Bài giảng Phương pháp nghiên cứu và phân tích chính sách: Bài 3 - Nhân quả và suy luận nhân quả

Tài liệu này giới thiệu về khái niệm nhân quả và suy luận nhân quả, cung cấp cái nhìn tổng quan về cách xác định và phân tích mối quan hệ nhân quả trong nghiên cứu khoa học và phân tích chính sách.

Các nhà nghiên cứu, sinh viên, giảng viên và các chuyên gia trong lĩnh vực kinh tế, chính sách công, khoa học xã hội và các ngành liên quan muốn nâng cao kiến thức về phương pháp luận nhân quả và cách xây dựng lý thuyết nhân quả vững chắc trong công việc và nghiên cứu của mình.

Tài liệu này đi sâu vào khái niệm nhân quả và các phương pháp suy luận nhân quả, vốn là nền tảng cho nghiên cứu khoa học và phân tích chính sách. Nó bắt đầu bằng việc định nghĩa tác động nhân quả và làm rõ vấn đề cơ bản của suy luận nhân quả – đó là sự bất khả thi trong việc quan sát đồng thời cả trạng thái có xử lý và không xử lý (counterfactual). Sau đó, tài liệu trình bày chi tiết về cơ chế nhân quả, nhấn mạnh tầm quan trọng của việc hiểu rõ quá trình mà qua đó một nguyên nhân dẫn đến kết quả. Các giả định cần thiết để ước lượng tác động nhân quả được thảo luận cùng với các tiêu chí đánh giá chất lượng của suy luận nhân quả, bao gồm tính không thiên lệch, hiệu quả và nhất quán, đồng thời cảnh báo về các sai lầm phổ biến như nhầm lẫn tương quan với nhân quả hoặc bỏ qua các yếu tố gây nhiễu. Phần cuối cùng của tài liệu tập trung vào năm quy tắc cốt lõi để xây dựng lý thuyết nhân quả vững chắc: khả năng bị bác bỏ (falsifiability), tính nhất quán nội tại, lựa chọn biến phụ thuộc cẩn trọng, tối đa hóa tính cụ thể của các khái niệm, và khả năng bao quát của lý thuyết. Các ví dụ minh họa thực tế từ nhiều lĩnh vực như đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI), khủng hoảng kinh tế vĩ mô và tác động của đại dịch COVID-19 được sử dụng để làm rõ các khái niệm phức tạp, giúp người đọc dễ dàng hình dung và áp dụng.