Bài giảng Thực phẩm chức năng - TS. Ngô Duy Sạ

Trong bối cảnh y tế hiện đại, sự gia tăng đáng kể của các bệnh mạn tính không lây đang đặt ra những thách thức lớn về sức khỏe cộng đồng toàn cầu. Các yếu tố như lối sống ít vận động và chế độ ăn uống không cân bằng, đặc biệt là tình trạng thiếu hụt vi chất dinh dưỡng, được xem là nguyên nhân chính dẫn đến những rối loạn sinh lý trong cơ thể. Trước thực trạng này, thực phẩm chức năng nổi lên như một giải pháp tiềm năng, mang lại lợi ích vượt trội so với dinh dưỡng cơ bản. Bài viết này nhằm cung cấp một cái nhìn sâu sắc về khái niệm, vai trò và tầm quan trọng của thực phẩm chức năng, đồng thời phân biệt rõ chúng với các loại thực phẩm truyền thống và dược phẩm, qua đó làm nổi bật khả năng hỗ trợ phòng ngừa và cải thiện sức khỏe.

Sinh viên các ngành công nghệ thực phẩm, dinh dưỡng, y tế công cộng; chuyên gia y tế, nhà nghiên cứu và công chúng quan tâm đến dinh dưỡng, sức khỏe dự phòng và thực phẩm chức năng.

Tài liệu này trình bày một cách hệ thống về thực phẩm chức năng, bắt đầu bằng việc minh họa mối liên hệ cơ bản giữa dinh dưỡng và chức năng cơ thể, đồng thời chỉ ra hậu quả nghiêm trọng của tình trạng thiếu hụt dinh dưỡng thông qua các ví dụ bệnh lý như Beri-beri, Scorbut và khô mắt. Một trọng tâm lớn là làm rõ bối cảnh 'cơn thủy triều dịch bệnh mạn tính không lây' – bao gồm ung thư, béo phì, loãng xương, tiểu đường, và bệnh tim mạch – như một mối đe dọa sức khỏe cộng đồng toàn cầu. Tài liệu nhấn mạnh vai trò của thực phẩm chức năng như một 'vaccine dự phòng', có khả năng can thiệp vào các cơ chế sinh lý bệnh, khắc phục rối loạn chức năng, mất cân bằng nội môi và giảm khả năng thích nghi của cơ thể, vốn là hệ quả của việc thiếu hụt các vi chất dinh dưỡng thiết yếu, hoạt chất sinh học và chất xơ trong khẩu phần ăn hàng ngày. Phần cốt lõi của tài liệu tập trung vào việc định nghĩa và phân loại thực phẩm chức năng một cách chi tiết. Nó phân biệt rõ ràng thực phẩm chức năng với thực phẩm truyền thống và thuốc dựa trên nhiều tiêu chí như chức năng bổ sung, phương pháp chế biến đặc thù, đối tượng sử dụng cụ thể, liều lượng nhỏ, và nguồn gốc tự nhiên. Các ví dụ về Thực phẩm cho Mục đích Sức khỏe Cụ thể (FOSHU) được đưa ra để minh họa ứng dụng thực tế. Bên cạnh đó, tài liệu cung cấp tổng quan về vi chất dinh dưỡng, làm nổi bật tầm quan trọng của vitamin và khoáng chất, đồng thời đề cập đến các khuyến nghị về dinh dưỡng (RNI, RDA) và ảnh hưởng tiêu cực của lối sống hiện đại đến tình trạng thiếu hụt các chất này. Sự đóng góp của Casimir Funk trong việc phát hiện vitamin cũng được nhắc đến, làm phong phú thêm kiến thức về dinh dưỡng. Nhìn chung, tài liệu cung cấp một cái nhìn toàn diện về tiềm năng của thực phẩm chức năng trong việc duy trì và nâng cao sức khỏe, cũng như phòng ngừa các bệnh lý phức tạp của thời đại.