Bài giảng Luật Kinh tế: Chương 3 - ThS. Đỗ Mạnh Phương

25/04/2013

CHƯƠNG III PHÁP LUẬT VỀ HỢP ĐỒNG

Văn bản pháp luật

 Bộ luật dân sự 2005  Điều 121 – Điều 138 Giao dịch dân sự  Điều 318 – Điều 373 Các biện pháp bảo

đảm thực hiện nghĩa vụ dân sự

 Điều 388 – Điều 427 Hợp đồng dân sự  Luật thương mại 2005

Pháp luật về hợp đồng

I. Khái quát chung về hợp đồng 1.1. Khái niệm

1 25/04/2013

Trước khi có PL Thủ tục giải quyết các vụ án kinh tế 1994

Hợp đồng dân sự

Hợp đồng kinh tế

 Luật nội dung: Được điều chỉnh bằng những văn bản dưới luật

 Luật nội dung: Pháp lệnh hợp đồng kinh tế  Cơ quan giải quyết:

 Cơ quan tài phán: Tòa

Trọng tài kinh tế

dân sự

 Thủ tục giải quyết: Thủ tục hành chính

 Luật hình thức: Pháp lệnh thủ tục giải quyết các vụ án dân sự

Sau khi có PL Thủ tục giải quyết các vụ án kinh tế 1994 đến 2005

Hợp đồng dân sự

Hợp đồng kinh tế

 Luật nội dung: Bộ luật

dân sự

 Luật hình thức: Pháp lệnh thủ tục giải quyết các vụ án dân sự (áp dụng đến hết 2004)  Cơ quan tài phán: Tòa

 Luật nội dung: Pháp lệnh hợp đồng kinh tế  Luật hình thức: Pháp lệnh thủ tục giải quyết các vụ án kinh tế(áp dụng đến hết 2004)  Cơ quan tài phán: Tòa

dân sự

kinh tế

Từ sau khi có BLDS năm 2005 đến nay

Hợp đồng dân sự

Hợp đồng kinh tế

2 25/04/2013

Pháp luật về hợp đồng

Hợp đồng là sự thoả thuận giữa các bên về việc xác lập, thay đổi hoặc chấm dứt quyền, nghĩa vụ.

I. Khái quát chung về hợp đồng 1.1. Khái niệm

1.2. Hình thức của hợp đồng

+ Văn bản

+ Hành vi cụ thể

+ Lời nói

Lưu ý: Một số trường hợp nhất định phải thể

hiện bằng văn bản, công chứng, chứng thực,

đăng ký xin phép.

 Người tham gia hợp đồng có năng lực hành vi

dân sự;

 Mục đích và nội dung của hợp đồng không vi phạm điều cấm của pháp luật, không trái đạo đức xã hội;

 Người tham gia hợp đồng hoàn toàn tự nguyện.  Hình thức hợp đồng dân sự là điều kiện có hiệu lực của giao dịch trong trường hợp pháp luật có quy định.

1.3. Điều kiện có hiệu lực của hợp đồng.

3 25/04/2013

1.4. Phân loại hợp đồng (Điều 406 BLDS)

 Hợp đồng song vụ  Hợp đồng đơn vụ

Căn cứ vào mức độ tương xứng về quyền và nghĩa vụ của các bên

1.4. Phân loại hợp đồng

 Hợp đồng chính  Hợp đồng phụ

Căn cứ vào sự phụ thuộc lẫn nhau về hiệu lực giữa các quan hệ hợp đồng:

1.4. Phân loại hợp đồng

 Hợp đồng vì lợi ích của các bên trong hợp

Căn cứ vào chủ thể được hưởng lợi từ hợp đồng:

 Hợp đồng vì lợi ích của người thứ ba

đồng

4 25/04/2013

1.4. Phân loại hợp đồng

 Căn cứ vào hình thức của hợp đồng - Hợp đồng giao kết bằng lời nói - Hợp đồng văn bản - Hợp đồng có công chứng, chứng thực

1.4. Phân loại hợp đồng

 Hợp đồng có điều kiện

Pháp luật về hợp đồng

 Tự nguyện, bình đẳng, thiện chí, hợp tác,

II. Giao kết hợp đồng 2.1. Các nguyên tắc giao kết hợp đồng  Tự do giao kết hợp đồng nhưng không được trái pháp luật, đạo đức xã hội;

trung thực và ngay thẳng.

