BÀI TI U LU NỂ Ậ
Môn :virus h c ọ
VIRUS PARAMYXO
Nhóm sinh viên:
Tr n Đ c Tàiầ ứ
Đào Duy S nơ
C n Văn Hùng ấ
I. Đ t v n đặ ấ ề
H n hai th k tr c, khoa h c đã đ t đ c thành t u to l nơ ế ỷ ướ ọ ạ ượ ự ớ
trong vi c chi n đ u l i b nh d ch lây lan nh ng nh ng “cu c chi n” l nệ ế ấ ạ ệ ị ư ữ ộ ế ớ
nh t có th v n đang ti p di n. B i, ngay nay, v i s phát tri n c a giaoấ ể ẫ ế ễ ở ớ ự ể ủ
thông đ ng không, nh ng căn b nh d lây lan càng ngày càng lan r ngườ ữ ệ ễ ộ
nhanh h n bao gi h t. Bên canh đo, m t sô loai vi khuân đã có kh năngơ ờ ế ộ ả
khang kháng sinh. Nh ng “k thù truyên kiêp” nh b nh b i li t v n ch a ữ ẻ ư ệ ạ ệ ẫ ư
triêt tiêu hoan toan. Măt khac, môt sô b nh sau ch a tr v n có kha năng tai ệ ữ ị ẫ
phat, v i m c đô trâm trong h n. Nh ng b nh d ch m i đang xu t hi n ơ ư ơ ữ ệ ị ớ ấ ệ
v i t l hàng năm cao ch a t ng có.ớ ỷ ệ ư ừ
Trong l ch s , nhân lo i đã g p nhi u thách th c t s bùng nị ử ạ ặ ề ứ ừ ự ổ
b nh d ch truy n nhi m và con ng i cũng đã s d ng nhi u ph ngệ ị ề ễ ườ ử ụ ề ươ
cách đ ch ng l i b nh d ch. D i đây la môt sô cach:ể ố ạ ệ ị ươ
Cách ly ng i m v i ng i bình th ng là m t cách ti p c n đ ki mườ ố ớ ườ ườ ộ ế ậ ể ể
soát b nh d ch t x a, đ c bi t là b nh phong. Th c ti n này đ c bi tệ ị ừ ư ặ ệ ệ ự ễ ượ ế
1
đ n r ng rãi nh m t “lu t ki m d ch” vào cu i th k 14, khi con ng iế ộ ư ộ ậ ể ị ố ế ỷ ườ
đ n các b n c ng t nh ng vùng lây nhi m b nh va phai cách ly ít nh tế ế ả ừ ữ ễ ệ ấ
40 ngày. “Lu t ki m d ch” tr nên ph bi n trong nh ng th k ti p sauậ ể ị ở ổ ế ữ ế ỷ ế
đó, m c dù nó đã đ c ch ng minh là không hoàn toàn hi u qu . ặ ượ ứ ệ ả
Trong th i kỳ d ch t London vào gi a th k 19, John Snow - m t bácờ ị ả ở ữ ế ỷ ộ
s ng i Anh đã phát hi n ra r ng b nh t có th lây lan qua ngu n n cỹ ườ ệ ằ ệ ả ể ồ ướ
ô nhi m. Phát hi n này c a ông đã d n t i sang kiên v sinh ngu n n cễ ệ ủ ẫ ớ ệ ồ ướ
các n c công nghi p, nh ng n i này đã gi m đang kê nguy c bungở ướ ệ ữ ơ ả ơ
phat d ch b nh. Tuy nhiên, b nh t v n đang còn là m t m i đe do l n ị ệ ệ ả ẫ ộ ố ạ ớ
t i s c kho c a nh ng n c đang phát tri n - n i khan hi m ngu nớ ứ ẻ ủ ữ ướ ể ơ ế ồ
n c s ch.ướ ạ
Vào th k 18, m t bác sĩ ng i Anh khác, Edward Jenner, nghiên c uế ỷ ộ ườ ứ
thành công v c xin ch a b nh giang mai, m t trong nh ng căn b nh lâuắ ữ ệ ộ ữ ệ
