Boä Noâng Nghieäp & Phaùt Trieån Noâng Thoân Chính Phuû UÙc
Toå chöùc taøi trôï AusAID
BAÙO CAÙO TIEÁN ÑOÄ
036/04VIE: Ñaùnh giaù hieäu quaû cuûa caùc lôùp huaán
luyeän noâng daân FFS trong vieäc quaûn lyù dòch haïi toång
hôïp IPM treân caây coù muùi taïi Vieät Nam
MS4: Báo cáo 6 tháng lần thứ hai
1
1. Toùm löôïc döï aùn:
Caây coù muùi laø moät chuûng loaïi caây aên traùi quan troïng taïi Vieät Nam nhöng hieän
traïng saûn xuaát vaø saûn löôïng caây coù muùi ñang bò trôû ngaïi bôûi moät loaït caùc ñoái töôïng
dòch haïiù quan troïng. Vieäc quaûn lyù dòch haïi toång hôïp (IPM) ñöôïc thöøa nhaän nhö moät
phöông phaùp kieåm soaùt dòch haïi coù hieäu quaû vaø chaáp nhaän ñöôïc. Vieät Nam coù moät
Chöông Trình Quoác Gia veà IPM phaùt trieån raát toát vôùi söï tham gia cuûa caùc noâng daân
ñöôïc huaán luyeän vaø nghieân cöùu qua caùc lôùp huaán luyeän noâng daân (FFS). Chöông
trình naøy ñaõ huaán luyeän treân 500.000 noâng daân veà caùc kyõ thuaät IPM treân luùa, rau,
boâng vaûi, traø, ñaäu naønh, ñaäu phoïng, vaø khoai lang. Döï aùn naøy ñaõ laø söï khôûi ñaàu cho
vieäc môû caùc lôùp huaán luyeän noâng daân troàng caây coù muùi vôùi 98 huaán luyeän vieân
tham döï caùc lôùp huaán luyeän chuû löïc trong caùc thaùng 4 vaø 5 cuûa naêm 2005 vaø sau ñoù
nhöõng huaán luyeän vieân naøy ñaõ höôùng daãn 24 lôùp FFS cuûa 12 tænh Ñoàng Baèng Soâng
Cöûu Long vaø caùc tænh Duyeân Haûi mieàn Trung cuûa Vieät Nam. Caùc noâng daân ñaõ tham
döï caùc lôùp FFS haøng tuaàn suoát trong 21 tuaàn leã vaø cuõng ñaõ tham gia trong vieäc
giaûng daïy thoâng qua caùc thí nghieäm trình dieãn. Vieäc taøi trôï töø beân ngoaøi ngaân saùch
döï aùn ñaõ cho pheùp toå chöùc ñöôïc caùc chuyeán tham quan cho noâng daân ôû caùc tænh
Ñoàng Baèng Soâng Cöûu Long qua laïi caùc tænh laân caän ñeå trao ñoåi vaø hoïc taäp kinh
nghieäm laãn nhau, cuõng nhö toå chöùc caùc cuoäc hoäi thaûo duyeät xeùt laïi keát quaû cuûa döï
aùn taïi 3 ñòa ñieåm vôùi söï tham döï cuûa caùc ñaïi bieåu cuûa caû 12 tænh coù lieân quan.
Nhöõng thoâng tin phaûn hoài cuûa nhöõng ngöôøi tham döï seõ giuùp ñieàu chænh caùc chöông
trình huaán luyeän cho naêm 2006 ñeå taêng tính thích nghi vaø hieäu quaû.
