NGHI£N CøU TNF-α HUYÕT THANH ë BÖNH NH¢N
Nhåi M¸u n·o GIAI §O¹N CÊP
Cao H÷u Vinh*
Hoµng Kh¸nh**
TãM T¾T
Nghiªn cøu bÖnh - chøng, chÈn ®o¸n x¸c ®Þnh nhåi m¸u n·o (NMN) trong giai ®o¹n cÊp b»ng
l©m sµng vµ chôp n·o c¾t líp vi tÝnh (20 - 30 HU) tõ th¸ng 3 - 2008 ®Õn 5 - 2009 t¹i BÖnh viÖn Trung
−¬ng HuÕ. KÕt qu¶ cho thÊy: nång ®é TNF- α huyÕt thanh trung b×nh ë nhãm bÖnh nh©n (BN) NMN
(27,84 ± 10,26) pg/ml cao h¬n nhãm chøng (13,43 ± 5,79 pg/ml) p < 0,001. Tû lÖ t¨ng nång ®é TNF- α
m¸u trung b×nh trong nhãm NMN cao h¬n trong nhãm chøng (p < 0,001) t¹i ba ®iÓm c¾t: (
X
+1SD)
= 19,22 µpg/ml,
X
= 13,43 pg/ml vµ (
X
+ 2SD) = 25,01 pg/ml. T−¬ng quan thuËn chÆt chÏ gi÷a
nång ®é TNF-α huyÕt thanh víi thÓ tÝch vïng nhåi m¸u trªn chôp c¾t líp vi tÝnh (r = 0,891, p < 0,001).
T−¬ng quan nghÞch chÆt chÏ gi÷a nång ®é TNF-α m¸u víi thang ®iÓm Glasgow (r = -0,841, p < 0,001.
* Tõ kho¸: Nhåi m¸u n·o; Nång ®é TNF-α huyÕt thanh.
Study of serum TNF-α in patients with acute
cerebral infarction
SUMMARY
Patients - control case, diagnosis identified with clinical features and cerebral CT-scans (20 - 30
HU) from March, 2008 to May, 2009 at Hue Central Hospital. Results showed that concentration of
serum TNF-α in cerebral infarct patient group (27.84 ± 10.26 pg/ml) was higher than the control
group (13.43 ± 5.79 pg/ml) p < 0.001. The rate of increase levels of TNF-α in patients group was
higher than in control one (p < 0.001) at three points cut: (+1SD) = 19.22 pg/ml, = 13.43 pg/ml and
(+2SD) = 25.01 pg/ml. Close correlation between the concentration of serum TNF-α with the infarct
volume on the cerebral CT-scans (r = 0.891, p < 0.001). Inversely correlated closely between serum
concentration of TNF-α with Glasgow coma scale (r = - 0.841, p < 0.001).
* Key words: Cerebaral infarction; Concentration of serum TNT-α.
* BÖnh viÖn §a khoa tØnh §¾c L¾c
** Tr−êng §¹i häc Y - D−îc HuÕ
Ph¶n biÖn khoa häc: GS. TS. NguyÔn V¨n Mïi
§ÆT VÊN §Ò
Tai biÕn m¹ch m¸u n·o lµ mét th¸ch thøc cña y häc. Tai biÕn m¹ch m¸u n·o lµ
nguyªn nh©n g©y tö vong ®øng hµng thø ba sau c¸c bÖnh ung th− vµ tim m¹ch, riªng ®èi
víi ViÖt Nam ®øng hµng thø nhÊt, ®©y lµ c¨n bÖnh ®Ó l¹i di chøng nÆng nÒ vÒ thÇn kinh vµ
t©m thÇn, dÉn ®Õn tµn phÕ cho BN vµ ®ßi hái cã sù ch¨m sãc l©u dµi [1, 2].
ViÖc chÈn ®o¸n vµ xö trÝ sím lµ cÇn thiÕt, nh»m gi¶m tû lÖ tö vong còng nh− c¸c di
chøng sau nµy cho BN ë møc thÊp nhÊt. Víi hy väng cã thÓ chÈn ®o¸n sím h¬n bÖnh lý
m¹ch m¸u n·o, nhiÒu n−íc trªn thÕ giíi coi viÖc ®o c¸c dÊu Ên sinh häc trong m¸u lµ mét
gi¶i ph¸p bæ trî h÷u hiÖu trong theo dâi ®iÒu trÞ bÖnh lý m¹ch m¸u n·o. Cã nhiÒu dÊu Ên
sinh häc liªn quan ®Õn bÖnh lý m¹ch m¸u n·o ®· ®−îc x¸c ®Þnh nh−: chÊt trung gian ph¶n
øng viªm, dÊu Ên cña huyÕt khèi, dÊu Ên cña ho¹t lùc ®Öm. TNF-α lµ mét trong c¸c dÊu Ên
sinh häc liªn quan ®Õn bÖnh lý m¹ch m¸u n·o ®−îc c«ng bè trªn thÕ giíi trong nh÷ng n¨m
gÇn ®©y [2, 3, 6, 7]. ë ViÖt Nam, TNF-α míi chØ ®−îc ®Ò cËp víi vai trß lµ mét yÕu tè trong
ph¶n øng viªm nãi chung, ch−a cã nghiªn cøu nµo chØ râ mèi liªn quan gi÷a TNF-α víi
bÖnh lý NMN. XuÊt ph¸t tõ nh÷ng lý do trªn chóng t«i tiÕn hµnh ®Ò tµi nh»m:
1. X¸c ®Þnh nång ®é TNF-
α
huyÕt thanh cña BN NMN so víi ng−êi b×nh th−êng.
2. Kh¶o s¸t mèi t−¬ng quan gi÷a nång ®é TNF-
α
huyÕt thanh víi thang ®iÓm Glasgow,
thÓ tÝch æ nhåi m¸u.
§èI T¦îNG Vµ PH¦¥NG PH¸P NGHI£N CøU
1. §èi t−îng nghiªn cøu.
- Nhãm bÖnh: BN ®−îc chÈn ®o¸n x¸c ®Þnh NMN trong giai ®o¹n cÊp b»ng l©m sµng
vµ chôp n·o c¾t líp vi tÝnh (20 - 30 HU) tõ th¸ng 3 - 2008 ®Õn 5 - 2009 vµo ®iÒu trÞ t¹i BÖnh
viÖn TW HuÕ.
Kh«ng ®−a vµo nghiªn cøu c¸c tr−êng hîp: NMN tho¸ng qua cã c¸c triÖu chøng tho¸i
lui tr−íc 24 giê; NMN t¸i ph¸t; NMN ®· qua giai ®o¹n cÊp; c¸c BN ®ang m¾c bÖnh liªn
quan ®Õn viªm nhiÔm hÖ thÇn kinh, m¹ch m¸u ë c¸c c¬ quan kh¸c, bÖnh lý liªn quan ®Õn
m¹ch vµnh; BN m¾c bÖnh nhiÔm trïng, sèc nhiÔm khuÈn, BN m¾c bÖnh lý tù miÔn, ®¸i th¸o
®−êng, ung th−, bÖnh phæi t¾c nghÏn m¹n tÝnh; BN ®ang dïng c¸c thuèc øc chÕ miÔn dÞch,
thuèc kh¸ng viªm, corticoid...
- Nhãm chøng: 20 ng−êi kháe m¹nh t−¬ng ®−¬ng nhãm bÖnh.
2. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu.
- Nghiªn cøu bÖnh chøng.
- §¸nh gi¸ møc ®é h«n mª b»ng thang ®iÓm Glasgow. §¸nh gi¸ thÓ tÝch æ NMN trªn
chôp c¾t líp vi tÝnh.
- TNF-α: x¸c ®Þnh b»ng miÔn dÞch ho¸ ph¸t quang (chemiluminescent immuno asay)
(ILCA) trªn m¸y Immulite 100 System (h·ng DCP, Hoa Kú).
- Xö lý sè liÖu b»ng ph−¬ng ph¸p thèng kª y häc Medcal.
KÕT QU¶ NGHI£N CøU
1. §Æc ®iÓm chung gi÷a hai nhãm bÖnh vµ chøng.
B¶ng 1: Ph©n bè tuæi, giíi vµ chung gi÷a hai nhãm bÖnh vµ chøng.
Nhãm
Tuæi
Nhãm bÖnh (n = 33)
(
X
± 1SD)
Nhãm chøng (n =20)
(
X
± 1SD)
p
Lín nhÊt 89 87
Nhá nhÊt 44 42
Nam (n = 25) 74, 65 13,73 73, 99 14,35 0,876
N÷ (n = 8) 70, 93 11,56 73, 99 14,35 0,575
Chung (n = 33) 72, 35 10,60 71, 04 13,44 0,852
Kh«ng cã sù kh¸c biÖt gi÷a nhãm bÖnh vµ nhãm chøng:
2. KÕt qu¶ ®Þnh l−îng TNF-α huyÕt thanh.
* Nång ®é trung b×nh TNF-α ë nhãm bÖnh vµ chøng.
TNFalfa
pg/ml
13.43
27.84
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
Bệnh Chứng
BiÓu ®å 1:
Nång ®é trung b×nh TNF-α m¸u cña nhãm bÖnh lín h¬n so víi nhãm chøng cã ý nghÜa
thèng kª (p < 0,001).
* Tû lÖ t¨ng TNF-α m¸u theo ®iÓm c¾t giíi h¹n:
B¶ng 2:
§iÓm c¾t BÖnh Chøng p
Chän ®iÓm c¾t > 13,43 pg/ml 13,43 96,97% 45% < 0,001
ROC= 16,4 pg/ml 16,40 90,91% 10% < 0,001
> (
X
+ 1SD) = 19,22 pg/ml 19,22 78,79% 15% < 0,001
> (
X
+ 2SD) = 25,01 pg/ml 25,01 60,61% 5% < 0,001
Khi so s¸nh víi nhãm chøng thÊy tû lÖ nång ®é TNF-α huyÕt thanh t¨ng trong nhãm
NMN, kh¸c biÖt cã ý nghÜa thèng kª (p < 0,001).
3. T−¬ng quan gi÷a TNF-α huyÕt thanh víi thÓ tÝch æ NMN vµ thang ®iÓm Glasgow.
BiÓu ®å 2: T−¬ng quan gi÷a nång ®é TNF-α huyÕt thanh víi thÓ tÝch
y = 0,1558x –1,2017
R2=0,83
0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
100
10 60 20 30 40 50
0
Nång ®é TNF alfa
ThÓ
tÝch
vïng
nhåi
m¸u
vïng nhåi m¸u trªn chôp c¾t líp vi tÝnh.
T−¬ng quan thuËn chÆt chÏ gi÷a nång ®é TNF-α huyÕt thanh víi thÓ tÝch vïng nhåi
m¸u trªn chôp c¾t líp vi tÝnh (r = - 0,891, p < 0,001), theo ph−¬ng tr×nh håi quy tuyÕn tÝnh y
= 0, 1558 x - 1,2017.
BiÓu ®å 3: T−¬ng quan gi÷a nång ®é TNF-α huyÕt thanh víi thang ®iÓm Glasgow.
T−¬ng quan nghÞch chÆt chÏ gi÷a nång ®é TNF-α huyÕt thanh víi thang ®iÓm Glasgow
(r = - 0,841, p < 0,001), y = - 0,2703 x + 16,922.
§
iÓm Glasgow
y = -0.2703x + 16.922
R
2
= 0.7088
0
2
4
6
8
10
12
14
16
10 60
0 20 30 40 50
Nång ®é TNFalfa
BµN LUËN
1. §¸nh gi¸ nång ®é TNF-α m¸u ë hai nhãm.
* Nång ®é TNF-α m¸u trung b×nh gi÷a hai nhãm.
ë nghiªn cøu nµy, khi so s¸nh nång ®é TNF-α huyÕt thanh trung b×nh gi÷a nhãm NMN
(27, 84 ± 10,26 pg/ml) víi nhãm chøng (13,43 ± 5,79 pg/ml) ®Òu thÊy kh¸c biÖt cã ý nghÜa
thèng kª (p < 0,001). §iÒu nµy kh¼ng ®Þnh nång ®é TNF-α huyÕt thanh t¨ng trung b×nh lµ yÕu
tè nguy c¬ cña NMN vµ ch¶y m¸u n·o. Nghiªn cøu cña Tiina Sairanen vµ CS vÒ nång ®é
TNF-α ë BN NMN cÊp cho thÊy: nång ®é TNF-α trong m¸u ë BN NMN ngµy thø 3 lµ 16 ± 1
pg/l. So s¸nh nång ®é TNF-α ë m¸u ngo¹i vi cña BN ®ét quþ NMN vµ nhãm b×nh th−êng th×
nhãm NMN cao h¬n cã ý nghÜa (p = 0,021) [9]. Zaremba J, Skrobanski P, Losy J (2001)
nghiªn cøu trªn 23 BN ®ét quþ thiÕu m¸u n·o cÊp thÊy nång ®é TNF-α t¨ng cao trong dÞch
n·o tñy vµ huyÕt thanh so víi nhãm chøng. Theo Antonino Tuttolomondo (2008), ë BN ®ét quþ
thiÕu m¸u n·o cÊp nång ®é TNF-α ë trong dÞch n·o tñy vµ huyÕt thanh t¨ng cao mét c¸ch cã
ý nghÜa so víi nhãm chøng trong 24 giê ®Çu sau ®ét quþ [3]. Theo Zaremba J, Losy J vµ CS
(2001) trªn 30 BN ®ét quþ thiÕu m¸u n·o cÊp nång ®é TNF-α ë trong dÞch n·o tñy vµ huyÕt
thanh t¨ng cao cã ý nghÜa so víi nhãm chøng trong 24 giê ®Çu sau ®ét quþ.
* Nång ®é TNF- α m¸u:
Trong nghiªn cøu cña chóng t«i, nång ®é trung b×nh TNF-α huyÕt thanh cña nhãm
chøng lµ 13,43 ± 5,79. C¸c gi¸ trÞ nång ®é TNF-α kh¸c cña nhãm chøng lµ: trung b×nh céng
cña nhãm chøng
X
= 13,34, trung b×nh céng víi mét ®é lÖch chuÈn (
X
± 1SD) = 19,22, trung
b×nh céng cña nhãm chøng céng víi 2 ®é lÖch chuÈn (
X
± 2SD) = 25,01. Nghiªn cøu cña
Castillo Jose vµ CS cho kÕt qu¶ nång ®é TNF huyÕt thanh ë nhãm chøng lµ 13,1 ± 6,4pg/ml.
NÕu ®iÓm c¾t giíi h¹n trªn (
X
± 1SD) = 19,22 µpg/ml, tû lÖ t¨ng nång ®é TNF-α huyÕt thanh
trong nhãm bÖnh lµ 78,79%, cña nhãm chøng lµ 15%. Sù kh¸c biÖt vÒ nguy c¬ ë nhãm bÖnh
cao h¬n nhãm chøng (63,79%), tû suÊt chªnh t¨ng 21,05. NÕu ®iÓm c¾t >
X
= 13,43 pg/ml, tû
lÖ t¨ng nång ®é TNF-α huyÕt thanh trªn ®iÓm c¾t giíi h¹n trong nhãm bÖnh lµ 96,97%, nhãm
chøng lµ 45%. Sù kh¸c biÖt vÒ nguy c¬ ë nhãm bÖnh cao h¼n h¬n nhãm chøng (51,97%), tû
suÊt chªnh t¨ng 39,11. NÕu ®iÓm c¾t giíi h¹n b»ng trung b×nh céng cña nhãm chøng céng
víi 2 ®é lÖch chuÈn (
X
± 2SD), gi¸ trÞ ®iÓm c¾t lµ 25,01 pg/ml. Tû lÖ t¨ng nång ®é TNF-α
m¸u trªn ®iÓm c¾t giíi h¹n trong nhãm bÖnh lµ 60,61%, nhãm chøng 5%. Sù kh¸c biÖt vÒ
nguy c¬ ë nhãm bÖnh cao h¼n h¬n nhãm chøng (55,61%), tû suÊt chªnh t¨ng 29,23. Nicol¸s
Vila; JosÐ Castillo vµ CS thÊy t−¬ng quan gi÷a nång ®é TNF-α víi møc ®é tiÕn triÓn cña bÖnh
trong 48 giê ®Çu. Theo W.Pan, Sotgiu S., Perttu J. Lindsberg, yÕu tè nguy c¬ tim m¹ch t¨ng
cïng víi nång ®é TNF-α tăng [4, 7, 8].
2. T−¬ng quan gi÷a nång ®é TNF-α víi thÓ tÝch æ NMN, thang ®iÓm Glasgow.
*T−¬ng quan gi÷a nång ®é TNF-α huyÕt thanh víi thÓ tÝch æ NM:
Cã t−¬ng quan thuËn gi÷a nång ®é TNF-α víi thÓ tÝch vïng nhåi m¸u trªn phim chôp c¾t
líp vi tÝnh (r = 0,825, p < 0,001), theo ph−¬ng tr×nh håi quy tuyÕn tÝnh y = 0, 1558 x - 1,201.
Theo Nicol¸s Vila; JosÐ Castillo vµ CS, t−¬ng quan gi÷a thÓ tÝch vïng nhåi m¸u ngµy thø 4
®Õn ngµy thø 7 víi r = 0,56, (p < 0,001) [5]. Cßn F. C. Barone, B. Arvin l¹i thÊy TNF-α gia
t¨ng tõ 1,6 ± 0,2 ®Õn 2,3 ± 0,2 pg/ml; thÓ tÝch nhåi m¸u gia t¨ng sau 1 - 3 giê tõ 14, 2 ± 1%
®Õn 21,6 ± 2,2% (p < 0,05). Nång ®é chØ ®iÓm NMN thËt sù trªn l©m sµng lµ 25pg/ml. ë nång
®é 2,5 - 25 ppg/ml, kh¶ n¨ng phï n·o, ho¹i tö n·o gia t¨ng 60 pmol kh¸ng thÓ ®¬n dßng
(mAb) øc chÕ tiÕt TNF-α lµm gi¶m thÓ tÝch nhåi m¸u vµ phï n·o 20,2% khi so s¸nh gi÷a
nhãm bÖnh vµ nhãm chøng.
*T−¬ng quan gi÷a nång ®é TNF-α huyÕt thanh víi thang ®iÓm Glasgow: