Báo cáo nghiên cứu khoa học " LỤC VIỆN VÀ CUNG PHI MỸ NỮ TRIỀU NGUYỄN "

Chia sẻ: Nguyen Nhi | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:8

Thêm vào BST

Báo xấu

41
lượt xem 6
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Lục Viện bao gồm các viện được các vua nhà Nguyễn cho lần lượt xây dựng làm nơi ăn ở cho các bà phi tần trong Tử Cấm Thành. Từ trước đến nay, một số tác giả như Thái Văn Kiểm, Nguyễn Đắc Xuân, Tôn Thất Bình đều cho rằng, Lục Viện là bao gồm 6 viện nên mới có tên gọi này. Tra cứu trong sử nhà Nguyễn thì Lục Viện không phải chỉ có 6 viện dành cho cung tần mỹ nữ mà tùy theo từng thời kỳ, số lượng các viện không giống nhau, nhiều nhất...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Báo cáo nghiên cứu khoa học " LỤC VIỆN VÀ CUNG PHI MỸ NỮ TRIỀU NGUYỄN "

47 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 1 (78). 2010 LUÏC VIEÄN VAØ CUNG PHI MYÕ NÖÕ TRIEÀU NGUYEÃN Lê Thị Toán* Luïc Vieän bao goàm caùc vieän ñöôïc caùc vua nhaø Nguyeãn cho laàn löôït xaây döïng laøm nôi aên ôû cho caùc baø phi taàn trong Töû Caám Thaønh. Töø tröôùc ñeán nay, moät soá taùc giaû nhö Thaùi Vaên Kieåm, Nguyeãn Ñaéc Xuaân, Toân Thaát Bình ñeàu cho raèng, Luïc Vieän laø bao goàm 6 vieän neân môùi coù teân goïi naøy. Tra cöùu trong söû nhaø Nguyeãn thì Luïc Vieän khoâng phaûi chæ coù 6 vieän daønh cho cung taàn myõ nöõ maø tuøy theo töøng thôøi kyø, soá löôïng caùc vieän khoâng gioáng nhau, nhieàu nhaát laø döôùi thôøi Thieäu Trò coù ñeán 11 vieän vaø 1 ñieän. Thöïc ra Luïc Vieän 六院 cuõng goïi laø Luïc Uyeån 六苑 ñeàu chæ chung cung vieän maø haäu phi ôû, cuõng laø töø goïi chung caùc haäu phi. Khaùi nieäm veà Luïc Cung (Luïc Vieän) naøy ñöôïc duøng phoå bieán ôû Trung Quoác, ñeán ñôøi Ñöôøng khoâng phaûi duøng chæ moät mình hoaøng haäu maø goïi toång quaùt cho haäu phi. Töø ñôøi nhaø Minh veà sau goïi chung haäu phi laø Tam Cung Luïc Vieän. Tam Cung Luïc Vieän ñeàu xuaát phaùt töø kieán truùc cuûa Coá cung maø hình thaønh neân. Töø thôøi Minh, Thanh cuïm kieán truùc ñöôïc goïi laø Luïc Vieän treân thöïc teá khoâng phaûi ñeå chæ soá löôïng cuûa 6 cung (vieän) maø coù Ñoâng Taây luïc cung goàm 12 cung.(1) Vì caùc cung ñeàu coù kieåu kieán truùc ñình vieän (saân-vöôøn) neân goïi laø “Luïc Vieän”. Do kieán truùc cuûa Hoaøng cung Hueá coù nhieàu neùt töông ñoàng vôùi Coá cung Trung Quoác, neân kieán truùc Luïc Vieän trong Töû Caám Thaønh cuõng coù phaàn gioáng vôùi Luïc Vieän cuûa Coá cung Baéc Kinh. Luïc Vieän laø khu vöïc ñeå cho caùc cung phi myõ nöõ ôû nhöng khoâng phaûi luùc naøo cuõng coù 6 vieän. Döôùi thôøi Gia Long Luïc Vieän chæ coù vieän Thuaän Huy vaø ñieän Trinh Minh (xaây naêm 1810 daønh cho caùc baø nhaát, nhò giai phi), thôøi Minh Maïng coù 6 vieän, ñeán ñaàu thôøi Thieäu Trò sau khi xaây theâm hai vieän Ñoan Thuaän, Ñoan Hoøa (1843) thôøi ñieåm naøy Luïc Vieän ñaõ leân ñeán 11 vieän vaø ñieän Trinh Minh. Bao goàm caùc vieän: Thuaän Huy, Taàn Trang, Lyù Thuaän, Ñoan Huy, Ñoan Trang, Ñoan Töôøng, Ñoan Chính, Ñoan Thuaän, Ñoan Hoøa, Ñoâng Toøng, Taây Toøng. Neáu tính caû ñieän Trinh Minh - choã ôû daønh cho caùc baø nhaát, nhò giai phi - thì Luïc Vieän cuõng coù soá löôïng laø 12 cung, vieän töông töï nhö Luïc Vieän cuûa coá cung Baéc Kinh. Ñieàu naøy cuõng phuø hôïp vôùi kieán truùc trong Hoaøng cung thöôøng laáy con soá 9 laøm quy cheá xaây döïng, ôû Luïc Vieän laïi duøng soá 6 phuø hôïp vôùi caùch noùi “haäu laäp luïc cung”. Söû trieàu Nguyeãn cho bieát, naêm Gia Long thöù 9 (1810) döïng vieän Thuaän Huy(2) ôû phía taây cuûa saân sau ñieän Caøn Thaønh, daønh cho caùc baø taàn (tam vaø töù giai taàn) ôû. Hôn 10 naêm sau, vaøo naêm Minh Maïng thöù 2 (1821) môùi tieáp tuïc cho döïng vieän Ñoan Trang, höôùng taây, vieän coù 5 cöûa laø: Ñoan Gia, Ngöng Thuïy, Thöøa AÂn, Phoàn Chæ, Dieãn Phuùc. Naêm Minh Maïng thöù 3 (1822) laïi döïng tieáp vieän Ñoan Töôøng, höôùng ñoâng, vieän coù 5 cöûa laø: Töôøng Giai, Taêng Trung taâm Baûo toàn Di tích Coá ñoâ Hueá. *
48 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 1 (78). 2010 Thuïy, Ñaøm AÂn, Gia Chæ, Tích Phuùc. Naêm Minh Maïng thöù 8 (1827) cho döïng vieän Ñoan Huy theo höôùng nam, naèm ôû phía baéc hieân taây,(3) ngay phía taây ñieän Cao Minh Trung Chính. Naêm Minh Maïng thöù 10 (1829) cuøng vôùi vieäc cho söûa chöõa ñieän Trinh Minh, vua Minh Maïng cho söûa laïi vieän Thuaän Huy, lôïp laïi maùi, do Giaùm tu Traàn Vaên Cöôøng, Nguyeãn Vaên Troïng, Nguyeãn Vaên Baûng, Chuyeân bieän laø Veä uùy Vuõ Vaên Töø, Hoaøng Vaên Traïm, Phoù veä uùy Leâ Vaên Thaûo, Buøi Coâng Huyeân, thöï Phoù veä uùy Quaùch Ñaïo Laâm phuï traùch, laøm xong ñeàu ñöôïc thöôûng.(4) Naêm Thieäu Trò thöù 3 (1843) vieän Thuaän Huy laïi ñöôïc tu boå vaø cho laøm theâm cöûa kính.(5) Naêm Minh Maïng thöù 11 (1830) cho döïng laïi vieän Ñoan Trang vaø söûa chöõa hai vieän Ñoan Chính, Ñoan Töôøng.(6) Naêm Minh Maïng thöù 18 (1837) cho laøm vieän Lyù Thuaän trong Ñaïi Noäi. Ñeán naêm Minh Maïng thöù 22 (1841, Thieäu Trò nguyeân nieân, chöa ñoåi nieân (7) hieäu), dôõ boû hai vieän Lyù Thuaän vaø Ñoan Trang dôøi vaøo laøm ôû vöôøn Vónh Traïch sau cung, goïi laø Taû Höõu Toøng Vieän; nhaø haäu ñöôøng goïi laø Ñoâng Taây Toøng Vieän ñeå laøm choã ôû cho caùc cung nhaân cuûa trieàu tröôùc.(8) Naêm Thieäu Trò thöù 3 (1843), döïng vieän Ñoan Thuaän naèm ôû beân trong cöûa Gia Töôøng, phía baéc cuûa haønh lang daøi. Vieän Ñoan Thuaän xaây höôùng nam, coù 7 cöûa laø: Hanh Caùt, Ñoan Trinh, Phuùc Khaùnh, Gia Trinh, An Hoøa, Tích Phuùc, Ñaøm Traïch. Ñeán naêm Thieäu Trò thöù 6 (1846) döïng vieän Ñoan Hoøa treân neàn cuõ cuûa vieän Lyù Thuaän beân trong cöûa Gia Töôøng, phía nam haønh lang daøi. Vieän Ñoan Hoøa xaây höôùng baéc, coù 7 cöûa laø: Tuy Hoøa, Lyù Hoøa, Tuùc Hoøa, Ñöùc Hoøa, Ñoân Hoøa, Trinh Hoøa, Thuaàn Hoøa.(9) Trong sô ñoà veà Hoaøng Thaønh Hueá cuûa A. Laborde veõ, ñaêng treân taïp chí Khu vöïc Luïc Vieän nay chæ coøn laø nhöõng baõi ñaát troáng naèm doïc theo Tröôøng lang (HL-04) môùi ñöôïc truøng tu. AÛnh LTT. BAVH naêm 1928 coù chuù thích danh saùch cuûa caùc cung ñieän trong Ñaïi Noäi, vò trí 32b laø Taàn Trang Vieän - nôi ôû cuûa caùc baø taàn. Tuy nhieân, chuùng toâi chöa tìm ra trong söû nhaø Nguyeãn cho bieát vieän naøy ñöôïc xaây döïng vaøo thôøi ñieåm naøo. Sau bieán coá thaùng 2/1947, Taàn Trang Vieän ñaõ bò chaùy hoaøn toaøn vaø ñöôïc oâng Nguyeãn Baù Chí, chuyeân vieân cuûa Tröôøng Vieãn Ñoâng Baùc Coå (EFEO) baùo
