Chương 5 - Phân phối lại thu nhập, này nghiên cứu nguyên nhân của việc phân phối lại thu nhập, các cơ sở cho việc phân phối và cuối cùng là xem xét tác động của chính sách phân phối lại thu nhập chủ Chính phủ đối với các chủ thể trong nền kinh tế. Mời các bạn cùng tham khảo!
AMBIENT/
Chủ đề:
Nội dung Text: Bài giảng Tài chính công: Chương 5 - Nguyễn Thế Khang
- CHƯƠNG 5. PHÂN PHỐI LẠI THU NHẬP
Chương này nghiên cứu nguyên nhân của việc phân phối lại thu nhập, các cơ sở
cho việc phân phối và cuối cùng là xem xét tác động của chính sách phân phối lại
thu nhập chủ Chính phủ đối với các chủ thể trong nền kinh tế.
- CHƯƠNG 5. PHÂN PHỐI LẠI THU NHẬP
5.1. Phân phối lại thu nhập.
Bất bình đẳng thu nhập là sự chênh lệch lớn về phân phối thu nhập, với
phần lớn tổng thu nhập trong nền kinh tế tập trung trong tay một nhóm
người chiếm tỉ lệ nhỏ trong tổng dân số.
Khi xảy ra bất bình đẳng thu nhập, có một khoảng cách lớn giữa tài sản
và sự giàu có của một phân khúc dân số so với phân khúc dân số còn lại.
- CHƯƠNG 5. PHÂN PHỐI LẠI THU NHẬP
5.1. Phân phối lại thu nhập.
Nhìn chung các nguyên nhân gây bất bình đẳng thu nhập có thể xếp vào
hai nhóm:
✓ Bất bình đẳng trong phân phối thu nhập từ tài sản
✓ Bất bình đẳng trong phân phối thu nhập từ lao động.
- CHƯƠNG 5. PHÂN PHỐI LẠI THU NHẬP
5.1. Phân phối lại thu nhập.
Bên cạnh các yếu tố trên, chênh lệch về thu nhập có thể khác nhau do sự
phân biệt đối xử. Sự phân biệt đối xử là việc tạo ra các cơ hội khác nhau
cho các cá nhân tương tự nhau do sự khác nhau về chủng tộc, sắc tộc, giới
tính, tuổi tác hoặc các đặc điểm cá nhân khác.
Ngoài ra, trong mô hình nền kinh tế hai khu vực Lewis (1954) cho rằng dư
thừa lao động ở khu vực nông thôn tại các nước đang phát triển có xu
hướng làm tăng bất bình đẳng về thu nhập vì tiền lương của lao động nông
nghiệp không thể tăng theo sự tăng trưởng công nghiệp ở các đô thị.
- CHƯƠNG 5. PHÂN PHỐI LẠI THU NHẬP
5.1. Phân phối lại thu nhập.
Các nghiên cứu trên thế giới cho thấy, bất bình đẳng thu nhập có ảnh
hưởng tiêu cực đến quá trình phát triển nói chung, gây tổn hại đến sự gắn
kết xã hội như ảnh hưởng xấu tới chất lượng cuộc sống của người dân, làm
tăng tỷ lệ nghèo đói, cản trở tiến bộ y tế - giáo dục nói chung. Về lý thuyết
có hai quan điểm ủng hộ và không ủng hộ phân phối lại thu nhập.
- CHƯƠNG 5. PHÂN PHỐI LẠI THU NHẬP
5.1. Phân phối lại thu nhập.
Quan điểm ủng hộ lập luận đứng về phía phân phối lại thu nhập dựa trên
thực tế rằng độ thỏa dụng cận biên bị bỏ qua bởi một cá nhân có thu nhập
cao thì ít hơn nhiều so với thỏa dụng cận biên đạt được bởi một cá nhân có
thu nhập thấp. Vì thế tổng thỏa dụng cận biên sẽ tăng lên nếu thu nhập
được phân phối lại. Một lập luận khác nhìn vào những chương trình phân
phối lại thu nhập như một hình thức bảo hiểm trong trường hợp một cá
nhân có thu nhập cao gặp phải trong những giai đoạn khó khăn.
Quan điểm ngược lại cho rằng những chương trình phân phối lại thu nhập
không có tính chất khuyến khích những người phải đóng góp cũng như
những người nhận. Một nguy cơ có thể xảy ra đó là tổng sản lượng của nền
kinh tế vì thế mà có khả năng suy giảm.
