Bento: Món cơm truyền
thống của người Nhật Bản
Văn hóa
ẩm thực Nhật Bản đặc
sắc ở sự tinh tế trong cách trình
bày. Ngay từ món cơm thường
ngày chuẩn bị cho người thân
mang đi làm/đi học như cơm
hộp Bento cũng có cách bài trí
tỉ mỉ, bắt mắt và hấp dẫn. Qua
đó, người chế biến gửi gắm t
ình
cảm nồng ấm nhất cho những
người thân yêu của mình.
Bento là món cơm hộp truyền thống của người Nhật, có từ thế kỉ 17 khi vị lãnh
chúa Oda Nobunaga nuôi quân của mình bằng những hộp cơm đạm bạc. Sau đó
những người nội trợ trong gia đình Nhật học hỏi cách làm đơn giản mà tiện lợi của
món ăn này để chuẩn bị đồ ăn cho người thân mỗi khi ra khỏi nhà. Rồi không biết
từ bao giờ người ta gọi món ăn đó là Bento (trong ti
ếng Nhật, Bento hay Bentou có
nghĩa đơn giản là cơm hộp).
Trải qua nhiều thế kỷ, giờ đây hộp cơm Bento đã trở thành một món ăn không thể
thiếu của người dân Nhật Bản, từ trường học, quán ăn đến cả những nhà hàng sang
trọng.
Hộp cơm Bento truyền thống bao gồm cơm, cá hoặc thịt cùng một hay nhiều món
rau ăn kèm. Tất cả được xếp một cách tỉ mỉ, khéo léo trong chiếc hộp đựng làm
bằng gỗ sơn mài, kim loại (như nhôm) hay nhựa. Các hộp này có nhiều hình dáng
khác nhau, nhưng thường là hình chữ nhật, bầu dục hoặc hình tròn.
Có r
ất nhiều loại Bento khác nh
ư: Bent
ới c
ơm, lá nori t
ẩm x
ì d
ầu (Noriben) hay
Bento được bán ở các nhà ga vùng Nagano với các hộp chứa bằng đất sét nung có
tên Kamameshi Bento, hoặc món Sake Bento với món chính chỉ là một lát cá hồi
hun khói…
Là món ăn của đời sống hằng ngày, không cao sang hay cầu kỳ trong cách thưởng
thức, nhưng Bento vẫn được người Nhật coi trọng trong khâu trình bày. Cách bài
trí món Bento chỉ đơn giản là sắp xếp các đồ ăn đã được chuẩn bị, tạo nên hoa văn
cho hộp cơm, cách bố trí các ngăn hộp, cách đặt từng đồ ăn tạo thành hình ảnh...
nhưng điều đó phải làm sao để được hấp dẫn và mang một ý nghĩa, gửi gắm tình
cảm nào đó.
Có lẽ, giá trị lớn nhất của món Bento Nhật Bản là ở tình cảm mà những người vợ,
người mẹ muốn gửi gắm khi chuẩn bị cơm hộp cho người thân trong gia đình. Nếu
chuẩn bị cho con cái ăn khi đi học, người mẹ thường xếp hộp cơm thành những
hình vui nhộn, hoặc chỉ cốt sao cho hấp dẫn để con ăn được nhiều hơn. Còn khi
chuẩn bị cho chồng ăn sau những giờ làm việc mệt mỏi, người vợ sẽ gửi gắm tình
yêu, niềm hạnh phúc gia đình trong từng hình ảnh mà họ xếp trong hộp cơm. Vì
vậy, mỗi người sẽ có phong cách riêng, sắc thái riêng, không ai giống ai khi trình
bày Bento, hay cũng có thể phong cách ấy là chung, gia truyền của mỗi gia đình ở
Nh
ật.
Ngày nay, Bento không c
hỉ là món thường ngày của người Nhật. Mà món ăn này
còn là món truyền thống hấp dẫn và ý nghĩa nhất, để người Nhật tự hào giới thiệu
với nền ẩm thực thế giới. Bởi thế, cơm hộp Bento còn được bán trong các nh
à hàng
từ bình dân đến sang trọng và cả ở các nước khác. Khi làm món cơm hộp Bento để
bán cho du khách thế giới, người đầu bếp sẽ gửi gắm lời giới thiệu về đất nước,
con người, văn hóa Nhật Bản qua những hình ảnh được xếp trong hộp cơm. Nh
ững
hình
ảnh đó có thể l
à hình
ảnh quốc kỳ Nhật Bản (nền trắng xếp
b
ằng c
ơm, x
ếp
thức ăn thành hình mặt trời đỏ ở giữa), hay hình ảnh núi Phú Sĩ, hoa anh đào...
Văn hóa ẩm thực Nhật Bản nổi tiếng ở sự tinh tế, cầu kỳ trong cách chế biến, trình
bày và cơm hộp Bento là một điển hình. Hơn nữa, mỗi sự cầu kỳ, tinh tế ấy còn g
ửi
gắm một ý nghĩa, một tình cảm của con người nơi xứ sở mặt trời mọc.