49 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 1 (78). 2010 caùo trong baûn töôøng trình veà tình traïng Hoaøng cung ôû Hueá.(10) Luïc Vieän laø choã ôû cuûa caùc baø baäc Taàn, Tieáp dö (Tieäp dö), Taøi nhaân, Myõ nhaân, Quyù nhaân cuøng Taøi nhaân vò nhaäp giai. Ñaây ñöôïc xem laø moät theá giôùi rieâng bieät daønh cho cuoäc soáng cuûa caùc cung phi trong cung caám, ngaên caùch hoï vôùi theá giôùi beân ngoaøi. Bôûi töø khi ñöôïc tieán cung, caùc phi taàn khoâng ñöôïc pheùp gaëp gôõ ngöôøi thaân, duø laø cha meï. Ngoaïi tröø tröôøng hôïp vua cho pheùp môùi ñöôïc gaëp meï, noùi chuyeän qua böùc maøn saùo che. Cuoäc soáng cuûa hoï laø ôû trong cung, haøng ngaøy coù 30 cung nöõ haàu vua, chia nhau canh gaùc, chæ coù 5 ngöôøi luoân ôû caïnh vua ñeå trang ñieåm, thay quaàn aùo, chaûi toùc, vaán khaên... Khi vua nguû 5 ngöôøi naøy haàu quaït, teâm traàu, vaán thuoác... Theo Ch. Gosselin trong L’Empire d’Annam cho bieát, luùc vua Töï Ñöùc coøn taïi vò, haøng ngaøy coù 43 baø phuïc dòch trong noäi dinh, 30 baø giöõ vieäc canh gaùc cho vua, 13 baø lo vieäc chaûi toùc, maëc aùo, trau chuoát moùng tay, vaán vaø thaép thuoác, maøi son, thaám buùt cho vua chaâu pheâ caùc taáu sôù. Caùc cung phi chæ ñöôïc ra khoûi cung sau khi vua baêng haø, nhöng chæ ñöôïc leân laêng cuûa vò vua ñoù hay ñi tu maø thoâi, khoâng ñöôïc taùi giaù vôùi baát kyø ngöôøi ñaøn oâng naøo, cho duø khi vua baêng haø moät soá cung phi vaãn coøn trong ñoä tuoåi thanh xuaân. Sau khi vua Töï Ñöùc baêng haø (1883) coù ñeán 103 baø leân ôû taïi Khieâm Laêng ñeå höông khoùi cho vua. Trong thôøi gian trò vì cuûa caùc ñôøi vua Nguyeãn, caùc cung phi ñöôïc hai laàn cho ra khoûi cung do hai söï kieän khaù ñaëc bieät. Laàn thöù nhaát laø vaøo naêm Minh Maïng thöù 6 (1825), muøa xuaân, thaùng gieâng, trong kinh kyø ít möa, nhaø vua thaáy haïn laøm lo, chæ duï cho quan Thöôïng baûo khanh laø oâng Hoaøng Quyùnh raèng: “Hai ba naêm trôû laïi ñaây, haïn haùn lieân tieáp, Traãm nghó vì ñaâu maø ñeán theá, nhöng chöa tìm ra nguyeân nhaân; hoaëc laø trong thaâm cung, cung nöõ nhieàu, neân Caùc cung nöõ vaø quan Thaùi giaùm aâm khí uaát taéc maø neân vaäy ö? Nay bôùt ñi, cho ra moät traêm ngöôøi ngoõ haàu coù theå giaûi tröø thieân tai vaäy”. Laàn thöù hai laø naêm 1885, khi ngöôøi Phaùp ñaùnh chieám kinh ñoâ Hueá, taát (11) caû caùc cung phi myõ nöõ ñeàu chaïy ra khoûi Hoaøng Thaønh, nhieàu ngöôøi trong soá hoï ñaõ veà queâ trôû laïi cuoäc soáng thöôøng daân. Moät soá cung phi sau khi ñi laùnh naïn ñaõ quay trôû laïi Hoaøng cung tieáp tuïc cuoäc soáng nôi cung caám. Töø naêm Minh Maïng thöù 17 (1836), caùc phi taàn trong cung ñöôïc saép xeáp theo Cöûu giai - 9 baäc ôû noäi cung: Nhaát giai phi, Nhò giai phi, Tam giai taàn, Töù giai taàn, Nguõ giai tieáp dö, Luïc giai tieáp dö, Thaát giai quyù nhaân, Baùt giai myõ nhaân, Cöûu giai taøi nhaân. Döôùi Taøi nhaân laø Taøi nhaân vò nhaäp giai (nhöõng
50 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 1 (78). 2010 ngöôøi ñang chôø ñôïi ñöôïc tuyeån vaøo laøm Taøi nhaân). Keá döôùi laø cung nhaân, cung nga, theå nöõ. Tuøy theo caáp baäc, caùc cung phi ñöôïc saép xeáp choã ôû trong Luïc Vieän. Ñieän Trinh Minh laø nôi ôû cuûa caùc baø Nhaát, Nhò giai phi, vieän Thuaän Huy daønh cho caùc baø Taàn (tam, töù giai Taàn). Caùc baø Tieáp dö (Nguõ giai, Luïc giai tieáp dö) ôû vieän Ñoan Huy. Caùc vieän coøn laïi nhö Ñoan Trang, Baø Tieân cung Döông Thò Thuïc (meï vua Khaûi Ñònh) Ñ oan Töôø n g, Ñoan Chính, vaø caùc cung nöõ taïi cung Tröôøng Sanh. Ñoan Hoøa, Ñoan Thuaän laø choã ôû cuûa caùc baø Quyù nhaân, Myõ nhaân, Taøi nhaân, Taøi nhaân vò nhaäp giai vaø cung nöõ. Cuoäc soáng cuûa phi taàn trong Töû Caám Thaønh raát nhaøn haï, Michel Ñöùc Chaigneau töøng coù nhaän xeùt veà sinh hoaït cuûa caùc cung phi: “Vöøa döïa mình vaøo nhöõng chieác goái xeáp choàng chaát treân chieáu hay treân caùc taám thaûm, hoï vöøa chuyeän troø, chôi bôøi, ca haùt, huùt thuoác vaø uoáng traø”.(12) Ngoaøi ra, hoï cuõng tieâu toán thì giôø vaøo vieäc giaûi trí, hoùng maùt, xem hoa ôû caùc vöôøn thöôïng uyeån, caâu caù ôû Tröôøng Du Taï. Moät soá cung phi coù trình ñoä hoïc vaán coù theå laøm thô, ñoïc truyeän Taøu. Tuy nhieân, möùc soáng cao hay thaáp, löông höôûng cuûa caùc phi taàn tuøy theo caáp baäc vaø söï suûng aùi cuûa vua. Töø naêm Gia Long thöù nhaát (1802) ñaõ ñònh roõ löông höôûng cuûa caùc phi taàn, baäc 1: löông naêm, 300 quan tieàn, 180 phöông gaïo (trong ñoù coù 12 phöông gaïo traéng, 1 phöông töông ñöông 30 ñaáu, moãi ñaáu chöùa khoaûng 1 lít), thaáp daàn ñeán baäc 7 chæ baèng 1/2 baäc 1. Ñeán naêm Minh Maïng thöù 17 (1836) soá löông boång naøy taêng leân gaáp röôõi. Naêm Thaønh Thaùi thöù 2 (1890) ñöôïc chuaån: “Phi taàn thuoäc caùc tieàn trieàu, hieän trieàu töø baäc treân nhaát giai cho ñeán thò nöõ ñeàu chieáu theo leä cuõ (thôøi Minh Maïng, Töï Ñöùc) maø taêng gaáp ñoâi. Baäc treân nhaát giai, boång caû naêm 6.200 quan tieàn; nhaát giai, boång caû naêm 4.500 quan tieàn; nhò giai, boång caû naêm 3.700 quan tieàn; tam giai, boång caû naêm 3.320 quan tieàn; töù giai, boång caû naêm 2.660 quan tieàn; nguõ giai, boång caû naêm 2.320 quan; luïc giai, boång caû naêm 2.000 quan; thaát giai, boång caû naêm 1.736 quan tieàn; baùt giai, boång caû naêm 1.320 quan tieàn; cöûu giai, 1.032 quan tieàn; vò nhaäp giai, boång caû naêm 912 quan tieàn; cung nhaân, boång caû naêm 810 quan tieàn; cung nga, boång caû naêm 624 quan tieàn; thò nöõ, boång caû naêm 432 quan tieàn”.(13) Nhö vaäy, coù theå thaáy cuoäc soáng cuûa caùc phi taàn sung tuùc nhieàu hay ít ñeàu do caáp baäc ñöôïc phong. Neáu so vôùi cung nöõ thì ñaõ thaáy söï caùch bieät raát lôùn veà löông boång. Cuoäc soáng cuûa caùc phi taàn ñeàu ñöôïc trieàu ñình lo lieäu chu ñaùo töø khi hoï ñöôïc tieán cung cho ñeán khi veà theá giôùi beân kia. Thôøi Thaønh Thaùi khoâng chæ
51 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 1 (78). 2010 taêng löông boång cho cung phi maø coøn ñònh leä chu caáp cho caùc phi taàn ñeán thò nöõ tieàn trieàu khi hoï maát. “Nguyeân caáp caùc thöù vaûi luïa, daàu ñeøn vaø tieàn baïc, ñeán trieàu Ñoàng Khaùnh, Boä Leã nghò chuaån caáp tieàn khaù ít, khi coù vieäc khoâng ñuû ñeå lo lieäu. Nay leänh cho caùc quan ôû Thò Veä Xöù tuøy theo caáp baäc trong cung, caáp theâm tieàn cho thích hôïp”.