Bi t Ng iế ườ
D ch gi : Ph m Cao Tùngị ả ạ
Ph n I - Ch ng 7ầ ươ
CÁ TÍNH C A CON NG IỦ ƯỜ
TÂM TÍNH
Tâm tính là k t qu s ph i h p c a năm b m ch t thu c c m tính và ho t đ ngế ả ự ố ợ ủ ẩ ấ ộ ả ạ ộ
tính.
Tr c h t ng i ta nh n th y có nh ng th tâm tính đ n gi n “làm b ng m tướ ế ườ ậ ấ ữ ứ ơ ả ằ ộ
kh i”, b chi ph i b i m t b m ch t duy nh t. ố ị ố ở ộ ẩ ấ ấ
Nh ng ng i tham v ng và nh ng ng i b t v l i:ữ ườ ọ ữ ườ ấ ụ ợ
Lòng tham mu n quá m nh gây ra tâm tính c a m t h ng ng i luôn luôn đòi h iố ạ ủ ộ ạ ườ ỏ
n kia, b t lu n đâu h cũng mu n có ch t t nh t lãnh ph n to nh t. Luônọ ấ ậ ở ọ ố ỗ ố ấ ầ ấ
luôn h kéo chăn bông v phía h . Trong công cu c làm ăn ph i gác h n ng i.ọ ề ọ ộ ả ơ ườ
B t lu n đâu h cũng mu n đ ng đ u dù ph i l n át ng i khác đ v t lên.ấ ậ ở ọ ố ứ ầ ả ấ ườ ể ượ
Ng i l i bàn h c m đũa tr c nh t và không nh đ n ai c . H không lo l yồ ạ ọ ầ ướ ấ ớ ế ả ọ ấ
“ti ng” mà ch c n có “mi ng”. Th a mãn d c v ng c a mình tr c đã, đó làế ỉ ầ ế ỏ ụ ọ ủ ướ
kh u hi u c a h . ẩ ệ ủ ọ
Tùy hoàn c nh xã h i, hoàn c nh sinh s ng, ho c h s có nh ng tham v ng vả ộ ả ố ặ ọ ẽ ữ ọ ề
tài s n thu c v t ch t và h s tr thành ng i tham lam ho c gi h s thamả ộ ậ ấ ọ ẽ ở ườ ặ ả ọ ẽ
mu n nh ng l i l c v tinh th n hay trí tu và h s đâm ra kiêu hãnh. Nh ngố ữ ợ ộ ề ầ ệ ọ ẽ ữ
h ng ng i “hãnh ti n” đ u là nh ng ng i nhi u tham mu n. ạ ườ ế ề ữ ườ ề ố
Ng c l i đó, n u lòng tham mu n kém, chúng ta s th y m t th tâm tính đ nượ ạ ế ố ẽ ấ ộ ứ ơ
gi n khác: ng i b t v l i ả ườ ấ ụ ợ (nhi u khi tính b t v l i cũng do tinh th n suyề ấ ụ ợ ầ
nh c mà ra), ượ ng i khiêm t n, nhún nh ng là ng i luôn luôn ch u nép cáiườ ố ườ ườ ị
ph n c a mình đáng h ng luôn luôn nép mình dù có thi t thòi cũng cam. ầ ủ ưở ệ
Ng i hi n và k d :ườ ề ẻ ữ
B m ch t lòng nhân quá nhi u s sinh ra tính ái nhân, hay th ng ng i; quá ít,ẩ ấ ề ẽ ươ ườ
h s thành tính hung ác. ọ ẽ
Lòng nhân đ c có nhi u c m xúc ph h a vào s sinh ra tính hay th ng h i.ượ ề ả ụ ọ ẽ ươ ạ
M t ng i hi n t nh ng l nh lùng có th gi u nh m lòng nhân c a h bênộ ườ ề ừ ư ạ ể ấ ẹ ủ ọ ở
trong và v n c x r t nhân đ o. Ng i đa xúc c m trái l i bi u hi n lòng nhânẫ ư ử ấ ạ ườ ả ạ ể ệ
c a h . ủ ọ
H p v i ho t đ ng tính lòng nhân s t o ra tính ân c n t c là tính hay giúp đợ ớ ạ ộ ẽ ạ ầ ứ ỡ
ng i. Ng i có tính ân c n do ho t đ ng tính thúc đ y s dùng lòng nhân đườ ườ ầ ạ ộ ẩ ẽ ể
giúp đ ng i khác. Thi u óc h p đoàn, m t ng i hi n t s thành m t g t tínhỡ ườ ế ợ ộ ườ ề ừ ẽ ộ ắ
nh ng t t b ng, “x u mi ng nh ng t t lòng”. ư ố ụ ấ ệ ư ố
Khi b m ch t lòng nhân quá kém, đ n m c đ có th sinh ra tính hung t n thì nóẩ ấ ế ự ộ ể ợ
không còn ch ng tr n i v i nh ng ph n ng c a các b m ch t khác. ố ả ổ ớ ữ ả ứ ủ ẩ ấ
Ng i ta có th đ nh nghĩa công đ c ph n ng c a lòng nhân đ i v i các b mườ ể ị ứ ả ứ ủ ố ớ ẩ
ch t khác. ấ
Ng i thích giao du và ng i ghét đ i:ườ ườ ờ
Óc h p đoàn t o ra hai th tâm tính đ n gi n: tính v vĩnh và tính tr ng tr n.ợ ạ ứ ơ ả ờ ắ ợ
Molière đã v rõ hai th tính tình này hai nh t v t Philinte và Alceste. ẽ ứ ở ậ ậ (Hai
nhân v t trong v k ch Le Misanthrope (Ng i Ghét Đ i). Philinte tính b i buôi,ậ ở ị ườ ờ ả
d dãi, hay tha th l i l m c a ng i. Alceste trái l i tính th c thà nh ng x ng,ễ ứ ỗ ầ ủ ườ ạ ự ư ẳ
r t g t gao v i t t x u c a ng i).ấ ắ ớ ậ ấ ủ ườ
Ng i v vĩnh luôn luôn tìm cách đ cao mình ho c b ng cách ăn m c, b ngườ ờ ề ặ ằ ặ ằ
dáng đi u ho c b ng l i nói. Luôn luôn h đóng k ch và đóng k ch r t tài. Nh ngệ ặ ằ ờ ọ ị ị ấ ữ
ng i hay “ki u cách”, ng i theo th i trang m t cách mù quáng đ u thu c hàngườ ể ườ ờ ộ ề ộ
ng i này. ườ (Nh ng ng i thích làm cho ng i khác bi t đ n mình ho c pháchữ ườ ườ ế ế ặ
l i là nh ng ng i v a kiêu ng o l i v a có nhi u óc h p đoàn nh t).ố ữ ườ ừ ạ ạ ừ ề ợ ấ
N u kh năng tinh th n c a h t t, h có th làm nên mi n là h có đ ho tế ả ầ ủ ọ ố ọ ể ễ ọ ủ ạ
đ ng tính, c m xúc tính và h không b lòng nhân làm tr ng i. Song không ai cóộ ả ọ ị ở ạ
th m m t ng i ta su t đ i và dù ng i v vĩnh có thông minh đ n đâu, cóể ờ ắ ườ ố ờ ườ ờ ế
ngày h cũng b l t m t n . ọ ị ộ ặ ạ
Nh ng đàn bà diêm dúa cũng thu c h ng ng i v vĩnh, h th ng có ý th c vữ ộ ạ ườ ờ ọ ườ ứ ề
v đ p c a h , th ng nghĩ đ n ho c thích đ cao nh ng u đi m th ch tẻ ẹ ủ ọ ườ ế ặ ề ữ ư ể ể ấ
ho c th c s ho c t ng t ng c a h . Nói d i cũng là m t ph ng sách màặ ự ự ặ ưở ượ ủ ọ ố ộ ươ
ng i có nhi u óc h p đoàn quen dùng. ườ ề ợ
Ng i tr ng tr n trái l i kém óc h p đoàn, tính ngay th c, th ng th n c a h điườ ắ ợ ạ ợ ự ẳ ắ ủ ọ
đ n s tr ng tr n. B ng nghĩ th nào h nói ra th y, b t ch p l i d ngh c aế ự ắ ợ ụ ế ọ ế ấ ấ ấ ờ ị ị ủ
ng i khác. N u lòng nhân kém, h s c m th y m t s khoái trá b ng cách làmườ ế ọ ẽ ả ấ ộ ự ằ
cho ng i khác b i s ngay th ng c a h . Ng i g t g ng, không thích giaoườ ở ự ẳ ủ ọ ườ ắ ỏ
thi p là ng i kém óc h p đoàn nh ng nó không bi u l ra ngoài. H thích nệ ườ ợ ư ể ộ ọ ẩ
d t s ng riêng bi t ngoài vòng xã h i. đây, tính thích cô đ c l i đi chung v iậ ố ệ ộ Ở ộ ạ ớ
lòng nhân.
Ng i ho t đ ng và ng i suy nh c:ườ ạ ộ ườ ượ
V ph ng di n ho t đ ng tính, chúng tôi đã nói r ng ng i ta có th phân bi tề ươ ệ ạ ộ ằ ườ ể ệ
hai th tâm tính: h ng ng i náo đ ng và h ng ng i suy nh c. Chúng tôi cũngứ ạ ườ ộ ạ ườ ượ
đã nói rõ ho t đ ng tính liên h m t thi t v i các tr ng thái thu c th ch t màạ ộ ệ ậ ế ớ ạ ộ ể ấ
ng i ta g i là “toàn thân c m giác” nó do s v n đ ng đi u hòa c a toàn di nườ ọ ả ự ậ ộ ề ủ ệ
b giao c m th n kinh. ộ ả ầ
Ng i ho t đ ng c là ng i đ c có m t “toàn thân c m giác” t t. H hànhườ ạ ộ ừ ườ ượ ộ ả ố ọ
đ ng nhanh, nói nhi u, phí s c nhi u, quy t đ nh ngay. H cho chúng ta cái c mộ ề ứ ề ế ị ọ ả
t ng r ng h có r t nhi u ý ki n b i h suy nghĩ th t nhanh. H th ng vuiưở ằ ọ ấ ề ế ở ọ ậ ọ ườ
tính, h gác b nh ng t t ng đen t i, nh ng c nh t ng đau th ng. G pọ ỏ ữ ư ưở ố ữ ả ượ ươ ặ
ph i ngh ch c nh hay th t b i h tr n tĩnh đ c ngay và nhìn th y b m t t tả ị ả ấ ạ ọ ấ ượ ấ ộ ặ ố
c a s vi c. N u là ng i đa c m h l i thêm tính nóng, càng g p khó khăn baoủ ự ệ ế ườ ả ọ ạ ặ
nhiêu h càng hăng, càng kích thích b y nhiêu. ọ ấ
Nh ng ng i t c m ch, nh ng ng i hay nói, nh ng tay xài l n, nh ng nhà đ iữ ườ ọ ạ ữ ườ ữ ớ ữ ạ
doanh nghi p, nh ng tay du l ch nhi u đ u thu c hàng ng i nhi u ho t đ ng.ệ ữ ị ề ề ộ ườ ề ạ ộ
Nói v h ng i ta b o: “H không th ng i yên m t ch ”, ho c “H nh cóề ọ ườ ả ọ ể ồ ộ ỗ ặ ọ ư
ch t n trong ng i”. Luôn luôn h ph i ho t đ ng, b ng cách này hay các khác.ấ ổ ườ ọ ả ạ ộ ằ
H quan ni m đ i là m t cu c ho t đ ng không ng ng và không lúc nào h nghĩọ ệ ờ ộ ộ ạ ộ ừ ọ
đ n vi c d ng già. ế ệ ưỡ
Nh ng tay ki n qu c l ng danh, nh ng nhà cái tr có tài đ u là nh ng ng iữ ế ố ừ ữ ị ề ữ ườ
nhi u ho t đ ng. ề ạ ộ
Thánh Paul, dù là m y u cũng là m t ng i r t ho t đ ng. Colbert, Lazareố ế ộ ườ ấ ạ ộ
Cornot, Napoléon và bao nhiêu ng i khác n a cũng đ u là nh ng tay ho t đ ngườ ữ ề ữ ạ ộ
c . ừ
Nh ng ng i suy nh c th ng là nh ng ng i bi quan, đó là nh ng nàngữ ườ ượ ườ ữ ườ ữ
Cassandre (nhân v t trong th n tho i Hy L p đ c tr ng cho h ng ng i hay tiênậ ầ ạ ạ ặ ư ạ ườ
đoán nh ng đi u không hay) ữ ề hay tiên đoán nh ng tai ng, th m h a. ữ ươ ả ọ
Ít c m xúc h là nh ng ng i không hay ngh ch ng m, nh ng đ ng đ n. Trái l iả ọ ữ ườ ị ợ ư ứ ắ ạ