Bài giảng Pháp luật - ĐH Phạm Văn Đồng

TR<br /> <br /> NGăĐ IăH CăPH MăVĔNăĐ NG<br /> KHOAăLụăLU NăCHệNHăTR<br /> -------------*******------------<br /> <br /> BĨIăGI NG<br /> <br /> MỌNăPHÁPăLU T<br /> (Dùngăchoăb căTCCN)<br /> <br /> Gi ngăviên:ăLơmăThanhăL c<br /> <br /> Quảng Ngãi, tháng 5/2016<br /> <br /> 1<br /> <br /> BÀI 1<br /> M TăS ăV NăĐ ăC ăB NăV ăNHĨăN<br /> <br /> <br /> <br /> 1.1.ăăB năch tăvƠăđặcătr ngăc aănhƠăn<br /> 1.1.1.ăB năch tăc aănhƠăn c<br /> <br /> C<br /> <br /> c<br /> <br /> Khái niệm nhà nước<br /> Nhà nước là một tổ chức đặc biệt của quyền lực chính trị, một bộ máy<br /> chuyên làm nhiệm vụ cưỡng chế và thực hiện các chức năng quản lý đặc biệt<br /> nhằm duy trì trật tự xã hội, thực hiện mục đích, bảo vệ lợi ích của giai cấp<br /> thống trị trong xã hội.<br /> Bản chất của nhà nước<br /> B n chất c a nhà nước được thể hiện trên hai phương diện cơ b n: tính<br /> giai cấp; tính xã hội (vai trò xã hội c a Nhà nước).<br /> - Tính giai cấp c a nhà nước: thể hiện chỗ nhà nước là công c , là bộ<br /> máy cưỡng chế đặc biệt nằm trong tay giai cấp cầm quyền để b o vệ lợi ích về<br /> kinh tế, thực hiện sự thống trị về chính trị, thực hiện sự tác động về tư tư ng c a<br /> nó đối với toàn xã hội.<br /> Hay nói cách khác nhà nước dưới phương diện b n chất giai cấp, nhà<br /> nước là một bộ máy dùng để duy trì sự thống trị c a giai cấp này đối với giai cấp<br /> khác.<br /> Ví d : Giai cấp thống trị thông qua nhà nước (được c thể hoá bằng quân<br /> đội và hệ thống pháp luật) để cai trị đối với giai cấp bị trị.<br /> Trong xã hội có giai cấp đối kháng, sự thống trị c a nhà nước thể hiện<br /> ba quyền lực: quyền lực về kinh tế, quyền lực về chính trị, quyền lực về tư<br /> tư ng.<br /> - Tính xã hội c a nhà nước: thể hiện chỗ nhà nước với tư cách là một tổ<br /> chức quyền lực công, nhà nước ph i gi i quyết nhiều vấn đề n y sinh trong xã<br /> hội vì lợi ích chung, vì sự phát triển c a toàn xã hội.<br /> Ví d : như đắp đê điều, chống ô nhiễm, dịch bệnh, b o vệ trật tự công<br /> cộng,...<br /> Tóm lại<br /> Tính giai cấp và tính xã hội là thuộc tính chung c a tất c các nhà nước,<br /> song mức độ thể hiện c a hai thuộc tính này và mối tương quan giữa chúng<br /> trong quá trình ho t động c a nhà nước không giống nhau các nhà nước khác<br /> nhau.<br /> 2<br /> <br /> Các nhà nước bóc lột đều có b n chất chung là bộ máy để thực hiện nền<br /> chuyên chính c a giai cấp bóc lột, các nhà nước này có đặc điểm chung là duy<br /> trì sự thống trị về kinh tế, chính trị, tư tư ng c a một số ít ngư i bóc lột để đàn<br /> áp và bóc lột đa số nhân dân lao động.<br /> Nhà nước XHCN, là bộ máy để c ng cố địa vị thống trị và b o vệ lợi ích<br /> c a giai cấp công nhân và nhân dân lao động chiếm đa số trong xã hội.<br /> Nhà nước XHCN có b n chất khác với b n chất c a các nhà nước bóc lột<br /> khác, sự khác biệt đó thể hiện b n chất giai cấp, b n chất dân ch , vai trò sáng<br /> t o, xây dựng xã hội mới.<br /> Lênin nói: "Nhà nước XHCN không còn là nhà nước theo đúng nghĩa c a<br /> nó nữa, mà chỉ là nửa nhà nước".<br /> 1.1.2.ăĐặcătr ngăc ăb năc aănhƠăn că<br /> Nhà nước có các đặc trưng cơ b n sau:<br /> - Nhà nước thiết lập một quyền lực công cộng đặc biệt.<br /> Để thực hiện quyền lực này, nhà nước có một lớp ngư i chuyên làm<br /> nhiệm v qu n lỦ.<br /> - Nhà nước có lãnh thổ và phân chia dân cư theo lãnh thổ.<br /> Lãnh thổ, dân cư là yếu tố cấu thành quốc gia. Nhà nước phân chia dân cư<br /> theo lãnh thổ thành các đơn vị hành chính, việc phân chia không ph thuộc vào<br /> chính kiến, huyết thống, nghề nghiệp hoặc giới tính. Ngư i dân có mối quan hệ<br /> với Nhà nước bằng chế định quốc tịch.<br /> - Nhà nước là tổ chức duy nhất có ch quyền quốc gia.<br /> Ch quyền quốc gia đó là quyền độc lập, tự quyết định những vấn đề đối<br /> nội và đối ngo i c a đất nước không ph thuộc vào các yếu tố bên ngoài.<br /> - Nhà nước là tổ chức duy nhất có quyền ban hành pháp luật và qu n lỦ xã<br /> hội bằng pháp luật.<br /> - Nhà nước là tổ chức duy nhất có quyền quy định và thực hiện việc thu<br /> các lo i thuế dưới hình thức bắt buộc.<br /> 1.1.3.ăB năch tăc aăNhƠăn căC ngăhòaăxưăh iăch ănghƿaăVi tăNam<br /> Nhà nước Việt Nam dân ch cộng hòa ra đ i từ sau Cách m ng Tháng<br /> Tám năm 1945, nay là Nhà nước CHXHCNVN.<br /> B n chất c a Nhà nước CHXHCNVN được xác định trong Hiến pháp<br /> năm 2013: Nhà nước CHXHCNVN là nhà nước pháp quyền XHCN c a Nhân<br /> dân, do Nhân dân, vì Nhân daav mà nền t ng là liên minh giữa giai cấp công<br /> nhân với giai cấp nông dân và đội ngũ trí thức.<br /> 3<br /> <br /> B n chất c a Nhà nước CHXHCNVN thể hiện<br /> <br /> những đặc trưng cơ b n<br /> <br /> sau:<br /> - Nhân dân là ch thể cao nhất c a quyền lực nhà nước.<br /> - Nhà nước là biểu hiện tập trung c a khối đ i đoàn kết c a các dân tộc<br /> anh em cùng sinh sống trên lãnh thổ Việt Nam.<br /> - Nhà nước thể hiện tính xã hội rộng lớn.<br /> - Nhà nước CHXHCNVN là nhà nước pháp quyền xã hội ch nghĩa.<br /> - Nhà nước thực hiện chính sách hòa bình, hữu nghị với các nước trên thế<br /> giới.<br /> 1.2.ăCh cănĕngăc aănhƠăn c,ăB ămáyănhƠăn<br /> 1.2.1.ăCh cănĕngăc aănhƠăn c<br /> <br /> c<br /> <br /> Khái niệm<br /> Chức năng c a nhà nước là những phương diện (hay là những mặt) ho t<br /> động ch yếu c a nhà nước, ph n ánh b n chất c a nhà nước, được xác định tùy<br /> thuộc vào đặc điểm, tính hình trong nước và quốc tế, nhằm thực hiện những<br /> nhiệm v c a nhà nước trong từng giai đo n.<br /> Phân loại<br /> Về cơ b n, chức năng c a nhà nước được chia thành chức năng đối nội và<br /> chức năng đối ngo i.<br /> - Chức năng đối nội: là những mặt ho t động ch yếu c a nhà nước diễn<br /> ra trong nước.<br /> - Chức năng đối ngo i: là những mặt ho t động ch yếu thể hiện trong<br /> mối quan hệ với các nhà nước và dân tộc khác.<br /> Các chức năng đối nội và các chức năng đối ngo i có quan hệ mật thiết<br /> với nhau. Việc xác định và thực hiện các chức năng đối ngo i ph i xuất phát từ<br /> tình hình thực hiện các chức năng đối nội và ph i ph c v cho việc thực hiện các<br /> chức năng đối nội. Đồng th i việc thực hiện các chức năng đối nội l i có tác<br /> d ng tr l i đối với việc thực hiện các chức năng đối ngo i.<br /> So với các chức năng đối ngo i thì các chức năng đối nội giữ vai trò quyết<br /> định.<br /> <br /> Chức năng của Nhà nước xã hội chủ nghĩa<br /> <br /> 4<br /> <br /> Cũng giống như các kiểu nhà nước khác, Nhà nước XHCN có các chức<br /> năng đối nội và đối ngo i. Tuy nhiên nội dung, tính chất c a các chức năng này<br /> c a Nhà nước XHCN có những đặc điểm riêng.<br /> - Các chức năng đối nội: b o vệ chế độ XHCN, b o vệ an ninh chính trị,<br /> trật tự an toàn xã hội; thực hiện và phát huy quyền tự do, dân ch c a nhân dân,<br /> xây dựng nền dân ch xã hội ch nghĩa; tổ chức và qu n lỦ kinh tế; tổ chức qu n<br /> lỦ văn hóa, giáo d c, khoa học và công nghệ; xây dựng và thực hiện chính sách<br /> xã hội; b o vệ trật tự pháp luật xã hội ch nghĩa, tăng cư ng pháp chế XHCN.<br /> - Các chức năng đối ngo i: b o vệ Tổ quốc XHCN, b o đ m kh năng<br /> quốc phòng, đánh thắng mọi cuộc chiến tranh xâm lược; c ng cố và tăng cư ng<br /> với các nước trên thế giới trên cơ s những nguyên tắc tôn trọng độc lập, ch<br /> quyền toàn vẹn lãnh thổ, không can thiệp vào công việc nội bộ c a nhau và cùng<br /> có lợi; ng hộ các phong trào gi i phóng dân tộc, phong trào cách m ng, chống<br /> chiến tranh, phân biệt ch ng tộc...<br /> 1.2.2.ăB ămáyănhƠăn<br /> <br /> că<br /> <br /> Khái niệm<br /> Bộ máy Nhà nước là hệ thống các cơ quan nhà nước từ trung ương tới địa<br /> phương, được tổ chức và hoạt động theo những nguyên tắc chung, thống nhất,<br /> nhằm thực hiện nhiệm vụ và chức năng của nhà nước.<br /> Các bộ phận cấu thành của bộ máy nhà nước<br /> - Cơ quan nhà nước là bộ phận cấu thành bộ máy nhà nước, cơ quan nhà<br /> nước được thành lập và có thẩm quyền theo quy định c a pháp luật.<br /> Đặc điểm cơ b n c a cơ quan nhà nước là mang tính quyền lực nhà nước,<br /> tính quyền lực đó thể hiện chỗ: có quyền nhân danh nhà nước để thực thi<br /> quyền lực nhà nước; trong ph m vi thẩm quyền, cơ quan nhà nước có quyền ban<br /> hành văn b n quy ph m pháp luật hoặc văn b n áp d ng quy ph m pháp luật; có<br /> quyền kiểm tra, giám sát việc thực hiện các văn b n mà mình đã ban hành; có<br /> quyền áp d ng biện pháp cưỡng chế khi cần thiết đối với cá nhân, tổ chức, cơ<br /> quan có liên quan.<br /> - Thông thư ng, bộ máy nhà nước được cấu t o b i các cơ quan: cơ quan<br /> quyền lực nhà nước, cơ quan hành chính nhà nước và cơ quan tư pháp.<br /> Ngoài ra còn có chức vị đứng đầu bộ máy nhà nước (nguyên th quốc<br /> gia).<br /> <br /> 5<br /> <br />