủ sở tổ chức lại
doanh nghiệp của mình để doanh nghiệp hoạt động hiệu quả hơn
hoặc việc tổ chức lại doanh nghiệp có thể là kết quả của việc
chuyển đổi chủ sở hữu doanh nghiệp. Chủ sở hữu quyết định giải
thể doanh nghiệp khi họ không muốn hoặc không thể tiếp tục tiến
hành hoạt động kinh doanh nhưng không phải vì lý do mất khả
năng thanh toán nợ đến hạn1. Vì thế, pháp luật điều chỉnh hoạt
động tổ chức lại và giải thể doanh nghiệp chủ yếu bao gồm các
quy định mang tính hình thức, có nghĩa là quy định về các hình
thức tổ chức lại doanh nghiệp, các trường hợp giải thể doanh
nghiệp, trình tự, thủ tục để chủ sở hữu tiến hành việc tổ chức lại
hay giải thể doanh nghiệp của mình. Các quy định này ngoài ý
nghĩa tạo thuận lợi cho việc thực hiện các quyết định kinh doanh
của chủ sở hữu còn giúp cho việc quản lý các doanh nghiệp (trong
đó có quản lý việc tập trung kinh tế) của cơ quan nhà nước có
thẩm quyền và qua đó góp phần bảo vệ quyền lợi của các chủ thể
có liên quan đến hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp và người
lao động trong doanh nghiệp.
I. TỔ CHỨC LẠI DOANH NGHIỆP
Tổ chức lại doanh nghiệp là việc tái cấu trúc lại doanh nghiệp để
phát huy hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp hoặc là kết quả của
việc mua bán một phần hoặc toàn bộ doanh nghiệp của chủ sở hữu.
http://www.ebook.edu.vn 174
Việc tổ chức lại doanh nghiệp sẽ do chủ sở hữu doanh nghiệp hoặc
cơ quan có quyền quyết định cao nhất trong doanh nghiệp quyết
định.
Việc tổ chức lại doanh nghiệp được tiến hành theo một trong các
hình thức sau đây tùy theo sự lựa chọn của chủ sở hữu2:
• Chia doanh nghiệp;
• Tách doanh nghiệp;
• Hợp nhất doanh nghiệp;
• Sáp nhập doanh nghiệp; và
• Chuyển đổi doanh nghiệp.
Việc tổ chức lại doanh nghiệp theo các hình thức nói trên áp
dụng chủ yếu đối với các loại công ty là công ty trách nhiệm hữu
hạn, công ty cổ phần riêng việc chuyển đổi doanh nghiệp là cũng
có thể áp dụng đối với doanh nghiệp tư nhân.
Lưu ý: việc tổ chức lại doanh nghiệp dưới hình thức hợp nhất và
sáp nhập trong những trường hợp nhất định còn chịu sự điều chỉnh
của pháp luật cạnh tranh.
1. Chia doanh nghiệp
• Chủ thể áp dụng: là các công ty TNHH, công ty Cổ phần.
Các loại hình công ty này có thể được chia thành một số công ty
cùng loại.
• Thủ tục chia công ty được tiến hành theo các bước sau3:
o Bước 1:
Cơ quan có quyền quyết định cao nhất trong công ty bị chia (đối
với công ty TNHH là Hội đồng thành viên hoặc chủ tịch công ty;
http://www.ebook.edu.vn 175
đối với công ty cổ phần là Đại hội đồng cổ đông) thông qua quyết
định chia công ty theo quy định của Luật doanh nghiệp và điều lệ
của công ty. Quyết định chia công ty phải có các nội dung chủ yếu
sau: tên, trụ sở hiện có của công ty, số lượng công ty sẽ thành lập,
nguyên tắc và thủ tục chia tài sản của công ty, phương án sử dụng
lao động, thời hạn và thủ tục chuyển đổi phần vốn góp, cổ phần,
trái phiếu của công ty bị chia sang các công ty mới thành lập;
nguyên tắc giải quyết các nghĩa vụ của công ty bị chia; thời hạn
thực hiện chia công ty.
o Bước 2:
Công ty bị chia phải gởi quyết định chia công ty đến tất cả các chủ
nợ và thông báo cho người lao động biết trong thời hạn 15 ngày,
kể từ ngày thông qua quyết định.
o Bước 3:
Các thành viên, chủ sở hữu công ty hoăc các cổ đông của các công
ty mới được thành lập thông qua điều lệ, bầu hoặc bổ nhiệm các
chức danh quản lý và điều hành chủ chốt trong công ty thuộc thẩm
quyền của mình tùy theo loại hình công ty như chủ tịch hội đồng
thành viên, chủ tịch công ty, thành viên HĐQT, Giám đốc (Tổng
giám đốc); tiến hành đăng ký kinh doanh theo quy định của Luật
Doanh nghiệp. Hồ sơ đăng ký kinh doanh phải kèm theo quyết
định chia công ty.
Sau khi đăng ký kinh doanh các công ty mới, công ty bị chia
chấm dứt sự tồn tại. Các công ty mới phải phải cùng liên đới chịu
trách nhiệm về các khoản nợ chưa thanh toán, hợp đồng lao động
và các nghĩa vụ tài sản khác của công ty bị chia.
2. Tách doanh nghiệp
http://www.ebook.edu.vn 176
• Chủ thể áp dụng: công ty TNHH, công ty cổ phần có thể
bị tách bằng cách chuyển một phần tài sản hiện có để thành lập
một hoặc một số công ty mới cùng loại, chuyển một phần quyền và
nghĩa vụ của công ty bị tách sang công ty được tách mà không
chấm dứt tồn tại của công ty bị tách.
• Thủ tục tách công ty như sau4:
o Bước 1:
Cơ quan có quyền quyết định cao nhất trong công ty bị tách (đối
với công ty TNHH là Hội đồng thành viên hoặc chủ tịch công ty;
đối với công ty cổ phần là Đại hội đồng cổ đông) thông qua quyết
định tách công ty theo quy định của Luật Doanh nghiệp và điều lệ
của công ty. Quyết định tách công ty phải có các nội dung chủ yếu
sau: tên, trụ sở công ty bị tách, số lượng công ty được tách sẽ
thành lập, phương án sử dụng lao động, giá trị tài sản, các quyền
và nghĩa vụ được chuyển từ công ty bị tách sang công ty được
tách, thời hạn thực hiện việc tách công ty.
o Bước 2:
Công ty bị tách phải gởi quyết định tách công ty đến tất cả các chủ
nợ và thông báo cho người lao động biết trong thời hạn 15 ngày,
kể từ ngày thông qua quyết định.
o Bước 3:
Các thành viên, chủ sở hữu công ty hoăc các cổ đông của các công
ty được tách thông qua điều lệ, bầu hoặc bổ nhiệm các chức danh
quản lý và điều hành chủ chốt trong công ty thuộc thẩm quyền của
mình tùy theo loại hình công ty như chủ tịch hội đồng thành viên,
chủ tịch công ty, thành viên HĐQT, Giám đốc (Tổng giám đốc);
tiến hành đăng ký kinh doanh theo quy định của Luật Doanh
http://www.ebook.edu.vn 177
nghiệp. Hồ sơ đăng ký kinh doanh phải kèm theo quyết định tách
công ty.
Sau khi đăng ký kinh doanh các công ty mới, công ty bị tách và
được tách phải phải cùng liên đới chịu trách nhiệm về các khoản
nợ chưa thanh toán, hợp đồng lao động và các nghĩa vụ tài sản
khác của công ty bị tách.
3. Hợp nhất doanh nghiệp
• Chủ thể áp dụng: hai hoặc một số công ty cùng loại có thể
hợp nhất thành một công ty mới bằng cách chuyển toàn bộ tài sản,
quyền và nghĩa vụ và lợi ích hợp pháp sang công ty hợp nhất, đồng
thời chấm dứt sự tồn tại của công ty bị hợp nhất. Khác với trường
hợp chia và tách doanh nghiệp, việc hợp nhất doanh nghiệp còn có
thể áp dụng đối với loại hình công ty hợp danh.
• Thủ tục hợp nhất công ty5:
o Bước 1:
Các công ty bị hợp nhất chuẩn bị hợp đồng hợp nhất công ty. Hợp
đồng hợp nhất phải có các nội dung sau: tên, trụ sở công ty hợp
nhất, thủ tục và điều kiện hợp nhất, phương án sử dụng lao động,
thời hạn, thủ tục và điều kiện chuyển đổi tài sản, chuyển đổi vốn
góp, cổ phần, trái phiếu của công ty bị hợp nhất, thành phần vốn
góp, cổ phần, trái phiếu của công ty hợp nhất, thời hạn thực hiện
việc hợp nhất, dự thảo điều lệ công ty hợp nhất.
o Bước 2:
Các thành viên, chủ sở hữu công ty hoăc các cổ đông của công ty
bị hợp nhất thông qua hợp đồng hợp nhất, điều lệ công ty hợp
nhất, bầu hoặc bổ nhiệm các chức danh quản lý và điều hành chủ