5 25/04/2013

II. Giao kết hợp đồng 2.2. Chủ thể của hợp đồng  Cá nhân  Tổ chức

Năng lực pháp luật

Chủ thể hợp đồng là cá nhân

Năng lực chủ thể

Năng lực hành vi

 Tổ chức là pháp nhân  Tổ chức không phải là pháp nhân

Chủ thể hợp đồng là tổ chức

6 25/04/2013

Chủ thể hợp đồng là tổ chức

 Vấn đề thẩm quyền đại diện ký kết hợp đồng + Đại diện theo pháp luật(Đại diện đương nhiên) + Đại diện theo ủy quyền

2.3. Trình tự giao kết hợp đồng

Đề nghị giao kết hợp đồng

Giao kết hợp đồng

Chấp nhận đề nghị

Bên được đề nghị Bên đề nghị giao kết hợp động

nhận được trả lời chấp nhận giao kết.

 Hợp đồng cũng xem như được giao kết khi hết thời hạn trả lời mà bên nhận được đề nghị vẫn im lặng, nếu có thoả thuận im lặng là sự trả lời chấp nhận giao kết.

 Thời điểm giao kết hợp đồng bằng lời nói là thời điểm các bên đã thỏa thuận về nội dung của hợp đồng.

 Thời điểm giao kết hợp đồng bằng văn bản là thời

điểm bên sau cùng ký vào văn bản.

Thời điểm giao kết hợp đồng  Hợp đồng được giao kết vào thời điểm bên đề nghị

7 25/04/2013

 Đối tượng của hợp đồng là tài sản phải giao, công việc

phải làm hoặc không được làm;

 Số lượng, chất lượng;  Giá, phương thức thanh toán;  Thời hạn, địa điểm, phương thức thực hiện hợp đồng;  Quyền, nghĩa vụ của các bên;  Trách nhiệm do vi phạm hợp đồng;  Phạt vi phạm hợp đồng;  Các nội dung khác.

2.4. Nội dung của hợp đồng(Điều 402 BLDS)

Pháp luật về hợp đồng

 Các nguyên tắc thực hiện hợp đồng

 Các biện pháp bảo đảm thực hiện hợp đồng

 Nghĩa vụ của các bên trong việc thực hiện hợp

III. Thực hiện hợp đồng

đồng

 Không được xâm phạm đến lợi ích của nhà nước, lợi ích công cộng, quyền, lợi ích hợp pháp của người khác.

3.1. Các nguyên tắc thực hiện hợp đồng (Điều 412 BLDS)  Thực hiện đúng hợp đồng  Thực hiện một cách trung thực, hợp tác và tin cậy lẫn nhau

8 25/04/2013

3.2. Các biện pháp đảm bảo thực hiện hợp đồng

 Là thỏa thuận giữa các bên nhằm đặt ra các biện pháp tác động mang tính chất dự phòng để bảo đảm cho việc thực hiện nghĩa vụ và ngăn ngừa, khắc phục những hậu quả xấu do việc không thực hiện hoặc thực hiện không đúng nghĩa vụ gây ra.

Đặc điểm các biện pháp bảo đảm thực hiện hợp đồng

 Phát sinh từ thỏa thuận của các bên  Mang tính chất bổ sung cho nghĩa vụ chính  Mục đính nâng cao tránh nhiệm cho các bên trong

quan hệ hợp đồng

 Đối tượng của các biện pháp bảo đảm là những lợi

ích vật chất

 Phạm vi bảo đảm không vượt quá nghĩa vụ chính  Chỉ áp dụng khi có sự vi phạm nghĩa vụ

3.2. Các biện pháp đảm bảo thực hiện hợp đồng

 Cầm cố

 Ký quỹ

 Thế chấp

 Bảo lãnh

 Đặt cọc

 Tín chấp

 Ký cược

9 25/04/2013

 Cầm cố tài sản là việc một bên (sau đây gọi là bên cầm cố) giao tài sản thuộc quyền sở hữu của mình cho bên kia (sau đây gọi là bên nhận cầm cố) để bảo đảm thực hiện nghĩa vụ dân sự.

 Đối tượng cầm cố  Hình thức: phải được lập thành văn bản  Xử lý tài sản cầm cố. Theo phương thức do hai bên thỏa thuận hoặc bán đấu giá theo quy định, bên nhận cầm cố được ưu tiên thanh toán từ số tiền bán tài sản cầm cố.

Cầm cố tài sản (Đ 326-341)

 Thế chấp tài sản là việc một bên (sau đây gọi là bên thế chấp) dùng tài sản thuộc sở hữu của mình để bảo đảm thực hiện nghĩa vụ dân sự đối với bên kia (sau đây gọi là bên nhận thế chấp) và không chuyển giao tài sản đó cho bên nhận thế chấp.

Thế chấp tài sản

 Tài sản thế chấp  Hình thức hợp đồng  Xử lý tài sản thế chấp

Thế chấp tài sản

10 25/04/2013

 Đặt cọc là việc một bên giao cho bên kia một khoản tiền hoặc kim khí quí, đá quý hoặc vật có giá trị khác (sau đây gọi là tài sản đặt cọc) trong một thời hạn để bảo đảm giao kết hoặc thực hiện hợp đồng dân sự.