2. Toùm löôïc lieân quan ñeán vieäc quaûn lyù vaø thöïc hieän keá hoaïch
Vieät Nam coù moät Chöông Trình Quoác Gia IPM ñöôïc phaùt trieån raát toát, ñöa ñeán keát
quaû laø hôn 500.000 noâng daân ñöôïc huaán luyeän veà caùc kyõ thuaät IPM ñaõ ñöôïc öùng
duïng treân luùa, rau, boâng vaûi, traø, ñaäu naønh, ñaäu phoïng, vaø khoai lang. Tröôùc döï aùn
naøy, khoâng coù chöông trình huaán luyeän IPM naøo ñöôïc toå chöùc veà quaûn lyù caây cam
quyùt, duø raèng ñaây laø chuûng loaïi traùi caây quan troïng ôû Vieät Nam. Trong naêm ñaàu cuûa
döï aùn naøy, vieäc thöïc hieän keá hoaïch ñaõ raát hieäu quaû laø nhôø vaøo söï noå löïc cao cuûa taát
caû caùc thaønh vieân trong döï aùn, keát quaû laø ñaõ ñaøo taïo ñöôïc 98 huaán luyeän vieân chuû
löïc töø 10 nhaø khoa hoïc chuû choát, vaø nhöõng huaán luyeän vieân naøy ñaõ höôùng daãn thaønh
coâng 24 lôùp FFS ôû 12 Tænh Ñoàng Baèng Soâng Cöûu Long vaø caùc tænh Duyeân Haûi mieàn
Trung cuûa Vieät Nam. FFS toå chöùc taäp huaán noâng daân haøng tuaàn vaø keùo daøi 21 tuaàn
leã. Caùc huaán luyeän vieân ñaõ leân moät lòch hoaït ñoäng trong suoát chöông trình huaán
luyeän vaø nhöõng hoaït ñoäng naøy ñöôïc huôùng daãn ñoàng boä taïi taát caû caùc FFS. Caùc thí
nghieäm trình dieãn cuõng ñaõ ñöôïc thöïc hieän taïi 16 FFS. Moät cuoäc khaûo saùt traéc
nghieäm veà kieán thöùc thöïc tieãn cô baûn cuûa noâng daân cuõng ñaõ ñöôïc tieán haønh taïi 15
ñòa ñieåm vaø taát caû nhöõng noâng daân maø tham gia trong caùc FFS ñeàu ñöôïc traéc
nghieäm baèng 52 caâu hoûi tröôùc vaø sau khi tham döï lôùp huaán luyeän. Caùc keát quaû cuûa
cuoäc phoûng vaán noùi treân goàm 727 ngöôøi tröôùc vaø 694 ngöôøi sau khi tham döï caùc
FFS ñang ñöôïc phaân tích. Taát caû caùc phaàn ñaõ döï truø cuûa khung döï aùn cho naêm 2005
ñaõ ñöôïc hoaøn taát. Hai ñaàu ra chính ñaõ ñöôïc döï truø trong khung döï aùn cuõng ñaõ hoaøn
2
taát vaø chính ñieàu naøy seõ laøm taêng tính thích öùng cuûa döï aùn ñoái vôùi caû huaán luyeän
vieân vaø noâng daân troàng caây coù muùi moät caùch coù yù nghóa.
Nhöõng chuyeán tham quan ñaõ ñöôïc toå chöùc cho caùc noâng daân ôû caùc tænh laân caän nhau
qua laïi ñeå tham quan hoïc hoûi kinh nghieäm laãn nhau ñöôïc Toå Chöùc UÙc taøi trôï vaø 3
cuoäc hoäi thaûo xem xeùt laïi keát quaû nhöõng coâng vieäc ñaõ thöïc hieän ñöôïc trong naêm
qua do Coâng Ty BAYER Vieät Nam vaø Taäp ñoaøn daàu khoaùng SK Haøn Quoác taøi trôï
giuùp cho ban toå chöùc coù ñöôïc nhöõng phaûn hoài raát quan troïng veà chöông trình huaán
luyeän trong naêm 2005 töø caùc tham döï vieân. Taïi caùc cuoäc hoäi thaûo naøy, moïi ngöôøi ñaõ
thoáng nhaát raèng chöông trình huaán luyeän cho naêm 2006 phaûi ñöôïc ñieàu chænh ñeå
laøm taêng tính thích öùng vaø hieäu quaû cuûa vieäc huaán luyeän. Caùc ñieàu chænh naøy goàm
TOT phaûi ñöôïc toå chöùc sôùm trong naêm, taêng cöôøng nhöõng baøi thöïc haønh hôn vaø FFS
baét ñaàu sôùm hôn nhöng keát thuùc muoän hôn, thôøi gian môû nhöõng lôùp hoïc linh ñoäng
hôn trong suoát giai ñoaïn töø luùc caây ra hoa ñeán thu hoaïch nhöng vaãn ñaûm baûo nhöõng
noäi dung trong chöông trình.
3. Giôùi thieäu vaø boái caûnh :
Caây coù muùi laø moät trong nhöõng chuûng loaïi caây aên traùi chuû löïc ôû Vieät Nam (Boä NN
& PTNT, 2004) vaø saûn xuaát traùi caây coù muùi laø moät nguoàn thu nhaäp quan troïng cuûa
nhieàu noâng daân Vieät Nam. Tuy nhieân, naêng suaát vaø saûn löôïng traùi caây coù muùi taïi
Vieät Nam laïi khaù thaáp hôn so vôùi ôû UÙc vaø nhöõng nöôùc saûn xuaát cam quyùt chuû löïc
cuûa theá giôùi nhö Braxin vaø Hoa Kyø. Boä Noâng nghieäp & PTNT ñaõ chæ roõ raèng “Nhìn
chung, vieäc canh taùc caây coù muùi chöa ñöôïc phaùt trieån laém trong vaøi naêm vöøa qua,
chuû yeáu laø do bò phaù hoaïi traàm troïng bôûi nhöõng dòch haïi ñaëc bieät laø beänh vaøng laù
Greening (maø coøn ñöôïc goïi laø Huanglongbing) vaø do ñoù caùc cuoäc khaûo saùt veà
nhöõng phöông phaùp kieåm soaùt caùc loaïi dòch beänh, keát hôïp vôùi vieäc quaûn lyù vöôøn
vaây coù muùi vaø söû duïng nhöõng kyõ thuaät tieán boä vaø chuyeân saâu laø ñieàu heát söùc caàn
thieát”.
Caùc muïc tieâu cuûa döï aùn naøy laø höôùng daãn vieäc huaán luyeän cho nhöõng huaán luyeän
vieân (Training Of Trainers). Ñaøo taïo hoï trôû thaønh nhöõng huaán luyeän vieân chuû löïc
trong vieäc huaán luyeän IPM treân caây coù muùi cho noâng daân, hoï seõ höôùng daãn nhöõng
lôùp FFS taïi ñòa phöông cuûa hoï vaø qua ñoù coù theå ñaùnh giaù ñöôïc hieäu quaû cuûa moâ
hình FFS trong vieäc gia taêng kieán thöùc cho ngöôøi noâng daân cuõng nhö vieäc söû duïng
thuoác tröø saâu hôïp lyù trong canh taùc. Nhöõng muïc tieâu naøy seõ goùp phaàn giuùp cho
ngöôøi noâng daân coù nhöõng quyeát ñònh toát hôn trong phaïm vi khaû naêng cuûa hoï veà vieäc
quaûn lyù nhöõng loaïi dòch haïi thoâng qua söï chaáp nhaän chieán löôïc quaûn lyù dòch haïi
toång hôïp IPM treân caây coù muùi taïi Vieät Nam. Moät khi moät maïng löôùi nhöõng huaán
luyeän vieân chuû löïc veà IPM caây coù muùi ñöôïc thieát laäp vaø nhöõng huaán luyeän vieân naøy
thöïc chaát ñaõ coù ñöôïc nhöõng kinh nghieäm thöïc tieãn trong vieäc huaán luyeän IPM caây
coù muùi qua ít nhaát moät muøa laøm vieäc vôùi caùc FFS, Vieät Nam seõ coù khaû naêng noåi baät
ñaùng keå ñeå phaùt trieån caùc chöông trình IPM treân caây coù muùi.
Nhöõng saûn phaåm ñaàu ra töø döï aùn huaán luyeän IPM ñöôïc theå hieän trong nhöõng heä
thoáng muøa vuï khaùc, bao goàm quyeàn quyeát ñònh cuûa ngöôøi noâng daân nhôø vaøo kieán
thöùc veà heä sinh thaùi noâng nghieäp ñöôïc naâng cao; yù thöùc baûo veä tính ña daïng sinh
3
hoïc vaø baûo veä moâi tröôøng nhôø vaøo vieäc giaûm söû duïng thuoác tröø saâu ñoù laø keát quaû
cuûa vieäc naâng cao kieán thöùc veà nhaän dieän saâu beänh cuõng nhö laø nhöõng bieän phaùp
quaûn lyù saâu beänh ñaït hieäu quaû; taêng cöôøng an toaøn thöïc phaåm thoâng qua vieäc gia
taêng saûn löôïng; vaø vieäc baûo veä söùc khoûe cuûa coäng ñoàng noâng daân vaø ngöôøi tieâu
duøng traùi caây nhôø vaøo vieäc giaûm söû duïng thuoác tröø saâu trong vieäc saûn xuaát traùi caây
Nhöõng phöông phaùp chính ñöôïc chaáp nhaän trong döï aùn naøy laø tham gia döïa treân
vieäc hoïc hoûi vaø haønh ñoäng döïa treân vieäc nghieân cöùu. Muïc tieâu cuûa caû hai kyõ thuaät
naøy laø ñeå thu huùt troïn veïn nhöõng ngöôøi tham gia vaø ñeå cho hoï nhaèm vaøo vieäc hoïc
vaø nghieân cöùu ñeå ñaït ñöôïc nhöõng nhu caàu cuûa chính hoï.
4. Tieán ñoä thöïc hieän ñöôïc cho ñeán nay:
1. Nhöõng ñieåm noåi baät trong vieäc thöïc hieän:
Vieäc thöïc hieän thaønh coâng cuûa chöông trình naêm 2005 laø ñaõ huaán luyeän ñöôïc 98 Huaán
Luyeän Vieân huaán luyeän raát hieäu quaû. Nhöõng Huaán Luyeän Vieân naøy ñaõ höôùng daãn FFS taïi
24 ñòa ñieåm ôû 8 tænh Ñoàng Baèng Soâng Cöûu Long vaø 4 tænh Duyeân Haûi Mieàn Trung cuûa Vieät
Nam (Baûng 1). Ngoaøi ra, Chính Quyeàn Ñòa Phöông cuûa tænh Tieàn Giang coøn taøi trôï ñeå toå
chöùc theâm 2 FFS, vaø 2 lôùp FFS nöõa cuõng ñaõ ñöôïc cam keát seõ toå chöùc theâm cho naêm 2006.
Ñaây laø moät söï minh chöùng raát coù yù nghóa veà tính thích öùng vaø höõu ích cuûa chöông trình
huaán luyeän naøy vaø ngöôøi ta mong chöông trình FFS naøy seõ ñöôïc toå chöùc roäng raõi hôn taïi
nhieàu ñòa phöông hôn.
Baûng 1: Caùc ñòa ñieåm cuûa FFS
Tænh Soá FFS
ÑOÀNG BAÈNG SOÂNG CÖÛU LONG
Tieàn Giang
Ñoàng Thaùp
Vónh Long
Caàn Tho
Traø Vinh
Haäu Giang
Soùc Traêng
Beán Tre
DUYEÂN HAÛI MIEÀN TRUNG
Khaùnh Hoøa
Bình Ñònh
Quaûng Nam
Ngheä An
TOÅNG COÄNG
3+2*
2
3
3
1
2
1
3
2
1
1
2
___
24
* Ñöôïc taøi trôï bôûi chính quyeàn ñòa phöông
FFS ñöôïc khôûi söï vaøo thaùng 06 vaø keùo daøi 21 tuaàn leã lieân tieáp, vôùi moät lòch hoaït
ñoäng ñöôïc boá trí linh ñoäng bôûi caùc Huaán Luyeän Vieân trong suoát chöông trình huaán
4
luyeän (xin coi baûn baùo caùo 6 thaùng ñaàu). Caùc nhaø khoa hoïc chuû choát trong döï aùn ñaõ
tham döï leã khai maïc cuûa 16 FFS vaø trong nhöõng cuoäc khai maïc naøy, moät cuoäc khaûo
saùt veà kieán thöùc thöïc tieãn cuûa noâng daân ñaõ ñöôïc thöïc hieän vaø vieäc giaûng daïy caùch
laøm nhöõng thí nghieäm trình dieãn cuõng ñaõ ñöôïc thöïc hieän. Nhöõng phaùt hieän chính
trong cuoäc khaûo saùt kieán thöùc thöïc tieãn cuûa noâng daân laø:
* Coù nhöõng khaùc bieät ñaùng keå trong caùc heä thoáng sinh thaùi noâng nghieäp vaø ñaëc
ñieåm canh taùc caây coù muùi taïi vuøng Ñoàng Baèng Soâng Cöûu Long vaø vuøng Duyeân Haûi
mieàn Trung (goàm caû Tænh Ngheä An).
* Caùc noâng daân caàn coù nhieàu kyõ naêng hôn nöõa trong vieäc nhaän ra saâu beänh vaø moái
lieân heä giöõa nhöõng saâu beänh naøy vôùi söï phaùt trieån cuûa caây coù muùi.
* Vieäc phun xòt chuû yeáu söû duïng caùc bình xòt tay (ñeo treân vai).
* Töø tình hình kinh teá hieän taïi vaø tính khoâng thöïc teá cuûa caùc chieán löôïc phoøng tröø
saâu beänh tröôùc ñoù nhö laø döï aùn ACIAR maõ soá CS2/2000/043 (Phun daàu khoaùng) vaø
döï aùn CIRAD (queùt imidaclorid leân thaân) ñaõ daãn ñeán moät chieán löôïc môùi maø ñang
ñöôïc chaáp nhaän ñoù laø keát hôïp keát hôïp nhöõng yeáu toá cuûa caû hai chieán löôïc treân maø
hieän taiï ñang ñöôïc ngöôøi noâng daân aùp duïng (moät laàn duøng imidaclorid vaø sau ñoù laø
phun hai laàn daàu khoaùng vaøo moãi ñôït caây ra choài).
Nhöõng chi tieát veà vieäc ñieàu tra phoûng vaán noâng daân ñöôïc trình baøy cuï theå trong phuï
luïc 1.
Trong thaùng 9, Toå Chöùc UÙc ñaõ ñoàng yù taøi trôï nhöõng chuyeán tham quan cho noâng
daân trong vuøng Ñoàng Baèng Soâng Cöûu Long töø nguoàn khaùc ngoaøi ngaân saùch döï aùn,
vaø toång soá laø 2,494 ñoâ la ñaõ ñöôïc chuyeån cho Vieät Nam (phuï luïc 2). Nhöõng tham
quan cuûa noâng daân ñöôïc tieán haønh töø 24 ñeán 29 thaùng 10 vôùi toång soá 540 noâng daân
töø 18 FFS trong 8 Tænh Ñoàng Baèng Soâng Cöûu Long ñi tham quan moät FFS ôû moät
tænh khaùc. Caùc noâng daân töø 7 tænh ñaõ ñeán tham quan ôû Huyeän Lai Vung, Tænh Ñoàng
Thaùp vaø caùc noâng daân cuûa Huyeän Lai Vung ñaõ ñeán tham quan taïi Huyeän Caùi Beø
cuûa Tænh Tieàn Giang.
Muïc tieâu boå sung thöù hai veà vieäc toå chöùc caùc cuoäc hoäi thaûo ñaùnh giaù laïi keát quaû
coâng vieäc ñaõ thöïc hieän qua moät naêm trieån khai döï aùn taïi Caàn Thô, Myõ Tho, Vinh
cuõng ñaõ ñöôïc thöïc hieän vaøo thaùng 11 döôùi söï taøi trôï cuûa coâng ty BAYER. Taïi caùc
cuoäc hoïp naøy, keát quaû cuûa caùc thí nghieäm trình dieãn ñaõ ñöôïc baùo caùo bôûi caùc Huaán
Luyeän Vieân, caùc chöông trình huaán luyeän TOT vaø FFS ñaõ ñöôïc ñaùnh giaù, nhöõng
thoâng tin phaûn hoài ñaõ ñöôïc neâu ra vaø nhöõng noäi dung cuûa caùc lôùp TOT vaø FFS cuõng
ñaõ ñöôïc chænh söûa (phuï luïc 3).
Xaây döïng naêng lực:
5