8/4/2020
1
Bộ môn Tài chính công
NHẬP MÔN TÀI CHÍNH TIỀN TỆ
Cấu trúc tín chỉ
3 (36,9)
1
Bộ môn Tài chính công
NỘI DUNG MÔN HỌC
Chương 1: NHỮNG VẤN ĐỀ CƠ BẢN VỀ TÀI CHÍNH
Chương 2: NHỮNG VẤN ĐỀ CƠ BẢN VỀ TIỀN TỆ
Chương 3: NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC
Chương 4: TÀI CHÍNH DOANH NGHIỆP
Chương 5: BẢO HIỂM
Chương 6: TÍN DỤNG
Chương 7: THỊ TRƯỜNG TÀI CHÍNH
Chương 8: CÁC TỔ CHỨC TÀI CHÍNH TRUNG GIAN
Chương 9: NGÂN HÀNG TRUNG ƯƠNG
Chương 10: TÀI CHÍNH QUỐC
2
TÀI LIỆU THAM KHẢO
TT
Tên tác giả Năm
XB
Tên sách, giáo trình,
tên bài báo, văn bản
NXB, tên tạp chí/
nơi ban hành VB
Giáo
trình chính
1
TS
.Vũ Xuân Dũng 2012
Giáo
trình Nhập môn tài
chính
tiền
tệ
Nhà
xuất
bản
Thống
kê
Sách
giáo trình, sách tham khảo
2
PGS
.TS.Sử
Đình
Thành
;TS.Vũ
Thị
Minh
Hằng
2006
Giáo
trình nhập môn tài
chính
tiền
tệ
Nhà
xuất bản
Đại
học
quốc gia
thành
phố
Hồ Chí Minh.
3
PGS
.TS.Nguyễn
Văn
Tiến
2009
Giáo
trình Tài chính - tiền tệ
-
ngân
hàng
Nhà
xuất
bản
Thống
kê.
4
Frederic
S.Mishkin 2006
The
Economics of
Money,
Banking
and
Financial
Markets
Addison
Wesley
Các
website
5
.http://www.mof.gov.vn
6
.http://www.sbv.gov.vn
Bộ môn Tài chính công 3
Bộ môn Tài chính công
CHƯƠNG I
NHỮNG VẤN ĐỀCƠBẢN VỀTÀI CHÍNH
4
Bộ môn Tài chính công
NỘI DUNG CHÍNH
1.1 Lịch sử ra đời và phát triển của tài chính (TC)
1.2 Bản chất của TC
1.3 Chức năng của TC
1.4 Hệ thống TC
1.5 Chính sách TC quốc gia
5
1.1 Lịch sử ra đời và phát triển của TC
1.1.1 Tiền đề khách quan quyết định sự ra đời và
phát triển của TC.
a. Sự ra đời, tồn tại và phát triển của nền sản xuất
hàng hóa tiền tệ (TT).
b. Sự ra đời, tồn tại và phát triển của Nhà nước.
Bộ môn Tài chính công 6
8/4/2020
2
Bộ môn Tài chính công
1.1.2 Khái niệm tài chính
Là hệ thống các quan hệ kinh tế dưới hình thái giá trị, phát sinh trong quá
trình phân phối của cải xã hội thông qua việc hình thành và sử dụng các quỹ
TT trong nền kinh tế quốc dân nhằm đáp ứng cho các lợi ích khác nhau của
các chủ thể trong xã hội.
1.1 Lịch sử ra đời và phát triển của TC
(tiếp)
7
1.2 Bản chất của TC
1.2.1 Nội dung và đặc điểm của các quan hệ kinh tế thuộc
phạm trù TC
Nội dung
-Các quan hệ tài chính (QHTC) giữa Nhà nước với các tổ chức
và cá nhân trong xã hội.
- Các QHTC giữa các tổ chức và cá nhân với nhau trong xã hội.
-Các QHTC trong nội bộ một chủ thể .
-Các QHTC quốc tế.
Bộ môn Tài chính công 8
1.2 Bản chất của tài chính (tiếp)
Đặc điểm của các quan hệ kinh tế thuộc phạm trù tài chính
-Các QHTC nảy sinh kéo theo sự dịch chuyển một lượng giá
trị nhất định.
-TT là phương tiện thực hiện các mối quan hệ đó.
-Các quỹ TT thường xuyên vận động.
Bộ môn Tài chính công 9
Bộ môn Tài chính công
1.2.2 Bản chất của tài chính (tiếp)
*Nhận xét
Biểu hiện bề ngoài của các QHTC là sự vận động độc lập tương
đối của các quỹ TT.
Đây là quá trình phân phối các nguồn TC nhằm đạt được mục
đích nhất định.
Thể hiện các mối quan hệ về lợi ích kinh tế và sự phân chia của
cải xã hội giữa các chủ thể liên quan dưới hình thái giá trị.
10
Bộ môn Tài chính công
Kết luận về bản chất của TC
TC là hệ thống các quan hệ phân phối (QHPP) dưới hình
thái giá trị.
TC không phải là tiền hay các quỹ tiền tệ.
TC không phải là hệ thống pháp luật về tài chính.
11
1.3 Chức năng của tài chính
1.3.1. Chức năng phân phối
a. Khái niệm
Chức năng phân phối của TC là chức năng mà nhờ vào
đó các nguồn lực đại diện cho những bộ phận của cải xã hội
được đưa vào các quỹ TT khác nhau để sử dụng cho các mục
đích khác nhau, đảm bảo những nhu cầu khác nhau và những
lợi ích khác nhau của xã hội.
Bộ môn Tài chính công 12
8/4/2020
3
Bộ môn Tài chính công
1.3.1. Chức năng phân phối (tiếp)
b. Đối tượng phân phối
-GDP – gồm 2bộ phận:
+GDP sáng tạo ra trong năm (trong kỳ phân phối này)
+GDP tạo ra từ kỳ trước nhưng chưa phân phối
- Các nguồn lực tài chính (NLTC) được huy động từ bên
ngoài
- Tài sản, tài nguyên quốc gia có thể cho thuê, nhượng bán
có thời hạn
13
Bộ môn Tài chính công
1.3.1. Chức năng phân phối (tiếp)
c. Chủ thể phân phối
-Chủ thể có quyền sở hữu các nguồn TC.
-Chủ thể có quyền sử dụng các nguồn TC.
-Chủ thể có quyền lực chính trị.
-Chủ thể là nhóm thành viên xã hội.
14
Bộ môn Tài chính công
1.3.1. Chức năng phân phối (tiếp)
d. Kết quả phân phối của TC
Hình thành hoặc sử dụng các quỹ TT ởcác chủ thể trong
xã hội nhằm những mục đích đã định
15
1.3.1. Chức năng phân phối (tiếp)
e. Đặc điểm của phân phối tài chính (PPTC)
Chỉ diễn ra dưới hình thức giá trị nhưng không kèm theo
sự thay đổi hình thái giá trị.
Gắn với sự hình thành và sử dụng các quỹ TT.
Các quan hệ PPTC không nhất thiết kèm theo sự dịch
chuyển giá trị từ chủ thể này sang chủ thể khác.
Gồm 2 quá trình PP lần đầu và PP lại,PP lại là đặc trưng
chủ yếu của PPTC
Bộ môn Tài chính công 16
Bộ môn Tài chính công
1.3.1. Chức năng phân phối (tiếp)
f. Quá trình phân phối của tài chính
Phân phối lần đầu
-Khái niệm:Là quá trình PP trong lĩnh vực sản xuất, cho
những chủ thể tham gia vào quá trình sáng tạo của cải vật
chất hay thực hiện các dịch vụ trong các đơn vị sản xuất
và dịch vụ.
-Phạm vi
-Kết quả của PP lần đầu
17
1.3.1. Chức năng phân phối (tiếp)
Phân phối lại
-Khái niệm:là quá trình tiếp tục PP những phần thu nhập
cơ bản,những quỹ TT đã được hình thành trong PP lần
đầu ra phạm vi toàn xã hội hoặc theo những mục đích cụ
thể hơn của các quỹ TT.
-Phạm vi
-Kết quả phân phối lại
-Tác dụng của phân phối lại
Bộ môn Tài chính công 18
8/4/2020
4
Bộ môn Tài chính công
1.3.2 Chức năng giám đốc
a. Khái niệm
Là chức năng mà nhờ đó việc kiểm tra bằng đồng tiền
được thực hiện đối với quá trình PP của TC nhằm đảm
bảo cho các quỹ TT (nguồn TC) luôn được tạo lập và sử
dụng đúng mục đích đã định.
19
1.3.2 Chức năng giám đốc (tiếp)
b. Đối tượng GĐ:quá trình tạo lập và sử dụng các quỹ TT
c. Chủ thể GĐ:là các chủ thể tham gia vào quá trình PP.
d. Kết quả:Phát hiện những tồn tại,hạn chế,bất hợp lý trong
quá trình PPTC.
d. Phạm vi GĐ của tài chính: Quá trình GĐTC diễn ra ở tất
cả các khâu của HTTC.