 Việc đặt cọc phải được lập thành văn bản.

Đặt cọc

 Ký cược là việc bên thuê tài sản là động sản giao cho bên cho thuê một khoản tiền hoặc kim khí quí, đá quí hoặc vật có giá trị khác (sau đây gọi là tài sản ký cược) trong một thời hạn để bảo đảm việc trả lại tài sản thuê.

 Hình thức không bắt buộc

Ký cược

 Ký quỹ là việc bên có nghĩa vụ gửi một khoản tiền hoặc kim khí quí, đá quí hoặc giấy tờ có giá khác vào tài khoản phong toả tại một ngân hàng để bảo đảm việc thực hiện nghĩa vụ dân sự.

 Hình thức: không bắt buộc

Ký quỹ

11 25/04/2013

 Bảo lãnh là việc người thứ ba cam kết với bên có quyền sẽ thực hiện nghĩa vụ thay cho bên có nghĩa vụ, nếu khi đến thời hạn mà bên được bảo lãnh không thực hiện hoặc thực hiện không đúng nghĩa vụ.

 Hình thức: Phải lập thành văn bản

Bảo lãnh

 Tổ chức chính trị - xã hội tại cơ sở có thể bảo đảm bằng tín chấp cho cá nhân, hộ gia đình nghèo vay một khoản tiền tại ngân hàng hoặc tổ chức tín dụng khác để sản xuất, kinh doanh, làm dịch vụ theo quy định của Chính phủ.

 Hình thức: phải lập thành văn bản

Tín chấp

IV. Sửa đổi, hủy bỏ, chấm dứt hợp đồng

4.1. Sửa đổi hợp đồng(Điều 423 BLDS)

Là các bên tham gia hợp đồng thỏa thuận về việc thay đổi, bổ sung hay bớt một hoặc một số điều khoản thỏa thuận trong hợp đồng đã được ký kết.

12 25/04/2013

4.2. Hủy bỏ hợp đồng

Hủy bỏ hợp đồng Đơn phương chấm

Tiêu chí so sánh

dứt HD

Căn cứ áp dụng

Cơ sở pháp lý

Hậu quả

Hành vi VPHĐ của bên kia là căn cứ áp dụng nếu các bên có thỏa thuận hoặc pháp luật quy định Điều 425 BLDS Điều 312 LTM HĐ không có hiệu lực thời điểm từ giao kết

Điều 426 BLSD Điều 310, 311 LTM HĐ không có hiệu lực từ thời điểm bên được nhận kia thông báo

 Hợp đồng đã được hoàn thành;  Theo thoả thuận của các bên;  Cá nhân giao kết hợp đồng chết, pháp nhân hoặc chủ thể khác chấm dứt mà hợp đồng phải do chính cá nhân, pháp nhân hoặc chủ thể đó thực hiện;

 Hợp đồng bị huỷ bỏ, bị đơn phương chấm dứt thực

hiện;

 Hợp đồng không thể thực hiện được do đối tượng của hợp đồng không còn và các bên có thể thoả thuận thay thế đối tượng khác hoặc bồi thường thiệt hại;  Các trường hợp khác do pháp luật quy định.

4.3. Chấm dứt hợp đồng (Điều 424 BLDS)

Pháp luật về hợp đồng

V. Hợp đồng vô hiệu và xử lý hợp đồng vô hiệu 5.1. Khái niệm

Hợp đồng vô hiệu là hợp đồng được ký kết không đáp ứng các điều kiện có hiệu lực của hợp đồng nên không có giá trị về mặt pháp lý.

13 25/04/2013

Hợp đồng vô hiệu

Các trường hợp HĐ vô hiệu

Điều kiện có hiệu lực

 Năng lực hành vi  Điều cấm của PL, đạo đức xã hội

 Tự nguyện  Hình thức

 Chưa thành niên, mất, hạn chế  Không nhận thức, điều khiển  Vi phạm điều cấm, ĐĐ  Giả tạo  Nhầm lẫn  Lừa dối, đe dọa  Hình thức  ĐT không thể thực hiện được

5.2. Phân loại hợp đồng vô hiệu

HĐ vô hiệu tuyệt đối

HĐ vô hiệu tương đối

Trình tự vô hiệu

Đương nhiên vô hiệu

Thời hạn yêu cầu

Phải có yêu cầu và Tòa án QĐ 2 năm

Không bị hạn chế

Mục đích

Bảo vệ quyền lợi và lợi ích chung của cộng đồng.

Bảo vệ quyền lợi và lợi ích hợp pháp của 1 hoặc một số chủ thể xác định

Hợp đồng vô hiệu

5.2. Phân loại hợp đồng vô hiệu

HĐ vô hiệu toàn bộ: Là HĐ vi phạm quy định của pháp luật dẫn đến toàn bộ nội dung của hợp đồng không có hiệu lực pháp luật

HĐ vô hiệu từng phần: Là HĐ mà trong đó chỉ có 1 phần hoặc 1 số phần của HĐ đó vô hiệu nhưng không ảnh hưởng đến hiệu lực của các phần còn lại của HĐ

14 25/04/2013

Xử lý đối với hợp đồng vô hiệu(Điều 137 BLDS)

 Không làm phát sinh, thay đổi, chấm dứt quyền và nghĩa vụ của các bên từ thời điểm xác lập hợp đồng

 Các bên phải khôi phục tình trạng ban đầu, hoàn trả cho nhau những gì đã nhận. Nếu không hoàn trả được bằng hiện vật thì phải trả bằng tiền, trừ trường hợp hoa lợi, lợi tức thu được bị tịch thu theo quy định của pháp luật  Bên nào có lỗi mà gây thiệt hại thì phải bồi

thường

Pháp luật về hợp đồng

Là hành vi không thực hiện hoặc thực hiện không đúng những điều khoản trong hợp đồng

VI. Trách nhiệm tài sản do vi phạm hợp đồng 5.1. Khái quát chung về TNPL do VPHĐ Vi phạm hợp đồng là gì?

5.1. Khái quát chung về TNPL do VPHĐ

Trách nhiệm pháp lý do VPHĐ là gì? Trách nhiệm pháp lý do vi phạm hợp đồng là quan hệ giữa các bên trong hợp đồng, trong đó bên VPHĐ có nghĩa vụ phải gánh chịu những hậu quả bất lợi do không thực hiện hoặc thực hiện không đúng hợp đồng đã ký kết.

15 25/04/2013

 Được áp dụng trên cơ sở hành vi vi phạm hợp

Đặc điểm của trách nhiệm pháp lý do vi phạm hợp đồng

 Gắn liền với việc thực hiện nghĩa vụ theo hợp

đồng

 Do cơ quan, tổ chức có thẩm quyền hoặc các

đồng hoặc trách nhiệm về tài sản

bên áp dụng trên cơ sở PL

Các loại trách nhiệm pháp lý do VPHĐ trong BLDS

 Bồi thường thiệt hại  Phạt vi phạm  Hủy bỏ hợp đồng  Đơn phương chấm dứt hợp đồng

Các loại TNPL do VPHĐ trong luật thương mại (Điều 292 )

 Buộc thực hiện đúng hợp đồng.  Phạt vi phạm.  Buộc bồi thường thiệt hại.  Tạm ngừng thực hiện hợp đồng.  Đình chỉ thực hiện hợp đồng.  Huỷ bỏ hợp đồng.  Các biện pháp khác do các bên thoả thuận.

16 25/04/2013

 Căn cứ làm phát sinh trách nhiệm pháp lý do

VPHĐ

- Có hành vi vi phạm hợp đồng - Có thiệt hại thực tế xảy ra - Có mối liên hệ nhân quả - Có lỗi

5.1. Khái quát chung về TNPL do VPHĐ

 Các trường hợp miễn trách nhiệm(Điều 294 LTM) - Xảy ra trường hợp miễn trách nhiệm mà các bên

5.1. Khái quát chung về TNPL do VPHĐ

- Xảy ra sự kiện bất khả kháng - Hành vi vi phạm của một bên hoàn toàn do lỗi của

đã thỏa thuận

bên kia

- Hành vi vi phạm của một bên do thực hiện quyết định của cơ quan quản lý nhà nước mà các bên không thể biết tại thời điểm giao kết hợp đồng

5.2. Các biện pháp trách nhiệm tài sản do VPHĐ

Phạt vi phạm

Bồi thường thiệt hại

 Bồi thường thiệt hại là việc bên vi phạm bồi thường những thiệt hại vật chất do hành vi vi phạm hợp đồng gây ra cho bên bị vi phạm

 Phạt vi phạm là sự thoả thuận giữa các bên trong hợp đồng, theo đó bên vi phạm nghĩa vụ phải nộp một khoản tiền cho bên bị vi phạm

17 25/04/2013

5.2. Các biện pháp trách nhiệm tài sản do VPHĐ

Bồi thường thiệt hại

 Căn cứ phát sinh - Có hành vi vi phạm - Có lỗi  Mức phạt do các bên thỏa

thuận

 Căn cứ phát sinh - Khi có hành vi vi phạm - Có thiệt hại thực tế - Có mối quan hệ nhân quả - Có lỗi  Mức bồi thường tính trên thiệt hại thực tế(nguyên tắc là bồi thường toàn bộ)

Phạt vi phạm