0
UBND TỈNH QUẢNG NGÃI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC PHẠM VĂN ĐỒNG
TỔ ĐIẠ - KTCN – KTPV

ĐỀ CƯƠNG BÀI GIẢNG
ĐỔI MỚI PHƯƠNG PHÁP DẠY - HỌC ĐỊA LÝ
Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ
(Tài liệu lưu hành nội bộ)
GVC: Phan Thông
Năm 2015
1
MỤC LỤC
LỜI GIỚI THIỆU ..................................................................................................... 4
CHƯƠNG1. NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG VỀ ĐỔI MỚI GIÁO DỤC PHỔ
THÔNG ...................................................................................................................... 5
1.1. Một số quan điểm chỉ đạo đổi mới giáo dục trung học ................................... 5
1.2. Những định hướng đổi mới chương trình giáo dục phổ thông .......................... 7
1.2.1. Chuyển từ chương trình định hướng nội dung dạy học sang chương trình
định hướng năng lực ................................................................................................ 7
1.2.2. Định hướng chuẩn đầu ra về phẩm chất và năng lực của chương trình
giáo dục cấp trung học cơ sở ................................................................................. 13
1.3. Mối quan hệ giữa năng lực với kiến thức, kỹ năng, thái độ ......................... 20
CHƯƠNG 2. NHẬN THỨC CHUNG VỀ VẤN ĐỀ ĐỔI MỚI PHƯƠNG
PHÁP DẠY HỌC ĐỊA LÝ Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ ....................... 22
2.1. Sự cần thiết phải đổi mới PPDH ..................................................................... 22
2.1.1 Chương trình không còn phù hợp với giai đoạn mới ................................... 22
2.1.2. Yêu cầu của sự phát triển kinh tế - xã hội đối với việc đào tạo nguồn nhân
lực trong giai đoạn mới: Đó là yêu cầu của sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại
hoá đất nước. .......................................................................................................... 23
2.1.3 Yêu cầu của sự phát triển khoa học - công nghệ .......................................... 23
2.1.4 Xu thế hội nhập và đổi mới tiến bộ trong khu vực và trên thế giới .................. 24
2.2 Những thách thức đối với môn Địa lí ở trường phổ thông ............................ 25
2.2.1 Vị trí, vai trò của môn Địa lí phổ thông trong thực hiện mục tiêu giáo dục. 25
2.2.2. Thực trạng dạy học Địa lý ở THCS ............................................................. 25
2.3. Những tiền đề cơ bản của việc đổi mới PPDH Địa lý ở trường THCS ....... 27
2.3.1 Chương trình và sách giáo khoa đã có sự đổi mới cơ bản ............................ 27
2.3.2 Nhận thức của giáo viên và học sinh đã có sự thay đổi. ............................... 28
2.3.3. GV đã được bồi dưỡng về đổi mới. ............................................................. 28
2.3.4. Về đặc điểm tâm sinh lí học sinh. ................................................................ 28
2.3.5 Cơ sở VCKT phục vụ cho việc dạy và học địa lí đã được tăng cường. ....... 29
2
CHƯƠNG 3. ĐỔI MỚI VIỆC SỬ DỤNG CÁC PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC
ĐỊA LÝ Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC SƠ SỞ ........................................................ 30
3.1. Phương pháp dạy học tích cực ........................................................................ 30
3.1.1. Khái niệm phương pháp tích cực ................................................................. 30
3.1.2. Những dấu hiệu đặc trưng của phương pháp tích cực ................................. 31
3.1.3. Các tiêu chí chính của dạy học tích cực ...................................................... 34
3.1.4. Những biểu hiện của tính tích cực trong giờ học Địa lí ............................. 36
3.2. Đổi mới phương pháp dạy học ở trường trung học ...................................... 36
3.2.1. Đổi mới PPDH nhằm chú trọng phát triển năng lực của học sinh .............. 37
3.2.2. Một số biện pháp đổi mới phương pháp dạy học ........................................ 39
3.2.3 Kỹ thuật dạy học theo định hướng phát triển năng lực ................................ 43
3.2.4. Xác định các năng lực chuyên biệt của môn Địa lí ..................................... 53
3.2.5 Áp dụng PPDHTC trong dạy học Địa lý ở THCS ........................................ 55
3.2.6. Vai trò của người giáo viên trong qúa trình tổ chức hoạt động dạy học địa lí
theo hướng tích cực ở trường THCS ..................................................................... 69
3.2.7. Công việc của GV trước khi trình bày bài giảng ......................................... 71
3.2.8. Tiến hành bài giảng ..................................................................................... 73
3.2.9. Nhận dạng dạy học tích cực. ........................................................................ 74
3.2.10. Xây dựng một bài học theo PPDH tích cực ............................................... 75
CHƯƠNG 4. ĐỔI MỚI KIỂM TRA ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ HỌC TẬP CỦA
HỌC SINH ............................................................................................................... 79
4.1. Định hướng đổi mới kiểm tra, đánh giá hoạt động học tập của học sinh ... 79
4.2. Đánh giá theo năng lực .................................................................................... 82
4.3. Một số yêu cầu đối với kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh ... 84
4.3.1. Phải đánh giá được các năng lực khác nhau của học sinh ........................... 84
4.3.2. Đảm bảo tính khách quan ............................................................................ 85
4.3.3. Đảm bảo sự công bằng................................................................................. 86
4.3.4. Đảm bảo tính toàn diện ................................................................................ 87
4.3.5. Đảm bảo tính công khai ............................................................................... 87
4.3.6. Đảm bảo tính giáo dục ................................................................................. 88
3
4.3.7. Đảm bảo tính phát triển ............................................................................... 88
4.4. Định hướng xây dựng câu hỏi, bài tập đánh giá năng lực học sinh ............ 89
4.4.1. Tiếp cận bài tập theo định hướng năng lực.................................................. 89
4.4.2. Phân loại bài tập theo định hướng năng lực ................................................ 90
4.4.3. Những đặc điểm của bài tập theo định hướng năng lực .............................. 92
4.4.4. Các bậc trình độ trong bài tập theo định hướng năng lực............................ 93
4.5. Hướng dẫn biên soạn câu hỏi gắn với thực tiễn ............................................ 94
4.5.1. Cấu trúc của câu hỏi .................................................................................... 94
4.5.2. Một số câu hỏi và bài tập minh họa ............................................................. 95
4.5.3. Hướng dấn biên soạn câu hỏi/bài tập kiểm tra đánh giá theo định hướng
năng lực của các chủ đề trong chương trình giáo dục phổ thông ........................ 101
TÀI LIỆU THAM KHẢO .................................................................................... 108
PHỤ LỤC ............................................................................................................... 109
4
LỜI GIỚI THIỆU
Đổi mới PPDH ở nhà trường phổ thông là nhiệm vụ quan trọng của đổi mới
giáo dục. Trong giai đoạn hiện nay, để chuẩn bị cho việc thực hiện đổi mới chương
trình, sách giáo khoa và đổi mới PPDH, đã có nhiều tài liệu cũng như các chương
trình tập huấn cho giáo viên đang giảng dạy ở các trường phổ thông. Tuy nhiên sự
tiếp cận của giáo sinh trong các trường sư phạm còn nhiều hạn chế do phụ thuộc
vào chương trình khung và thời gian đào tạo của nhà trường . Vì vậy tài liệu này
được biên soạn nhằm mục đích giới thiệu cho sinh viên (CĐSP ngành Địa Lý) bước
đầu có những nhận thức về sự thay đổi của chương trình theo định hướng phát triển
năng lực cùng những vấn đề liên quan đến PPDH và đổi mới kiểm tra đánh giá kết
quả học tập của học sinh theo hướng phát triển năng lực ở nhà trường phổ thông.
Tài liệu bao gồm 4 chương chính:
Chương 1: Những vấn đề chung về đổi mới giáo dục phổ thông
Chương 2: Một số vấn đề về đổi mới PPDH Địa lý ở trường THCS
Chương 3: Đổi mới việc sử dụng các PPDH Địa lý ở trường THCS
Chương 4: Đổi mới kiểm tra đánh giá kết quả học tập của học sinh
Những cơ sở lý luận về đổi mới PPDH theo định hướng phát triển năng lực
còn mới mẽ và đang từng bước vận dụng vào giảng dạy ở nhà trường phổ thông của
nước ta và do thời lượng có hạn nên tài liệu chỉ đề cập đến những nội dung cần thiết
và hữu ích nhất.
Trong quá trình biên soạn không khỏi những thiếu sót, mong người đọc
chân thành góp ý.
Người viết