Bộ môn Tài chính công 20
Bộ môn Tài chính công
1.3.2 Chức năng giám đốc (tiếp)
e. Đặc điểm
- Giám đốc tài chính (GĐTC) là giám đốc bằng đồng tiền
thông qua sự vận động của tiền vốn.
-GĐTC là một loại hình giám đốc rất toàn diện,thường
xuyên, liên tục.
-GĐTC được thực hiện qua việc phân tích các chỉ tiêu TC.
21
Bộ môn Tài chính công
1.3.2 Chức năng giám đốc (tiếp)
f. Tác dụng của chức năng giám đốc:
-Đảm bảo quá trình PPTC diễn ra trôi chảy,đúng định hướng
và phù hợp với các quy luật khách quan.
- Thúc đẩy sử dụng tiết kiệm,hiệu quả các nguồn lực TC, góp
phần nâng cao hiệu quả hoạt động của nền sản xuất xã hội.
- Nâng cao kỷ luật tài chính, thúc đẩy việc chấp hành các chính
sách, chế độ,thể chế tài chính.
22
1.4 Hệ thống tài chính
1.4.1 Khái niệm
Hệ thống tài chính (HTTC) là tổng thể các QHTC
trong các lĩnh vực hoạt động khác nhau của nền kinh tế -xã
hội nhưng giữa chúng có mối quan hệ hữu cơ với nhau
trong quá trình tạo lập, phân phối và sử dụng các nguồn lực
tài chính, các quỹ TT ởcác chủ thể KT -XH hoạt động
trong các lĩnh vực đó.
23
1.4 Hệ thống tài chính (tiếp)
1.4.2 Cấu trúc hệ thống tài chính Việt Nam
a. Căn cứ vào hình thức sở hữu các NLTC:
- Tài chính Nhà nước
- Tài chính phi Nhà nước
b. Căn cứ vào mục tiêu của việc sử dụng các NLTC trong
việc cung cấp hàng hóa dịch vụ cho xã hội:
- Tài chính công
- Tài chính tư
Bộ môn Tài chính công 24
8/4/2020
5
Bộ môn Tài chính công
1.4.2 Cấu trúc hệ thống tài chính Việt Nam (tiếp)
c. Căn cứ vào đặc điểm hoạt động của từng lĩnh vực tài
chính
- Ngân sách nhà nước
- Tài chính doanh nghiệp
-Bảo hiểm
- Tín dụng
- Tài chính các tổ chức xã hội và tài chính hộ gia đình, cá
nhân (tài chính dân cư)
25
Quan hệ trực tiếp
Quan hệ gián tiếp
Mối quan hệ giữa các khâu trong HTTC
TCDN Tín dụng
NSNN
Bảo hiểm TC HGĐ
và TCXH
Thị trường
tài chính
Bộ môn Tài chính công 26
Bộ môn Tài chính công
1.5 Chính sách tài chính quốc gia
1.5.1 Khái niệm và mục tiêu của chính sách tài chính quốc
gia (CSTCQG)
*Khái niệm
CSTCQG là chính sách của Nhà nước về việc sử dụng các công
cụ TC, bao gồm hệ thống các quan điểm,mục tiêu, chủ trương
và giải pháp về tài chính - tiền tệ nhằm bồi dưỡng phát triển các
NLTC, khai thác, huy động, phân bổ và sử dụng hợp lý các
NLTC đó phục vụ có hiệu quả cho việc thực hiện các chiến lược
và kế hoạch phát triển kinh tế -xã hội của quốc gia trong từng
thời kỳ.
27
Bộ môn Tài chính công
1.5.1 Khái niệm và mục tiêu của chính sách tài chính quốc gia
(tiếp)
* Mục tiêu
-Mục tiêu tổng quát
-Mục tiêu cụ thể
28
Bộ môn Tài chính công
1.5.2 Nội dung cơ bản của chính sách tài chính quốc gia
-Chính sách khai thác, huy động và phát triển nguồn lực
TC.
-Chính sách phân phối và sử dụng có hiệu quả các nguồn
lực TC.
-Chính sách tiền tệ.
-Chính sách TC doanh nghiệp.
- Chính sách giám sát tài chính - tiền tệ.
-Chính sách phát triển thị trường TC và hội nhập TC
quốc tế.
29
Bộ môn Tài chính công
CÂU HỎI ÔN TẬP
1. Tài chính là gì? Trình bày quá trình ra đời và phát triển của phạm trù Tài
chính?
2. Phân tích bản chất của Tài chính?
3. Phân tích 2 chức năng của tài chính? Mối quan hệ giữa 2chức năng đó
như thế nào?
4. Phân tích tính chất “bao trùm chủ yếu” của phân phối lại?
5. Trình bày cấu trúc của hệ thống Tài chính?
30