CHƯƠNG 3: SÀNG LỌC HOẠT TÍNH SINH HỌC CÁC
HỢP CHẤT THIÊN NHIÊN TRONG NGHIÊN
CỨU PHÁT TRIỂN THUỐC
3.1. Giới thiệu
Cây cỏ thiên nhiên chứa lượng lớn các hợp chất có
hoạt tính sinh học;
Rất nhiều loại thuốc hiện nay có nguồn gốc từ thiên
nhiên hoặc được cải tiến từ các chất dẫn đầu có
nguồn gốc thiên nhiên;
Hầu hết các hoạt chất từ thiên nhiên đều là những hợp
chất trao đổi thứ cấp (secondary metabolites), có cấu
trúc nhỏ, phức tạp. Do đó rất nhiều tiềm năng trong
việc phát hiện các hợp chất mới.
Tuy nhiên, do cấu trúc phức tạp nên rất khó để tổng
hợp các HCTN này. Do đó, nếu cần lượng lớn để
nghiên cứu hoặc sản xuất thuốc thì phải ly trích một
lượng lớn mẫu, rất tốn kém.
Cần thiết kế các chất dẫn đầu đơn
giản hơn để phát triển thuốc.
Lưu ý:
HTSH của một HCTN phụ thuộc vào cấu trúc chính,
vị trí các nhóm thế, cấu hình, cấu trạng, lập thể của nó.
3.2. Các nguồn chứa HCTN
Cây cỏ
Vi sinh vật
Sinh vật biển
Động vật
Penicillin
Tetracycline
Chloramphenicol
Curacin A: Chống khối u từ vi khuẩn tảo lam
Peptide kháng sinh trích từ da ếch
Nọc ong, nọc rắn, nọc bò cạp…
Taxol từ lá Thông đỏ trị ung thư
3.3. Cách lựa chọn hướng thử nghiệm sinh học
1. Một cây thuốc được biết có tác dụng điều trị một
loại bệnh cụ thể nào đó trong dân gian sẽ được lựa
chọn thử nghiệm lại HTSH liên quan đến căn bệnh
đó với mục đích tìm kiếm những chất tiềm năng
phục vụ nghiên cứu phát triển thuốc mới cũng như
cung cấp minh chứng trị liệu cho cây thuốc đó.
2. Có thể chọn một cây thuốc cùng chi (đã biết về
TPHH hoặc HTSH) để thử nghiệm trên 1 hoặc nhiều
kỹ thuật sinh học theo những công bố trước đó với
mục đích tìm kiếm những hoạt chất mới.
Việc lựa chọn hướng thử nghiệm sinh học phụ thuộc
vào đối tượng muốn nghiên cứu như loại bệnh hoặc
cây cỏ, động vật,… Chẳng hạn:
3. Chọn lựa theo tập tính sinh học của thực vật hoặc
động vật trong tự nhiên. Ví dụ như Linh trưởng hay
ăn một loại cỏ khi bị chứng khó tiêu, do đó ta sẽ
chọn loại cỏ đó để nghiên cứu về căn bênh này.
4. Có thể sử dụng hàng loạt kỹ thuật thử nghiệm sinh
học trong một qui trình để sàng lọc các đối tượng
mẫu lựa chọn ngẫu nhiên, từ đó chọn lựa các hoạt
chất quan trọng cho các thử nghiệm đặc trưng.