(14) Sau ñoù, vieäc chi caáp lo lieäu cho tang leã cuûa phi taàn hieän trieàu, tieàn trieàu ñeàu ñöôïc taêng leân gaáp röôõi. Vieäc phaân bieät thöù baäc cuûa caùc phi taàn khoâng chæ theå hieän qua löông boång maø caû saùch phong, trang phuïc cuõng ñöôïc quy ñònh raát roõ raøng. Ñoái vôùi “saùch phong cuûa 6 phi thì neàn baïc maï vaøng, saùch cuûa Cung taàn vaø Tieáp dö, Quyù nhaân, Myõ nhaân, Taøi nhaân thì laøm baèng baïc”.(15) Naêm Gia Long thöù 6 (1807) ban muõ aùo cho: Cung taàn baäc nhì, muõ 5 con phöôïng, caëp toùc baèng vaøng 1 chieác, traâm hoa 10 chieác, aùo sa sôïi tô maøu ñoû deät ñoaøn loan nhaät bình 1 chieác. Xieâm baèng tô ñaäu 8 sôïi, maøu traéng, deät ñoaøn loan 1 chieác. Cung taàn baäc ba: muõ con phöôïng, caëp toùc baèng vaøng 1 caùi, traâm hoa 8 caùi. AÙo sa sôïi saéc tía chính, deät ñoaøn loan nhaät bình 1 chieác. Xieâm baèng tô ñaäu 8 sôïi, maøu traéng, deät ñoaøn loan. Cung taàn baäc boán: muõ con phöôïng, caëp toùc baèng vaøng 1 chieác, traâm hoa 8 chieác, aùo sa sôïi tô saéc tía nhaït, deät ñoaøn loan nhaät bình 1 chieác. Xieâm baèng tô ñaäu 8 sôïi, maøu traéng, deät chim loan 1 chieác. Naêm Thieäu Trò thöù 6 (1846) quy ñònh: Cung taàn baäc nhaát, baäc nhì: muõ phöôïng baèng vaøng, ñeàu 3 baùc sôn. Duy baäc nhaát 8 con phöôïng, baäc nhì 7 con phöôïng, baäc 3 treân buùi toùc coù traâm con phöôïng, baäc töù giai, nguõ giai treân buùi toùc khoâng coù traâm nhö theá ñeå phaân bieät.(16) Tuy coù ñöôïc ñieàu kieän vaät chaát sung tuùc, nhaøn haï, nhöng cuoäc soáng cuûa cung phi chæ dieãn ra trong Töû Caám Thaønh, hoï cuõng khoâng ñöôïc can döï vaøo coâng vieäc trieàu chính. Naêm Töï Ñöùc thöù 16 (1863) coù duï: “Töø xöa caùc ñeá vöông ñoái vôùi thaân thích cuûa noäi cung taát nghó ñeán caùch kheùo xöû ñeå baûo toaøn, cuõng ñeå toû chí coâng voâ tö, vôùi thaâm yù döï phoøng hoïa hoaïn... Veà sau phaøm thaân thích choán noäi cung töø baäc phi taàn trôû leân, khoâng ñöôïc döï chính söï. Ñôøi sau coù ngöôøi laøm traùi, caùc quan tuaân theo thaønh ñieån, ñem lôøi noùi naøy cuûa traãm taâu leân ñeå khoâng laøm theá. Leänh mang duï naøy sao ra giao cho Söû Quaùn caát giöõ, ñeå laïi cho ñôøi sau”.(17) Ñeán cuoái trieàu Nguyeãn, soá löôïng cung phi myõ nöõ cuõng giaûm daàn (thôøi Khaûi Ñònh 9 ngöôøi, Baûo Ñaïi khoâng coù) neân Luïc Vieän khoâng coøn laø choán thaâm cung bí söû vôùi nhieàu cung taàn vaø theá giôùi rieâng nôi haäu cung nöõa. Theo baø Leâ Thò Dinh, ngöôøi ñaõ töøng ôû trong cung töø naêm 1928-1954, thì caùc phi taàn tieàn trieàu ñeàu ñöôïc vua Baûo Ñaïi cho ra khoûi cung töø tröôùc ñoù (khoaûng naêm 1935-1936). Chæ coù hai baø phi taàn cuûa vua Khaûi Ñònh laø baø Taân Ñieàm-Taân giai phi Nguyeãn Thò Baïch Lieân vaø baø Tieáp dö Traàn Thò Khueâ tình nguyeän ôû laïi höông khoùi ôû ñieän Phuïng Tieân. Naêm 1954 baø Tieáp dö ñi tu ôû chuøa Hoàng AÂn. Luïc Vieän nhöõng naêm cuoái cuûa trieàu Nguyeãn khoâng coù
52 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 1 (78). 2010 chuû nhaân neân caùc coâng trình kieán truùc cuõng hö hoûng daàn, trieàu ñình ñaõ cho thaùo dôõ ñeå laøm coâng trình khaùc.(18) Di tích Luïc Vieän khi coøn nguyeân veïn coù tôùi 12 vieän, ñieän, nhöng trong thôøi gian toàn taïi gaàn 200 naêm, do söï taùc ñoäng cuûa thôøi gian, ñieàu kieän khí haäu khaéc nghieät, chieán tranh, con ngöôøi ñaõ laøm cho nhieàu coâng trình bò hö hoûng. Theo baûn töôøng trình cuûa oâng Nguyeãn Baù Chí, chuyeân vieân cuûa Tröôøng Vieãn Ñoâng Baùc Coå (EFEO) trong cuoäc ñieàu tra veà caùc cung ñieän ôû Hueá ñeán ngaøy 14/9/1947 thì khu di tích Luïc Vieän chæ coøn hai vieän Ñoan Trang vaø Ñoan Huy laø khoâng bò chaùy sau bieán coá thaùng 2/1947.(19) Hai vieän naøy coù leõ ñöôïc dôõ boû trong thôøi gian vua Baûo Ñaïi trôû laïi Vieät Nam laøm Quoác tröôûng, luùc naøy caùc kieán truùc thuoäc Luïc Vieän trong Töû Caám Thaønh khoâng coøn chöùc naêng söû duïng. Di tích Luïc Vieän nay chæ toàn taïi döôùi daïng pheá tích, chæ coøn moät vaøi vieän coù hình haøi cuûa neàn moùng maø thoâi. Hôn nöõa, trong moät thôøi gian daøi do chieán tranh neân caùc ñieàu kieän kinh teá vaø xaõ hoäi cuõng giaûm suùt, di tích khoâng phaûi laø öu tieân haøng ñaàu, neân thieáu söï chaêm nom, baûo veä vaø tu boå caàn thieát, thöôøng xuyeân cuûa con ngöôøi, thaäm chí coøn bò chính baøn tay con ngöôøi phaù huûy moät caùch traàm troïng trong moät vaøi thôøi ñieåm lòch söû. Di tích Luïc Vieän coøn theâm moät nguyeân nhaân nöõa ñeå trôû thaønh pheá tích nhö ngaøy nay, ñoù laø vaøo caùc ñôøi vua sau naøy, cung taàn myõ nöõ tuyeån vaøo cung cuõng ít daàn, neân vieän naøo bò hö hoûng thì dôõ boû, ñöa vaät lieäu ñi laøm caùc coâng trình khaùc.(20) Hieän nay, Luïc Vieän chæ coøn toàn taïi vôùi söï hieän höõu cuûa heä thoáng chaân taùng cuûa moät soá vieän, caùc vieän khaùc chæ coøn laø ñaát troáng, neân vieäc baûo quaûn chæ döøng laïi ôû möùc baûo quaûn dieät coû ôû khu vöïc naøy maø thoâi. Moät soá vieän coøn heä thoáng chaân taùng, moät phaàn neàn moùng bò ngaäp trong ñaát, bò phong hoùa, nöùt vôõ, reâu coû xaâm laán... raát khoù ñeå baûo veä di tích khi phaàn xuaát loä cuûa coâng trình laø raát ít. Trong ñôït ñieàu tra, thaùm saùt khaûo coå hoïc heä thoáng tröôøng lang trong Töû Caám Thaønh do Trung taâm Baûo toàn Di tích Coá ñoâ Hueá vaø Baûo taøng Lòch söû Vieät Nam phoái hôïp thöïc hieän vaøo naêm 2002, ñaõ ñaøo hoá thaùm saùt phía nam vieän Thuaän Huy. Phaàn neàn moùng cho bieát vieän Thuaän Huy coù chieàu daøi 17,26m, chieàu roäng 28,60m, dieän tích maët baèng laø 493,636m2. Qua thaùm saùt khaûo coå hoïc tröôøng lang phía taây, töø chaùi taây baéc ñieän Caøn Thaønh sang Gia Töôøng Moân (tröôøng lang HL-04) cho thaáy phía baéc tröôøng lang coù troå hai cöûa sang khu vöïc vieän Ñoan Huy vaø Ñoan Trang, hieän nay chæ laø khu ñaát troáng. Caùc vieän khaùc cuõng chæ coøn laø pheá tích, coû daïi xaâm laán. Luïc Vieän khi ñang coøn nguyeân veïn laø moät taäp hôïp coâng trình kieán truùc coù giaù trò lòch söû, vaên hoùa, ngheä thuaät cao, phaûn aùnh neàn vaên hoùa cung ñình ñoäc ñaùo, goùp phaàn cuøng nhieàu coâng trình khaùc taïo neân moät quaàn theå kieán truùc ngheä thuaät cuûa Töû Caám Thaønh. Bôûi khu vöïc Töû Caám Thaønh ñöôïc quy hoaïch vaø xaây döïng theo nguyeân lyù truyeàn thoáng vaø tuaân thuû chaët cheõ caùc nguyeân taéc phong thuûy phöông Ñoâng. Caùc coâng trình ñeàu coù söï lieân heä vaø gaén keát vôùi nhau ñeå taïo neân moät chænh theå thoáng nhaát.
53 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 1 (78). 2010 Luïc Vieän coøn laø nôi theå hieän phong phuù nhaát ñôøi soáng nôi cung caám, vì theá caùc coâng trình kieán truùc thuoäc Luïc Vieän khoâng chæ coù giaù trò veà maët lòch söû, kieán truùc ngheä thuaät maø coøn coù yù nghóa xaõ hoäi raát lôùn. Baát kyø moät trieàu ñaïi phong kieán naøo, cuoäc soáng sinh hoaït cuûa hoaøng gia ñeàu naèm trong Töû Caám Thaønh, ñaëc bieät khu vöïc Luïc Vieän - nôi aên ôû cuûa caùc cung phi myõ nöõ neân ít ngöôøi ñöôïc ñaët chaân ñeán, ngoaïi tröø caùc thaùi giaùm. Vì theá, Luïc Vieän coù moät vò trí quan troïng trong ñôøi soáng cung ñình, laø moät phaàn khoâng theå thieáu trong ñôøi soáng cuûa caùc vò vua trieàu Nguyeãn. Khu vöïc Töû Caám Thaønh trong Hoaøng cung Hueá hieän nay coù raát nhieàu khoâng gian traéng, maëc duø tröôùc ñaây laø nôi taäp trung raát nhieàu coâng trình kieán truùc, trong ñoù coù Luïc Vieän laø tinh hoa cuûa ngheä thuaät kieán truùc cung ñình Nguyeãn. Nhöõng veát tích coøn laïi luoân coù söùc haáp daãn, loâi cuoán du khaùch vaø caùc nhaø nghieân cöùu lòch söû, kieán truùc. Vì theá, caàn baûo toàn, toân taïo khu di tích Luïc Vieän ñeå thaáy ñöôïc giaù trò, vai troø cuûa di tích naøy trong toång theå kieán truùc Töû Caám Thaønh. Ñoàng thôøi, ñaây seõ laø moät ñòa ñieåm quan troïng ñeå giôùi thieäu veà ñôøi soáng cung ñình Nguyeãn, naâng cao giaù trò khai thaùc du lòch cho di tích Hoaøng cung cuûa coá ñoâ Hueá. Naêm 2003, Trung taâm Baûo toàn Di tích Coá ñoâ Hueá ñaõ thöïc hieän döï aùn Tu boå phuïc hoài heä thoáng haønh lang vaø baûo toàn heä thoáng neàn moùng cung ñieän trong Töû Caám Thaønh Hueá, hieän nay haønh lang (HL-04) ñi qua khu Luïc Vieän ñaõ hoaøn taát. Ñaây laø moät thuaän lôïi lôùn khi thöïc hieän phuïc hoài khu di tích Luïc Vieän, vì caùc vieän haàu heát ñeàu naèm hai beân haønh lang naøy. Vieäc phuïc hoài khu di tích Luïc Vieän laø caàn thieát, nhaèm traû laïi nhöõng kieán truùc voán coù trong Töû Caám Thaønh theo tinh thaàn cuûa Quyeát ñònh 105/TTg ngaøy 12/2/1996 ñaõ ñöôïc Thuû töôùng Chính phuû pheâ duyeät döï aùn Quy hoaïch baûo toàn vaø phaùt huy giaù trò di tích Coá ñoâ Hueá 1996-2010. Maët khaùc, noù coøn coù giaù trò thieát thöïc khi söû duïng khu di tích naøy ñeå taùi hieän ñôøi soáng sinh hoaït cuûa cung phi myõ nöõ ngaøy xöa trong leã hoäi Ñeâm Hoaøng cung, leã hoäi do Trung taâm Baûo toàn Di tích Coá ñoâ Hueá toå chöùc haøng thaùng nhaèm taïo neân söï haáp daãn cho du khaùch khi ñeán Hueá. LTT CHUÙ THÍCH Coá cung - Nhöõng giaù trò lòch söû, vaên hoùa, Coâng ty Vaên hoùa quoác teá xuaát baûn, Baûn tieáng (1) Hoa, Baéc Kinh, 1994, tr. 86. Noäi Caùc trieàu Nguyeãn, Khaâm ñònh Ñaïi Nam hoäi ñieån söï leä, Baûn dòch cuûa Vieän Söû hoïc, (2) Nxb Thuaän Hoùa, Hueá, 1993, tr. 13, 37. Khaâm ñònh Ñaïi Nam hoäi ñieån söï leä, Sñd, tr. 13, 23, 24, 38. (3) Khaâm ñònh Ñaïi Nam hoäi ñieån söï leä, Sñd, tr. 6, 258, 259. (4) Khaâm ñònh Ñaïi Nam hoäi ñieån söï leä, Sñd, tr. 13, 38, 42. (5) Khaâm ñònh Ñaïi Nam hoäi ñieån söï leä, Sñd, tr. 13, 39. (6) Quoác Söû Quaùn trieàu Nguyeãn, Ñaïi Nam thöïc luïc, Baûn dòch cuûa Vieän Söû hoïc, taäp V, Nxb (7) Giaùo duïc, Haø Noäi, 2005, tr. 49. Quoác Söû Quaùn trieàu Nguyeãn, Ñaïi Nam thöïc luïc, Sñd, taäp XXIII, tr. 34. (8)
54 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 1 (78). 2010 Khaâm ñònh Ñaïi Nam hoäi ñieån söï leä, Sñd, tr. 13, 24, 41, 43. (9) (10) Nguyeãn Baù Chí, “Töôøng trình veà tình traïng Hoaøng cung ôû Hueá ñeán ngaøy 14 thaùng 9 naêm 1947”, Taïp chí Daân Vieät Nam, soá 1, thaùng 5/1948, Vieän Ñoâng phöông Baùc coå xuaát baûn, tr. 77-79. (11) Minh Maïng chính yeáu, taäp I, Phuû Quoác vuï khanh ñaëc traùch vaên hoùa xuaát baûn, Saøi Goøn, 1972, tr. 37. (12) Daãn theo Toân Thaát Bình, Ñôøi soáng trong Töû Caám Thaønh, Nxb Thuaän Hoùa, Hueá, 2009, tr. 47. (13) Noäi Caùc trieàu Nguyeãn, Khaâm ñònh Ñaïi Nam hoäi ñieån söï leä tuïc bieân, Baûn dòch cuûa Vieän Söû hoïc, Nxb Giaùo Duïc, Haø Noäi, 2005, taäp III, tr. 138. (14) Khaâm ñònh Ñaïi Nam hoäi ñieån söï leä tuïc bieân, Sñd, taäp II, tr. 84-85. (15) Khaâm ñònh Ñaïi Nam hoäi ñieån söï leä, Sñd, taäp 6, tr. 161. (16) Khaâm ñònh Ñaïi Nam hoäi ñieån söï leä, Sñd, taäp 6, tr. 191-192. (17) Khaâm ñònh Ñaïi Nam hoäi ñieån söï leä tuïc bieân, Sñd, taäp II, tr. 179-180. (18) Phoûng vaán baø Leâ Thò Dinh, 89 tuoåi ôû phuû Tuøng Thieän Vöông, 179 Phan Ñình Phuøng, Hueá. (19) Nguyeãn Baù Chí, Bñd, tr. 77-79. (20) Phoûng vaán baø Leâ Thò Dinh, 89 tuoåi ôû phuû Tuøng Thieän Vöông, 179 Phan Ñình Phuøng, Hueá. TOÙM TAÉT Luïc Vieän bao goàm caùc vieän ñöôïc caùc vua nhaø Nguyeãn cho laàn löôït xaây döïng laøm nôi aên choán ôû cho caùc baø phi taàn trong Töû Caám Thaønh. Tuøy theo töøng thôøi kyø maø soá löôïng caùc vieän thay ñoåi, nhieàu nhaát laø döôùi thôøi Thieäu Trò coù 11 vieän vaø 1 ñieän. Luïc Vieän ñöôïc xem laø moät theá giôùi rieâng bieät daønh cho cuoäc soáng cuûa caùc cung phi trong cung caám, ngaên caùch hoï vôùi theá giôùi beân ngoaøi. Di tích Luïc Vieän khi coøn nguyeân veïn coù tôùi 12 vieän, ñieän, nhöng trong thôøi gian toàn taïi gaàn 200 naêm, do söï taùc ñoäng cuûa thôøi gian, ñieàu kieän khí haäu khaéc nghieät, chieán tranh, con ngöôøi ñaõ laøm cho nhieàu coâng trình bò hö hoûng. Hieän nay, Luïc Vieän chæ toàn taïi döôùi daïng pheá tích, chæ coøn moät vaøi vieän coù hình haøi cuûa neàn moùng maø thoâi. Luïc Vieän laø khu di tích coù vai troø quan troïng, nôi theå hieän sinh ñoäng nhaát ñôøi soáng nôi cung caám beân trong Töû Caám Thaønh. Vì theá, vieäc baûo toàn vaø khoâi phuïc khu di tích Luïc Vieän seõ goùp phaàn khoâng chæ laø hoaøn nguyeân caùc giaù trò kieán truùc ngheä thuaät cuûa coâng trình maø coøn traû laïi phaàn hoàn cho khu vöïc Töû Caám Thaønh. ABSTRACT THE SIX HAREMS AND CONCUBINES IN THE FORBIDDEN PURPLE CITY OF NGUYEÃN’S DYNASTY The Six Harems include the constructions gradually built under the Nguyeãns for the accommodation of imperial concubines in the Forbidden Purple City. The number of harems changed as the passage of time. Especially under the reign of Thieäu Trò emperor, there existed 11 harems and a main hall. The Six Harems was considered as a private world for imperial concubines. It prevents them from the external life. Originally, the Six Harems consisted of 12 harems, main halls. Nonetheless, after ap- proximately 200 years, with the influences of time, severe weather condition, war, and those of human, many constructions were downgraded. Currently, the Six Harems is seen as de- structive vestiges, only some bases of which remain. The Six Harems played a very important role. It expresses most vividly the imperial live inside the Forbidden Purple City. Hence the preservation as well as restoration for the relic will not only revive its architectural values, but also reborn the soul for the Forbidden Purple City.