- CHƯƠNG 5. PHÂN PHỐI LẠI THU NHẬP
5.1. Phân phối lại thu nhập.
Có hai cách suy nghĩ về phân phối thu nhập:
✓ Sự bất bình đẳng thu nhập tương đối (Relative Income Inequality);
✓ Sự bần cùng tuyệt đốì (Absolute Deprivation).
- CHƯƠNG 5. PHÂN PHỐI LẠI THU NHẬP
5.1. Phân phối lại thu nhập.
5.1.1. Sự bất bình đẳng thu nhập tương đối
Sự bất bình đẳng thu nhập tương đối là đo lường tỷ lệ phần trăm trong tổng
thu nhập của một quốc gia trên cơ sở phân nhóm người nghèo so với nhóm
người giàu. Thực tế về mất bình đẳng thu nhập tương đối ở Mỹ theo thời
gian được thể hiện ở bảng sau:
- CHƯƠNG 5. PHÂN PHỐI LẠI THU NHẬP
5.1. Phân phối lại thu nhập.
5.1.1. Sự bất bình đẳng thu nhập tương đối
Bảng này chỉ ra tỷ lệ phần trăm của tổng thu
nhập quốc dân tính trên 20% của mỗi nhóm
thu nhập ở Mỹ (tức là mỗi một 1/5 của nhóm
phân phối thu nhập). Chẳng hạn, năm 1967,
20% của hộ gia đình nghèo nhất chỉ nhận
được 4% tổng thu nhập của năm đó. Ngược
lại, 20% của hộ gia đình giàu nhất lại nhận
được tới gần 44% tổng thu nhập quốc dân.
Trong một xã hội không có sự mất bình đẳng
thu nhập tương đối thì mỗi một 20% của
nhóm thu nhập có tỷ lệ phần trăm thu nhập
như nhau (20%).
- CHƯƠNG 5. PHÂN PHỐI LẠI THU NHẬP
5.1. Phân phối lại thu nhập.
5.1.1. Sự bất bình đẳng thu nhập tương đối
Sự bất bình đẳng thu nhập tương đối được đo
lường bằng chênh lệch giữa tỷ lệ phần trăm thu
nhập đốì với nhóm thu nhập cao và tỷ lệ phần
trăm thu nhập đối nhóm thu nhập thấp hơn. Có
một sự tiến triển đáng kể về giảm bất bình đẳng
thu nhập tương đối trong thời gian qua. Giai
đoạn từ 1960 - 1970, sự bất bình đẳng thu nhập
có chiều hướng giảm:
Tỷ lệ thu nhập trong tổng thu nhập quốc dân của 20% số hộ thuộc nhóm nghèo
nhất tăng và tỷ lệ trong tổng thu nhập quốc dân của 20% số hộ thuộc nhóm giàu
nhất có chiều hướng giảm.Tuy nhiên, từ 1980 đến nay, bất bình đẳng thu nhập
đang có chiều hướng gia tăng. Hiện nay, gần 1/2 trong tổng thu nhập ở Mỹ thuộc
về 20% số hộ gia đình thuộc nhóm giàu nhất.
- CHƯƠNG 5. PHÂN PHỐI LẠI THU NHẬP
5.1. Phân phối lại thu nhập.
5.1.2. Sự bần cùng tuyệt đối và tỷ lệ nghèo đói
Cách tiếp cận thứ hai về phân phối thu nhập là sự bần cùng tuyệt đối: Người
nghèo có liên quan đến đo lường mức thu nhập tối thiểu có thể chấp nhận hợp
lý là bao nhiêu?. Ở Mỹ, tiêu chuẩn đo lường sự bần cùng tuyệt đối là đường
nghèo đói. Cách đo lường này được phát triển năm 1964 bởi Molly Orshansky,
một nhân viên của ban quản trị an ninh xã hội, nhằm tính toán tiêu chuẩn cuộc
sống tối thiểu ở nước Mỹ. Khởi đầu, cô ta sử dụng các tiêu chuẩn dinh dưỡng
cho một người ăn kiêng ở mức tối thiểu chấp nhận được, và áp dụng chi phí
thực phẩm trung bình của quốc gia để định ra giá mua của tập hợp hàng hóa
đối với các gia đình có quy mô khác nhau. Kết quả này chính là đường nghèo
đói. Những con số tương tự qua thời gian sẽ được cập nhật, điều chỉnh theo
lạm phát. Ở Mỹ năm 2004, một gia đình có 4 người với thu nhập dưới 18.850
đôla đã được coi là sống trong nghèo khổ.
- CHƯƠNG 5. PHÂN PHỐI LẠI THU NHẬP
5.1. Phân phối lại thu nhập.
5.1.2. Sự bần cùng tuyệt đối và tỷ lệ nghèo đói
Ở Việt Nam, về chuẩn nghèo đa chiều giai đoạn 2022 - 2025, các tiêu chí đo
lường nghèo đa chiều gồm tiêu chí thu nhập và tiêu chí mức độ thiếu hụt dịch
vụ xã hội cơ bản. Cụ thể, tiêu chí thu nhập với khu vực nông thôn 1,5 triệu
đồng/người/tháng, khu vực thành thị 2 triệu đồng/người/tháng. Tiêu chí mức độ
thiếu hụt dịch vụ xã hội cơ bản, gồm: việc làm; y tế; giáo dục; nhà ở; nước sinh
hoạt và vệ sinh; thông tin. Cùng với đó là các chỉ số đo lường mức độ thiếu hụt
DVXH cơ bản (12 chỉ số), gồm: việc làm; người phụ thuộc trong hộ gia đình;
dinh dưỡng; bảo hiểm y tế; trình độ giáo dục của người lớn; tình trạng đi học
của trẻ em; chất lượng nhà ở; diện tích nhà ở bình quân đầu người; nguồn
nước sinh hoạt; nhà tiêu hợp vệ sinh; sử dụng dịch vụ viễn thông; phương tiện
phục vụ tiếp cận thông tin.
- CHƯƠNG 5. PHÂN PHỐI LẠI THU NHẬP
5.1. Phân phối lại thu nhập.
5.1.3. Tầm quan trọng của hai chỉ tiêu
Một câu hỏi quan trọng đặt ra cho chính sách tái phân phối của chính phủ là, liệu sự
bần cùng tuyệt đối hay tương đối, chỉ tiêu nào đo lường thích hợp cho việc định
hướng tái phân phối. Chính phủ có nên quan tâm đến thu nhập của người nghèo là
bao nhiêu trong mối tương quan với người giàu hay trong mối tương quan với tiêu
chuẩn tuyệt đối.
Bằng trực giác có thể nhận thức dường như cái thứ hai (trong mối tương quan với
tiêu chuẩn tuyệt đối) là quan trọng cho chính sách của chính phủ. Bởi vì, một khi
người nghèo có thể chạm đến một mức tiêu dùng có thể chấp nhận được trong xã
hội (lo cho việc thoát nghèo trước), thì người giàu trong xã hội có bao nhiêu tiền lại
là vấn đề mới được xem xét sau đó? Do vậy, quốc gia cần quan tâm đo lường sự
bần cùng tuyệt đối hơn là bất bình đẳng thu nhập tương đối.
- CHƯƠNG 5. PHÂN PHỐI LẠI THU NHẬP
5.2. Cơ sở hợp lý cho phân phối thu nhập
5.2.1 Thuyết vị lợi giản đơn
Kinh tế học phúc lợi truyền thống đã thừa nhận rằng phúc lợi xã hội phụ
thuộc vào tình trạng sức khỏe của các thành viên trong xã hội. Về phương diện
đại số, nếu như có n thành viên trong xã hội và hữu dụng của thành viên thứ i là
Ui, khi đó phúc lợi xã hội W là một hàm nào đó F(.) của các hữu dụng cá nhân:
W= F (U1, U2,…, Un).
Phương trình trên xem như là hàm vị lợi phúc lợi xã hội bởi vì nó liên quan
đến các triết gia vị lợi xã hội của thế kỷ 19. Nó được giả thiết rằng, tăng lên bất
kỳ Ui nào, các yếu tố khác không đổi, W sẽ tăng. Một sự thay đổi mà sẽ làm cho
người nào đó phong lưu hơn nhưng không làm cho bất kỳ một người nào khác
nghèo đi sẽ làm cho phúc lợi xã hội tăng lên.
- CHƯƠNG 5. PHÂN PHỐI LẠI THU NHẬP
5.2. Cơ sở hợp lý cho phân phối thu nhập
5.2.1 Thuyết vị lợi giản đơn
Tóm lại: Thuyết vị lợi cho rằng: (1) Phúc lợi xã hội chỉ phụ thuộc vào độ
thỏa dụng của cá nhân; (2) Phúc lợi xã hội là tổng đại số độ thỏa dụng của
tất cả các thành viên trong xã hội; (3) Mục tiêu của xã hội là phải tối đa hóa
tổng phúc lợi xã hội (W).