đ i nh t và nguy hi m nh t trong s nh ng b nh d ch c a con ng i. Vàoờ ấ ể ấ ố ữ ệ ị ủ ườ
năm 1979, m t d án phòng ng a đã thành công trong vi c ch a tr cănộ ự ừ ệ ữ ị
b nh này. Nh ng m u virut nh đ c gi l i cho m c đích nghiên c u,ệ ữ ẫ ỏ ượ ữ ạ ụ ứ
đi u này làm tăng n i lo s r ng virut này có th xu t hi n tr l i cùngề ỗ ợ ằ ể ấ ệ ở ạ
v i vũ khí sinh h c hu di t. ớ ọ ỷ ệ
S c n thi t v vi c ra đ i c a m t h i đ ng qu c t s c kho c ngự ầ ế ề ệ ờ ủ ộ ộ ồ ố ế ứ ẻ ộ
đ ng đã d n t i vi c thành l p T ch c Y t th gi i (WHO) vào nămồ ẫ ớ ệ ậ ổ ứ ế ế ớ
1948. Nh ng quy đ nh qu c t v s c kho đã đ c đ ra vào năm 1969ữ ị ố ế ề ứ ẻ ượ ề
đ h n ch s lây lan c a b nh d ch truy n nhi m qua biên gi i qu c gia.ể ạ ế ự ủ ệ ị ề ễ ớ ố
Nguyên nhân bung phat dich bênh t đâu? ư
R t nhi u m i đe do t i s c kho c ng đ ng do chinh con ng i gây raấ ề ố ạ ớ ứ ẻ ộ ồ ườ
b i s thi u hi u bi t và thi u thân trong cua minh.ơ ư ế ể ế ế
Trong nh ng năm 1960, nhiêu n i đa triên khai viêc phun thu c tr sâu v iư+ ơ + ố ừ ơ
quy mô l n đê ngăn chăn dich bênh do sâu bo, côn trung gây ra pha hoaiớ
mua mang. Tuy nhiên, do thiêu nghiên c u ky l ng, ng i ta đa không ư + ươ+ ươ +
tinh đên tac hai cua TTS đôi v i s c khoe con ng i, đông th i cung không ơ ư ươ ơ +
l ng tr c đ c răng nh ng dich bênh đo vân co thê bung phat tr lai khiươ ươ ươ ư+ + ơ
các d án phun thu c này ch m d t. ự ố ấ ứ
Chi n tranh cung là m t m i đe do t i s c kho c ng đ ng, không ch cóế + ộ ố ạ ớ ứ ẻ ộ ồ ỉ
r t nhi u ng i ch t trong cu c chi n. Xung đ t quân s có th phá huấ ề ườ ế ộ ế ộ ự ể ỷ
nh ng h th ng y t , làm cho con ng i tr nên m n c m h n v i nh ngư+ ệ ố ế ườ ở ẫ ả ơ ớ ữ
2
b nh d ch lây lan, đ c bi t là khi dân s đông đúc. 14 năm tr c đây,ệ ị ặ ệ ố ươ
kho ng 50.000 ng i Rwanda đa thi t m ng trong vong 1 thang, do b nhả ườ + ệ ạ ệ
t , khi h di c đ n m t tr i t n n đông đúc và ch t h p. ả ọ ư ế ộ ạ ị ạ ậ ẹ
L m d ng thu c kháng sinh đã làm xu t hi n nh ng vi khu n có thạ ụ ố ấ ệ ữ ẩ ể
kháng thu c đ i v i các ph ng pháp ch a tr thông th ng. Đi u này đeố ố ớ ươ ữ ị ườ ề
do kh năng ch a tr m t s b nh nguy hi m, nh b nh lao. ạ ả ữ ị ộ ố ệ ể ư ệ
Chăn nuôi gia súc không h p lý có th gây ra nhi u nguy c v s bùng nợ ể ề ơ ề ự ổ
b nh d ch lây làn t đ ng v t sang ng i. Trên th c t , r t nhi u b nhệ ị ừ ộ ậ ườ ự ế ấ ề ệ
d ch m i đã xu t hi n, nh b nh bò điên, SARS hay cum gia câm, b tị ớ ấ ệ ư ệ ắ
ngu n t đ ng v t. ồ ừ ộ ậ
S thay đ i đi u ki n khí h u có th làm thay đ i ph m vi lây lan c aự ổ ề ệ ậ ể ổ ạ ủ
nh ng b nh d ch truy n nhi m. Ví d , l ng m a tăng có th gây ra nguyữ ệ ị ề ễ ụ ượ ư ể
c m c m t s b nh truy n nhi m qua côn trùng. ơ ắ ộ ố ệ ề ễ
Vi c phu thuôc vao hoá ch t và phong xa trong điêu tri bênh tât cung coệ ấ +
nh ng rui ro, nh v n đ d c phâm qua han không đ c x ly tôt, s ròư+ ư ấ ề ươ ươ ư ư
r phong xa,…ỉ
Tinh hinh dich bênh trên thê gi i ơ
Trong nh ng năm đâu th k 21 ma chung ta v a đi qua, co 2 m i đe d aư+ ế ỷ ư ố ọ
l n đ n s c kh e c ng đ ng: nh ng b c th mang vi khu n b nh than ơ ế ứ ỏ ộ ồ ữ ứ ư ẩ ệ ở
M va s bùng n d ch SARS châu Á. ỹ ự ổ ị ở
Năm 2001, nh ng b c th mang m m m ng b nh than đã đ c g i đ nữ ứ ư ầ ố ệ ượ ử ế
hai th ng ngh sĩ va m t vài văn phòng truy n thông M , gây t vong 5ượ ị ộ ề ơ ỹ ư
ng i và lây lan cho 17 ng i khác. Nh ng v t n công này gây c nh báoườ ườ ữ ụ ấ ả
l n và l p t c nh n đ c s ph n ng c a c ng đ ng. ớ ậ ứ ậ ượ ự ả ứ ủ ộ ồ
Chúng th hi n nguy c tiêm tang cua viêc nh ng ke chông đôi xa hôi coể ệ ơ ư+ +
thê l i dung vu khi sinh h c đê tàn phá nên kinh t , xã h i. Môt thông điêp ơ + ọ ế ộ
l n kêu goi tinh thân canh giac cao đô đa đ c truyên đên moi quôc gia. ơ + ươ
B nh SARS (hôi ch ng hô h p c p thê năng) đã gây thi t m ng cho hàngệ ư ấ ấ ệ ạ
trăm ng i và làm hàng ngàn ng i nhi m b nh trong su t năm 2003.ườ ườ ễ ệ ố
B nh SARS đ c cho là có ngu n g c t đông vât (loai cây), xuât hiên đâuệ ượ ồ ố ừ
tiên Trung Qu c sau đo lây lan nhanh chóng ra cac n c khac, ch y uơ ố ươ ủ ế
3
b i du khách đi máy bay. B nh d ch này đã làm du l ch đình tr và làm t nở ệ ị ị ệ ổ
th t hàng t USD cho n n kinh t châu Á. ấ ỉ ề ế
Bên canh đo, cac dich bênh t xa x a nh cum, lao, bai liêt vân tr đi, tr ư ư ư + ơ ơ
lai, thâm chi tai bung phat hay biên đôi gây ra nh ng môi lo vê s c khoe ư+ ư
cho con ng i.ươ
Cúm đ c gây ra b i loai vi rut bi n đ i th ng xuyên, dê lây lan thanhượ ở ế ổ ườ +
dich bênh. Trong thê ky tr c, th gi i đã ph i ch u đ ng m t vài d ch ươ ế ớ ả ị ự ộ ị
cúm l ch s nh đ t d ch cúm Tây Ban Nha vào nh ng năm 1918-1919,ị ử ư ơ ị ư+
gi t ch t hàng tri u ng i.ế ế ệ ườ
Hàng năm, d ch cúm ng i lan r ng nhanh chóng trên kh p th gi i vàoị ở ườ ộ ắ ế ớ
nh ng mùa d ch, gây ra kho ng 3 - 5 tri u ca b nh nghiêm tr ng vàữ ị ả ệ ệ ọ
500.000 cái ch t, ch y u ng i già. 50 năm tr c, m t m ng l iế ủ ế ở ườ ướ ộ ạ ướ
giám sát toàn c u đã đ c thi t l p đ theo dõi s thay đ i đ nh kỳ c aầ ượ ế ậ ể ự ổ ị ủ
virut cúm và phat đông nh ng đ t tiêm v c xin vào mùa d ch. ư+ ợ ắ ị
Cúm gia c m, đ c bi t t i v i cái tên H5N1, đã gây ra cái ch t hang loatầ ượ ế ớ ớ ế
cac loai chim hoang dã tai nhi u n i trên th gi i và buôc con ng i phaiơ ề ơ ế ớ ươ
tiêu huy hàng tri u đan gia c m chăn nuôi. Vi rut H5N1 đa lây nhi m cho ệ ầ + ễ
m t s l ng l n nh ng ng i ti p xúc v i gia c m b nh, nh ng mayộ ố ượ ớ ữ ườ ế ớ ầ ệ ư
m n đên nay nó v n ch a biên đôi thanh dich bênh lây lan gi a ng i v iắ ẫ ư ư+ ươ ơ
ng i. ươ
Măc du vây, chính quy n nhi u qu c gia trên th gi i đã chu n b đ ng ề ề ố ế ớ ẩ ị ể ứ
phó v i tình hình x u nhât. M t vài d bao cho th y H5N1 có th gây raớ ấ ộ ự ấ ể
m t d ch b nh làm lây nhi m kho ng 1,5 t ng i (t c gân ¼ dân sô thêộ ị ệ ễ ả ỷ ườ ư
gi i hiên nay) và gây ra nh ng thi t h i to l n cho xã h i và n n kinh tơ ữ ệ ạ ớ ộ ề ế
tòan c u. ầ
Tô ch c Y tê Thê gi i (WHO) đã xây d ng ch ng trinh hành đ ng chi n ư ơ ư ươ ộ ế
l c đ giúp các n c đ i phó v i d ch cúm, đông th i tr giúp nh ngượ ể ướ ố ớ ị ơ ợ ữ
n c co dich bênh. Đ gi m thi u và qu n lý t t d ch b nh cúm, T ch cướ ể ả ể ả ố ị ệ ổ ứ
Phòng ch ng B nh dich cúm Liên h p qu c (UNSIC) đã đ c thi t l pố ệ ợ ố ượ ế ậ
vào năm 2005 đ đáp ng nh ng yêu c u c a chính ph các n c trongể ứ ữ ầ ủ ủ ướ
vi c h p tác và duy trì s ng h đ th c hi n nh ng d án phòng ch ngệ ợ ự ủ ộ ể ự ệ ữ ự ố
cúm gia c m và c ng i.ở ầ ả ở ườ
B nh lao gây ra b i vi khu n lây truy n trong không khí. Đây la môt trongệ ớ ẩ ề
nh ng b nh truyên nhiêm gây ti lê t vong cao nhât. Vi khu n lao có khư+ ệ + ư ẩ ả
4
năng kháng thu c r t cao, đi u đó đã gây nhi u c n tr trong vi c đi u trố ấ ề ề ả ở ệ ề ị
b nh. Thê gi i đa phat hiên nh ng ca bênh lao nh n thu c tai ít nh t 37ệ ơ + ữ ờ ố ấ
qu c gia.ố
Vi khuân lao không nh ng nh n thu c v i kháng sinh thông th ng, mà ữ ờ ố ớ ườ
còn nh n thu c v i m t vài lo i kháng sinh li u m nh m i, điêu nay cangờ ố ớ ộ ạ ề ạ ớ
gia tăng khi bênh nhân không tuân thu đung chi dân điêu tri va điêu tri +
không d t điêm. ư
V i hâu thuân la s banh tr ng cua căn bênh thê ky AIDS (làm suy y uơ + ư ươ ế
h mi n d ch), b nh lao ngay cang lan rông va tr thành m t m i đe doệ ễ ị ệ ở ộ ố ạ
l n đôi v i c ng đ ng. Nh ng ng i b nhiêm HIV nêu đông th i nhiêmớ ơ ộ ồ ữ ườ ị + ơ +
lao va không thê ch a tri d t, co thê t vong trong vòng vài tu n. ư+ ư ử ầ
B nh b i li t đ c gây ra b i môt loai virut t n công vào h th ng th nệ ạ ệ ươ ơ ấ ệ ố ầ
kinh và gây ra ch ng li t. ứ ệ
Vào cu i th k 20, căn b nh này g n nh đã đ c tri t b t n g c nhố ế ỷ ệ ầ ư ượ ệ ỏ ậ ố ờ
v c xin và s qu n lý t t. Tuy nhiên, vào năm 2003, m t s n i Nigeriaắ ự ả ố ộ ố ơ ở
đã ng ng cho tr em u ng v c xin b i m t vài tuyên b không có căn cừ ẻ ố ắ ở ộ ố ứ
r ng u ng v c xin qua mi ng là không an toàn. ằ ố ắ ệ
Đi u này đã d n t i s tai bung phat m nh m c a dich bênh, làm choề ẫ ớ ự ạ ẽ ủ
hàng nghìn tr em Nigeria b li t và lây lan t i nh ng n c khác châuẻ ở ị ệ ớ ữ ướ ở
Phi, châu Á và Trung Đông. D i áp l c qu c t , Nigeria đã khôi ph c l iướ ự ố ế ụ ạ
vi c u ng v c xin cho tr , nh ng d ch b i li t v n ti p t c kéo dài t i t nệ ố ắ ẻ ư ị ạ ệ ấ ế ụ ớ ậ
năm 2006.
Ngày nay, bênh b i li t đã bi đây lui nh ng bai hoc vê câu chuyên xay ra ạ ệ ư ơ
Nigeria v n luôn nh c nh cac quôc gia vê vi c duy trì c nh giác và s nẫ ắ ở ệ ả ẵ
sàng đ i phó l i b t c s bùng n b nh d ch hay đ t bi n, t b t kỳ viố ạ ấ ứ ự ổ ệ ị ộ ế ừ ấ
rut nào. Nh ng n l c vân ph i đ c ti p t c ngay ca khi dich bênh đa ữ ỗ ự + ả ượ ế ụ +
đ c triêt tiêu b i“m i th đ u có th đ n b t ng mà không ai d báoươ ơ ọ ứ ề ể ế ấ ờ ự
đ c, chăng han trong ng i h p nh ng m u vi rut đ c c t gi cho m cượ ườ ợ ữ ẫ ượ ấ ữ ụ
đích nghiên c u đ c “phóng” ra vô tình hay có ch đích.ứ ượ ủ
Nh m đ i phó v i nguy c b nh d ch cũ bùng phát và s sinh sôiằ ố ớ ơ ệ ị ự
n y n c a các lo i b nh d ch m i, m i qu c gia, khu v c,m i ng i dânả ở ủ ạ ệ ị ớ ỗ ố ự ỗ ườ
không ch ph i b o v chính mình mà còn chung tay h p tác v i các qu cỉ ả ả ệ ợ ớ ố
gia khác nh m đ ng đ u v i "k thù" chung c a nhân lo i - b nh d ch.ằ ươ ầ ớ ẻ ủ ạ ệ ị
5