- CHƯƠNG 5. PHÂN PHỐI LẠI THU NHẬP
5.2. Cơ sở hợp lý cho phân phối thu nhập
5.2.1 Thuyết vị lợi giản đơn
Thuyết vị lợi giả định rằng:
(1) Các cá nhân có các hàm hữu dụng đồng nhất và các hàm này chỉ phụ
thuộc vào thu nhập của họ;
(2) Các hàm hữu dụng này thể hiện sự phân biệt hữu dụng biên tế của
thu nhập—như thu nhập của các cá nhân tăng lên, họ sẽ trở nên sung túc
hơn nhưng ở tốc độ giảm đi;
(3) Tổng số thu nhập có thể có được là cố định. Với các giả định này và
hàm cộng vào phúc lợi, chính phủ sẽ phải phân phối lại thu nhập để đạt được
sự bình đẳng hoàn toàn.
Để chứng minh cho điều này, giả sử rằng xã hội gồm chỉ có hai người,
Peter và Paul. Trong hình dưới đây, khoảng nằm ngang OO’ đo tổng số thu
nhập có thể có được trong xã hội.
- CHƯƠNG 5. PHÂN PHỐI LẠI THU NHẬP
5.2. Cơ sở hợp lý cho phân phối thu nhập
5.2.1 Thuyết vị lợi giản đơn
Thu nhập của Paul được đo bằng khoảng
cách đến phía trái của điểm O’. Vì vậy bất kỳ
điểm nào chạy theo OO’ biểu thị một phân phối
nào đó về thu nhập giữa Paul và Peter. Vấn đề
đặt ra là cần tìm một điểm tốt nhất (điểm sau khi
phân phối lại để đạt yêu cầu của thuyết vị lợi).
Hữu dụng biên tế thu nhập của Paul được đo
theo đường thẳng đứng, bắt đầu từ điểm O.
Theo giả định 2, giản đồ liên quan của hữu dụng
biên tế thu nhập của Paul với mức thu nhập của
anh ta đổ xuống dưới được gọi là MUPaul.
- CHƯƠNG 5. PHÂN PHỐI LẠI THU NHẬP
5.2. Cơ sở hợp lý cho phân phối thu nhập
5.2.1 Thuyết vị lợi giản đơn
Hữu dụng biên tế thu nhập của Peter
được đo theo đường thẳng đứng, bắt đầu từ
điểm O’. Hữu dụng biên tế thu nhập của anh
ta được ký hiệu là MUPeter. ( Ghi nhớ rằng
chuyển động về phía trái trên trục hoành thể
hiện sự tăng lên thu nhập của Peter). Bởi vì
Paul và Peter có các hàm hữu dụng đồng
nhất, nên MUPeter là tấm gương phản chiếu
của MUPaul.
- CHƯƠNG 5. PHÂN PHỐI LẠI THU NHẬP
5.2. Cơ sở hợp lý cho phân phối thu nhập
5.2.1 Thuyết vị lợi giản đơn
Giả sử rằng, lúc đầu thu nhập của Paul là
Oa và thu nhập của Peter là O’a. Liệu có phải
phúc lợi xã hội càng cao càng tốt hoặc tổng hữu
dụng có thể được tăng lên, nếu thu nhập bằng
cách nào đó đã được phân phối giữa Paul và
Peter hay không? Chính phủ lấy ab đô la đã lấy
từ Peter và chuyển cho Paul. Rõ ràng điều này
sẽ làm cho Peter nghèo đi và Paul sung túc lên.
Tuy nhiên, câu hỏi cốt yếu là cái gì sẽ xảy ra đối
với tổng các hữu dụng của họ. Bởi vì Peter giàu
hơn Paul, những mất mát của Peter về hữu
dụng nhỏ hơn lợi lộc mà Paul nhận được, vì vậy
tổng hữu dụng của họ là đi lên.
- CHƯƠNG 5. PHÂN PHỐI LẠI THU NHẬP
5.2. Cơ sở hợp lý cho phân phối thu nhập
5.2.1 Thuyết vị lợi giản đơn
Trên phương diện hình học, phân phối ab đô
la cho Paul sẽ làm tăng hữu dụng của anh ta lên
bằng diện tích abfe. Lấy đi ab đô la của Peter sẽ
làm giảm hữu dụng của anh ta xuống bằng diện
tích abdc. Tổng hữu dụng của họ, vì thế sẽ tăng
lên bằng diện tích cefd. Với lý lẽ cho rằng chừng
nào còn bất bình đẳng trong thu nhập, thì còn
bất bình đẳng trong hữu dụng biên tế, và tổng
các hữu dụng có thể được tăng lên qua việc
phân phối thu nhập cho người nghèo. Chỉ có tại
điểm I*, ở đó thu nhập và hữu dụng là bằng
nhau MUPaul=MUPeter, và phúc lợi được tối đa
hoá. Sự bình đẳng về thu nhập đầy đủ sẽ được
thực hiện.
Thêm vào BST
Báo xấu
Download
Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ
