Tiêu chu n Vi
ẩ
ệ
t nam TCVN 6000 - 1995
Ch t l
ng n
c
ấ ượ
ướ
l y m u ấ
ẫ
c ng m
H ng d n l y m u n ẫ ấ
ướ
ẫ
ướ
ầ
Water quality - Sampling - Guidence on sampling of groundwaters
1 Ph m vi áp d ng ụ ạ
ng d n l p các ch ẫ ậ ậ ấ ng trình l y m u, k thu t l y ẫ ươ ấ ấ c ng m đ đánh giá v t lý, hoá h c và sinh v t h c. Nó không ẫ ể ậ ọ ồ ỹ ậ ọ c ng m làm ầ ng xuyên vi c khai thác n ệ ườ ướ c u ng ho c nh ng m c đích khác, nh ng nó liên quan t i s đi u tra chung ệ ướ ư ủ ứ ạ ự ụ ể ỷ ủ t trong tiêu chu n này. Tiêu chu n này cung c p h ẩ ướ m u và x lý m u n ướ ẫ ầ ử bao g m vi c l y m u đ ki m tra th ẫ ệ ấ ể ể n ớ ự ề ữ ặ ướ ụ ố c ng m, nhi u áp d ng l y c ng m. Do s ph c t p c a các h n ng n ch t l ấ ề ầ ầ ướ ấ ượ i khuyên c a các chuyên gia đ a thu văn mà không th trình m u riêng c n đ n l ị ế ờ ầ ẫ bày chi ti ế ẩ
ị ẫ ầ t tr ế ướ ắ ọ c ng m là c n thi ụ ể ươ ủ c t n ẫ ẫ ấ ượ ươ ầ ễ ầ ầ ướ c áp d ng cho nh ng m c tiêu c khi ch n nguyên t c áp ng trình c ng m, phát hi n và ệ ữ c ng m. Nh ng ụ ữ ụ ẩ Xác đ nh m c đích l y m u n ấ ầ ụ ướ ng trình l y m u c th . M c đích chính c a các ch d ng cho m t ch ụ ộ ấ ụ c ng m là đi u tra ch t l l y m u n ng c p n ướ ừ ướ ướ ề ầ ấ ấ đánh giá s ô nhi m n c ng m, và tham gia qu n lý tài nguyên n ả ướ ự nguyên t c trình bày trong tiêu chu n này cũng đ ượ ắ c th h n sau đây: ụ ể ơ
ướ ủ ặ ố ợ ồ ị ướ c a) xác đ nh tính thích h p c a n công/nông nghi p, và giám sát ch t l ệ c ng m đ làm ngu n n ầ ng c a nó khi cung c p. ấ ượ c u ng ho c n ướ ấ ể ủ
ệ ể ủ ầ ướ ậ ở ặ ấ ộ ổ c gây ra b i nh ng ho t đ ng ạ ộ b) đ phát hi n s m s ô nhi m c a t ng ng m n ữ đ c h i ti m n ể i m t đ t (thí d các đi m đ ph th i, phát tri n ế ả ể ặ công nghi p, khai khoáng, ho t đ ng nông nghi p, thay đ i canh tác; ễ ớ ự trên ho c d ướ ạ ề ấ ở ạ ộ ụ ệ ệ ổ
ể ể ủ ể ễ ấ ằ ệ ự ữ ể ẩ ướ c ng m thích h p; c) đ hi u và giám sát s di chuy n c a các ch t ô nhi m nh m đánh giá tác đ ng ộ c ng m và đ chu n hoá và hi u l c hoá nh ng mô c a chúng đ n ch t l ấ ượ ế ủ ng n hình ch t l ướ ấ ượ ự ng n ầ ầ ợ
ể ự ể ướ ữ ế t v nh ng bi n đ ng c a ch t l ủ ế ộ ơ ộ ổ c ng m, k c ể ả ầ ệ ứ c ng m, hi u ng ầ ả c ng m, các ho t đ ng làm s ch các đi m th i), ể ng n ướ ạ ạ ộ ụ ầ ả i u tài nguyên; c s qu n lý t d) đ phát tri n s hi u bi ấ ượ ể nh ng bi n đ ng gây ra do c ý (thí d thay đ i ch đ b m n ộ ữ th m t ấ ướ ừ đ đ t đ ể ạ ượ ế ề ố ế các dòng th i xu ng n ả ố ố ư ự
e) đ thu th p d li u cho vi c tăng c ữ ệ ể ệ ấ ườ ng thi hành lu t ki m soát ô nhi m. ể ễ ậ
2 Tiêu chu n trích d n ẩ ẫ
Nh ng tiêu chu n sau đây đ ữ ẩ ượ c áp d ng cùng v i tiêu chu n này: ớ ụ ẩ
H ng d n
ướ
ẫ l p các ch
ng n c, L y m u , ấ ượ ướ ấ ẫ ậ ươ ấ ng trình l y ISO 5667- 1: 1980 , Ch t l m uẫ
ng n c, L y m u - H ng d n k ấ ượ ướ ướ ấ ẫ ẫ ỹ TCVN 5992-1995 (ISO 5667 - 2: 1991), Ch t l thu t l y m u ậ ấ ẫ
ng n ấ ượ ướ ẫ c, L y m u - H ng d n ướ ấ ẫ TCVN 5993-1995 (ISO 5667 - 3: 1985), Ch t l b o qu n và x lý m u ử ả ả ẫ
TCVN 5981-1995 (ISO 6107 - 2: 1989), Ch t l ng n c - Thu t ng - Ph n 2 ấ ượ ướ ữ ậ ầ
3 đ nh nghĩa ị
Trong tiêu chu n này áp d ng nh ng đ nh nghĩa sau: ụ ữ ẩ ị
ậ ặ ấ ỏ ướ ặ c (n n ho c ề c l n. ng n 3.1 T ng ng m n ướ S ki n t o c a t ng đá, cát ho c s i th m n c: đ a t ng) và có th thu đ ể ự ế ạ c l ượ ượ ủ ầ ướ ớ ầ ị ầ
c g m v t ch t r n ch c do ầ ướ ữ ắ M t t ng ng m n ộ ầ ậ ướ ấ ắ ậ ắ ồ 3.2 T ng cách n s xi măng hoá ho c do s nén. ự c v ng ch c: ự ặ
c gi trong m t đ a t ng i m t đ t và th ng có ướ ượ ữ ộ ị ầ d ở ướ ặ ấ ườ ầ N c đ c. 3.3 N c ng m: ướ th khai thác đ ượ ể
ể ấ ng kính r ng h n gi ng khoan và th ướ ng đ ế ườ i đ t dùng đ l y n ướ ấ ườ ế sâu d ơ ườ ộ ườ M t l c ho c đ thăm dò. ộ ỗ ể ặ c đào h n là ơ ộ ượ ng ch dùng cho m c đích giám sát và có th đ ể ượ ố c n i đ sâu nh t đ nh. 3.4 Gi ng, gi ng khoan: ế ế Gi ng th ng có đ khoan. M t gi ng khoan th ế v i ng vách và ng l c thích h p ố ớ ố ọ ỉ ợ ở ộ ụ ấ ị
3.5 N c m ch l : nhiên. ướ ạ ộ N c ng m ch y lên m t đ t m t cách t ặ ấ ướ ầ ả ộ ự
các l h ng 3.6 N c h c: ướ ố N c ướ ở ỗ ổ ở trong h c đá, s i. ỏ ố
ố ộ ố ằ ờ ế ể ậ ặ ạ ủ ầ c ng m ch vào gi ng khoan ễ c l ướ ọ m t đ sâu nh t đ nh qua ộ M t ng b ng ch t r n dùng đ bao t m th i hay vĩnh vi n m t ể t vào gi ng ế ấ ắ ế ở ộ ộ ấ ị ướ ả ầ ỉ 3.7 ng vách: ấ ắ gi ng ho c gi ng khoan và đ tránh các ch t r n c a t ng ng m n ế khoan và đ b o đ m n ể ả ố ng l c. ọ
c thi ố ạ ố ướ ộ dùng đ cho n c ch y vào ả ể c ho c nh ng ch t làm t c l c. t k có nhi u l ọ M t lo i ng đ 3.8 ng l c: ề ỗ ế ế gi ng và ngăn ch t r n c a t ng ng m n ặ ướ ậ ấ ắ ượ ủ ầ ắ ọ ữ ế ấ
4 Thi t b l y m u ế ị ấ ẫ
4.1 V t li u ậ ệ
TCVN t b l y m u và bình đ ẫ ế ị ấ ậ ệ ượ ề ọ ở c nêu ỷ Thông tin chung v ch n v t li u cho thi 5992 (ISO 5667 -2). Polyetylen, polypropylen, polycacbonat và thu tinh là các v t ậ li u nên dùng trong h u h t các tình hu ng l y m u. ố ế ệ ầ ấ ẫ
c ng m gây ra nh ng thay đ i v thành ph n lý ế ủ ướ ữ ầ ầ c thì c n dùng các bình c n ánh sáng càng nhi u càng t t. N u ch t l ấ ượ hoá h c c a n ủ ọ ng sinh h c c a n ọ ầ ướ ả ố ổ ề ề
c ng m đ phân tích các ch t h u c , c n h n ch t ấ ướ ấ ữ ế ố ễ ẫ ẫ ơ ầ ế ạ ầ ể ấ ữ ề i đa s ô ự ạ t b l y m u ho c đ ặ ẫ ế ị ấ ợ ứ ế ệ ặ ng h p này nên dùng thi ể t quan tr ng khi nghiên c u v t các h p ch t ấ ế t b ng thu tinh, thép không ệ ằ ự ơ ợ ỷ Khi l y m u n nhi m m u do các ch t h u c dùng làm v t li u ch t o thi ơ xây d ng gi ng khoan. đi u đó đ c bi h u c . Trong tr ườ ữ r ho c các v t li u khác không ti ậ ệ ỉ ậ ệ ọ t b đ c bi ế ị ặ t ra các ch t h u c . ơ ấ ữ ế ặ
4.1.1 V t li u đ xây d ng gi ng khoan ậ ệ ự ể ế
ố ố ể ự ả ả ả ầ ậ ệ ổ ả ả ả ặ ề ể ấ ế ự ọ ướ ể ố ẽ ề ặ ễ ạ ễ ế ế ễ ử ẫ ầ ấ ướ ơ ổ ầ ợ ữ ầ ặ ở ị ư ậ ễ ằ ợ ố ậ ệ ự ế ề ặ ỉ V t li u đ xây d ng gi ng khoan ( ng vách, ng l c) ph i b o đ m tránh gây thay ọ ế c ng m. Nh ng ch n i đ i thành ph n hoá h c n ng vách ph i đ m b o keo ỗ ố ở ố ữ ầ ho c xi măng dùng đ n i s không làm ô nhi m m u. Có r t nhi u v t li u đ xây ậ ệ ẫ d ng gi ng khoan. V m t giá thành h , d ki m và d x lý thì nên dùng c ng m. Tuy nhiên, polypropylen, polyetylen dày cho h u h t m c đích l y m u n ụ c ng m đã b ô nhi m n ng b i các dung môi h u c t ng h p s phá hu lo i n ỷ ẽ ạ ướ các ng vách và ng l c b ng PVC. Trong tr ng h p nh v y thì nên dùng thép ườ ọ ố không r ho c polytetrafloetylen làm v t li u xây d ng gi ng khoan vì chúng b n và tr .ơ
4.2 Các lo i thi ạ t b ế ị
4.2.1 B mơ
ề ạ ơ ể t k và dung l ướ c ng b m và thích h p cho ạ ế ế ề ượ ề ầ ữ ế ẫ ấ ơ ặ ề ủ ể ư ề ấ ướ ệ ơ ng h p l y m u n ướ ẫ ợ ấ ộ ố ườ ầ ấ c. B m hút không ể ẫ ừ ế ượ Có nhi u lo i b m, trong đó có nhi u lo i xách tay, đ u có th dùng cho n ề ng m. Chúng khác nhau nhi u v thi ơ ợ nh ng đi u ki n khác nhau c a c u trúc gi ng khoan và đ sâu l y m u. B m hút ộ ệ đ t trên m t đ t không th đ a n c lên quá 8m, do đó nên dùng b m đi n nhúng ặ ấ c ng m m c d u b m ki u bong bóng n cho h u h t tr c có ơ ầ ướ ế ườ ầ th h u d ng trong m t s tr ầ ấ ợ ể ữ ụ ỏ < 32mm) mà b m nhúng không th dùng đ ng kính nh ( đ ể ườ c khi l y m u đ xác đ nh các khí hoà tan trong n dùng đ ấ ặ ng h p, nh t là khi c n l y m u t ơ ị gi ng khoan có ơ c ng m. ầ ượ ướ ể ẫ
4.2.2 Thi t b l y m u theo chi u sâu ế ị ấ ề ẫ
ố ả ề ụ ế
i ụ ướ ẫ ố ơ ọ ể ượ ủ ế ơ c đ y kín l ậ ượ ợ ư ấ ộ ẫ ệ ộ ố ấ ữ ề ế ị ị ẫ c cho đ n khi nó đ ớ ướ ế ấ c th xu ng gi ng khoan ụ ẫ ắ m t đ sâu đã đ nh. Chúng khác nhau ch y u là c ch đóng n p. ế ẫ ở ộ ộ m t đ sâu c đi qua và đ ạ ở ộ ộ ng h p, nh l y m u t ng ch a ứ ẫ ầ ộ ố ườ c, c n dùng ầ ớ ướ ơ t b này phái có c u t o th nào ế ấ ạ c kích ho t đ sâu ạ ở ộ ượ ư ấ c, nh l y ng không th dùng đ ượ ể ế ị t b ơ ng pháp l y m u thông th ớ ả Thi t b l y m u theo chi u sâu là các d ng c có th đ ế ị ấ và l y m u ị ấ D ng c l y m u ng m cho phép n ụ ấ ở đã đ nh b ng c h c ho c đi n. Trong m t s tr ị ặ ằ c ng m b ô nhi m b i m t s ch t h u c không tr n l n v i n n ễ ở ầ ướ c đóng kín theo chi u sâu. Thi t b l y m u đ thi ượ ế ị ấ đ bình ch a m u không ti p xúc v i n ế ẫ ứ ể yêu c u. Khi các ph ườ ẫ ầ m u n đ sâu l n h n 100m), thì ph i dùng thi ở ộ ướ ẫ l y m u theo chi u sâu. ẫ ấ ươ c ng m r t sâu (nghĩa là ầ ở ấ ề
c ng m b ng g u trong khi khoan đ cung c p nh ng s ể ấ ể ẫ ấ ố ướ ổ ề ầ ằ ng n ng h p khác, khi không th b m t Cũng có th l y m u n ầ li u s b v s thay đ i ch t l ấ ượ ệ ơ ộ ề ự tr ể ơ ườ ữ ầ ữ c ng m theo chi u sâu. Trong nh ng ộ ướ gi ng khoan thì có th dùng g u: m t bình ể ừ ế ầ ợ
ộ ở ắ ộ ố ẫ c bu c m t v t n ng ho c m t bình ch a m n p, th xu ng gi ng đ l y m u. ể ấ ứ c, và không ế c trên b m t c a t ng ng m n ượ ỉ ả ề ặ ủ ầ ướ ướ ầ ậ đ ộ ậ ặ Ch nên dùng g u đ l y m u l p n nên dùng n u có ph ặ ẫ ớ ng pháp khác. ể ấ ươ ế
4.2.3 Thi t b l y m u t i ch ế ị ấ ẫ ạ ỗ
t b lo i này g m nh ng th nh chén x p, đ c l ư ữ ế ặ ế ị ạ ườ c, t đ u áp k đ t th ẫ ng xuyên ẻ . ể ấ ậ ượ ế ị ấ ứ ầ ườ ụ ỗ ầ đó có th l y các m u riêng l ừ ộ các đ sâu khác nhau trong m t ồ m t đ sâu nh t đ nh trong t ng ng m n ấ ị t b l y m u này th ẫ ữ ặ nh ng vùng bão hoà ho c ộ c ượ ở ng đ ố ữ ố ướ c đ t ặ ở ể ượ ố ộ c đi qua l ộ ố ộ ướ ướ
t b khác cho n ỗ c l y lên b ng áp l c c a không khí nén. áp k (m t ng nh đ ượ ấ ệ ướ ở c n i vào chén qua m t ng, và l y ph n ầ ấ i vào m t bình ộ c b c ọ ỏ ượ ỏ ng kính nh , c đóng kín ằ đáy, mi ng h ) có th l y m u n ế ằ ế m t b m đ ừ ộ ơ ế c ng m t ầ ề ở Thi ở ộ ộ Nh ng thi ữ gi ng khoan. Nh ng chén sành x p có th dùng đ ế không bão hoà, m t ngu n chân không đ ồ c đi qua m t l vào chén. M t s thi n ế ị ộ ố ướ ch a và đ ộ ố ủ ự ứ i l ườ ể ấ ẫ ướ ở sát đáy. Nhi u áp k có th đ c ho c b ng cách hút n u m c n ể ượ ướ ở ứ ặ nh ng đ sâu khác nhau trong m t gi ng khoan (xem thêm 5.3.1.3). ế ộ ữ ộ
4.2.4 Thi t b l y m u gói ế ị ấ ẫ
ấ ấ ệ ữ ả ộ ế ị ộ nh ng kho ng đ sâu xác đ nh ụ ể ồ ả ằ ờ ướ ế ị i. M u n ẫ ỷ ự ạ ướ ơ i ch th ể ặ ạ t b lo i này không thích h p ặ ng ỗ ườ ế nh ng gi ng ữ c đóng kín l ỗ ố ế ị ạ ể ợ ở Lo i thi t b này cung c p m t bi n pháp l y n c ộ ị ạ ướ ở trong m t gi ng khoan. Thi t b có th g m m t ho c nhi u d ng c có kh năng ụ ế ị ế ộ ề ặ i gi ng khoan, và nh trong v trí d dãn r ng b ng thu l c ho c khí nén khi đã ở ặ ộ ph n đóng kín b ng b m ho c khí c l y t v y đ c đ ằ ầ ượ ấ ừ ượ ậ t b lo i này có nhi u ki u, m t s dùng đ đ t t choán ch . Thi ộ ố ể ề xuyên, s khác có th xách tay. Thi ế ị ạ khoan có v a s i (xem thêm 5.3.1.1). ỏ ỉ
4.2.5 Thi t b l y m u n ế ị ấ ẫ ướ c h c ố
ng n ề ể ượ ủ ộ các đ sâu khác nhau c a vùng c, có th l y nh ng m u n c thông tin v ch t l ặ c ng m ầ ở ậ ướ ộ ầ ướ c ướ ể ấ c l y b ng ly tâm ho c ép v i áp l c cao. ặ ấ ượ ủ ướ ượ ấ ế ằ ẫ ự ầ ng vì c n ữ ớ ườ ậ ấ ố ỹ ắ đ thu đ bão hoà ho c không bão hoà c a m t t ng ng m n h c trong khi khoan gi ng. N c h c đ ố K thu t l y m u này đ t và không nên dùng trong giám sát thông th khoan nhi u l ẫ . ề ỗ
5 Cách l y m u ấ ẫ
5.1 Ch n đi m l y m u ể ấ ẫ ọ
5.1.1 Qui đ nh chung ị
các gi ng khoan đã có s n, c n ph i nghiên c u chi ti ả ầ ằ ế ấ ế ẫ c nầ l y t ứ ế ự ấ khoan (đ ẫ ườ ươ ả ượ ầ ấ ướ ễ ặ ậ ể ấ ầ ự ấ ơ ử ụ ả ằ ể ẫ ệ ầ ả ư i ch n ắ ở ộ ộ ỏ ể t c u trúc đ Khi l y m u ẫ ở ấ t ng đ t nào. Khi xây d ng nh ng gi ng khoan m i dành xác đ nh m u ữ ớ ấ ừ ấ ị ng pháp xây ng kính và chi u sâu) và ph t k l riêng đ l y m u, thi ề ế ế ỗ c yêu c u l y m u mà còn ph i h n ch ế d ng c n ph i không nh ng đáp ng đ ả ạ ự ứ ữ ấ ấ i đa s ô nhi m ho c gây xáo tr n t ng ng m n t c. Vi c s d ng các ch t t y ộ ầ ố nh n ch t bôi tr n, bùn, d u và bentonit trong khi khoan c n ph i tránh, nh t là khi ấ ầ ờ ữ c n l y m u đ xác đ nh các ch t h u c . Cũng c n ph i l u ý r ng đ i v i nh ng ị ố ớ ơ ẫ ầ ấ khoan k t thúc l m t đ sâu nào đó ở ộ ớ ố ế ỗ các đ sâu khác nhau thông qua ph i làm sao không đ x y ra s tr n l n n ể ả ả ầ ấ ữ m t l p s i, và dùng ng bao, l ướ ự ộ ẫ c ướ ở ộ
ỏ ề ệ ằ ỏ ở ị ư ế l p s i. đi u đó có th th c hi n đ ớ l c. Ngoài ra, c n chú ý đ t các thi ầ ọ khoan không b ô nhi m b i n ị ể ự ặ ở ướ c b ng cách b t kín l p s i ề ố v trí g n k ng ượ ớ ị ầ t b khoan trên m t đ t nh th nào đ gi ng ể ế ặ ấ ế ị c m t. ặ ễ
5.1.2 Giám sát ch t l ng n c ng m dùng đ c p n ấ ượ ướ ể ấ ầ ướ c u ng ố
c ng m dùng đ c p n ấ ượ ụ ố ầ ặ ể ả ướ ả ể ấ ế ể ấ c đ bi ướ t thêm chi ti ầ t. c u ng ho c b t kỳ m c đích ng n Khi giám sát ch t l ấ ướ ướ ệ ệ m i gi ng khoan, gi ng, gi ng phun đ nh m b o v vi c khác, c n ph i l y m u ằ ế ẫ ở ọ ả ấ c. Khi s d ng n s d ng n ứ c u ng, c n ph i nghiên c u ầ ử ụ ố ướ ử ụ c thô c a Nhà n yêu c u l y m u n ướ ủ ẫ ầ ấ ầ ế c ng m đ c p n ể ế ướ ế
c, c n ch n m t s gi ng khoan ướ ẫ ấ ở ộ ọ ộ ố ế ầ ể i nh ng đ c tính đ ng c đ ki m tra tác đ ng c a s hút n ộ c t ướ ớ ặ ướ c ng m t nhiên, s thay đ i chi u dày ổ ự ầ ậ ấ ể ể ướ c (thí d dùng n ụ ể ủ ầ ủ ướ ữ ự ề Khi ch n các đi m l y m u cho giám sát c p n ọ xa đi m hút n ự h c c a t ng ng m n ọ c a t ng bão hoà). ủ ầ
5.1.3 Giám sát ch t l ng n c ng m cho các m c đích khác ấ ượ ướ ụ ầ
i u là khó ớ ấ ẫ ệ ụ ượ ấ ữ ụ ể ặ ữ ụ ể ớ ọ ư ẽ ứ c các đi m l y m u t ẫ ố ư ủ ầ ề ỏ ng h p này nên tham kh o ý ki n c a các nhà đ a thu văn ỷ ự ủ ế ợ ị ướ ạ ể ữ ữ ữ ẫ ọ ọ ợ c trong l p s i hay k n t, gradien thu l c, chi u c a ủ ả ườ ấ ể ằ ấ ừ ụ ẫ ớ ợ ỏ ấ ế ầ ế ế ợ ỷ ế c nh ng đi m l y m u thích h p nh t. Không nên ch n nh ng gi ng ra thích h p v i m c đích l y m u (trong ng h p, các gi ng và gi ng khoan có s n xuyên sâu đ n h t t ng ng m ậ ế ố ằ ề ề ể ặ ọ ố c theo chi u sâu). V i nh ng m c đích l y m u khác, vi c ch n đ và ph thu c vào m c đích c th cũng nh vào nh ng đ c tính c a t ng ng m ậ ụ ộ n c (thí d m ch n ướ ụ ạ m ch). Trong nh ng tr đ ch n đ ượ ho c gi ng khoan có s n tr khi chúng t ế ặ nhi u tr ườ ề c, đ ng ho c có ng l c su t chi u sâu, đi u đó gây khó khăn cho ki m tra n ỏ ể ướ ng n ch t l ướ ấ ượ ề
ộ ố ướ ể ấ ẫ ẫ nh ng ngu n khuy ch tán ho c ngu n đi m. Tuy nhiên có th có m t s h ể nhi m n c ng m t ầ ễ ng d n chung khi m c đích l y m u là ki m soát ô ồ ụ ặ ướ ừ ữ ế ể ồ
5.1.3.1 S ô nhi m khuy ch tán c a n c ng m ự ủ ễ ế ướ ầ
ễ ể ướ ể ủ i ki m soát đ phát hi n s ô nhi m khuy ch tán r ng c a c thì nên ch n nh ng đi m l y m u có s n d ọ ằ ể ệ ấ ự ẫ ể ộ ế i d ng nh ng gi ng ế ữ ướ ạ ữ ớ ủ ầ ễ ộ ấ ữ ấ ớ ậ ử ụ ế ể i gi ấ ủ ầ ủ ậ ễ ị ễ ấ ỏ
đ ỗ ượ ữ c b m công su t nh . B ph n d b ô nhi m nh t c a t ng ng m ậ ộ i gi a các vùng bão hoà và không bão hoà. Do đó, ít nh t c n m t ấ ầ c khoan v i m c ụ ớ ọ ở ề ề ặ ủ ủ ầ ữ ộ ệ ầ ố c b trí kh p di n tích nghiên c u. C n chú ý ch n v trí nh ng n i có nh ng đi u ki n đ a thu văn và s d ng đ t khác nhau và ậ nh ng đ sâu khác nhau c a t ng ng m ọ ở ị ọ ứ ắ ử ụ ệ ắ ố ượ ữ ướ ạ ề ấ ỷ ị t k m ng l Khi thi ế ế ạ t ng ng m n ướ ậ ầ c có công su t l n vì chúng có th cho nh ng m u t ẫ ổ ợ ừ h p t khoan khai thác n ướ c. Tuy nhiên, n u ô nhi m ch c c a t ng ng m n m c đ ộ m t th tích l n n ể ế ỉ ở ứ ướ ướ th p v i qui mô c c b thì vi c s d ng lo i gi ng khoan này có th gây ra s pha ệ ộ ớ ạ ự ụ loãng n ng đ đ n d ữ i h n phát hi n c a phân tích: khi đó nên dùng nh ng ệ ộ ế ớ ạ ướ ồ gi ng khoan đ ượ ộ ơ ế c là ranh gi n ữ ớ ướ khoan có ng l c l k b m t c a vùng bão hoà. Nh ng l ố ỗ đích khác s ph i đ c ch n ng l c ẽ ả ượ c. Các l n khoan c n đ ỗ ầ đ i di n ữ ệ ở ơ nh y v i ô nhi m khuy ch tán. ễ ớ ế ạ
5.1.3.2 S ô nhi m ngu n đi m c a n c ng m ự ủ ễ ể ồ ướ ầ
ồ ấ ẫ ể ể ể ụ ừ ộ ả m t đi m th i ể ạ ng c a m ch ủ ồ c ng m. N u có th , nên đ t m t l ế ướ ể ẫ ở ầ ể ặ ấ ầ ấ ệ khoan l y m u ấ ọ ở ộ ế ằ ố ả ữ ể ướ ượ ở ồ ỗ ng quan v trí c a ngu n đi m và h ị ướ ộ ỗ ề đ sâu ngang m c n ố ứ c. Ti p đó, các đi m l y m u đ ẫ khoan ặ ồ ệ ỷ ự ễ ệ Khi l y m u đ ki m soát ô nhi m gây ra do ngu n đi m, thí d t ễ cho phép, c n chú ý đ n t ế ươ ầ ủ n g n k ngu n đi m. Ngoài ể ồ ra, ít nh t ph i có m t l khoan có ng l c c nh m l y m u ẫ ộ ỗ phát hi n nh ng ch t nh h n n ộ c b trí theo đ ấ ướ ấ ẹ ơ trên gradien ngu n ô nhi m. Nên có m t ho c hai l sâu tăng d n k t ộ ễ ầ ể ừ ấ ngu n ô nhi m đ phát hi n nh ng v t loang, đ ng th i cung c p thu l c k t ể ừ ờ ữ ể ồ t là v t các kim lo i. thông tin v s lan to c a các ch t ô nhi m m nh, đ c bi ạ ạ ề ự ả ủ ễ ệ ế ấ ặ
5.2 Th i gian và t n s l y m u ố ấ ầ ẫ ờ
ế ầ ở ượ ả ố ị trong kho ng sai s cho phép đ ố ở ộ ể ị t v áp d ng các k thu t th ng kê ả ấ ấ ế ề ươ ng ươ ng ố ụ ậ ậ ỹ ỹ ISO 5667 - 1. c qui đ nh b i ch K t qu phân tích c n trình l y m u. N u không qui đ nh sai s cho phép thì không th có m t ch ẫ trình l y m u d a trên k thu t th ng kê. Chi ti ố ẫ trong qui đ nh t n s l y m u nêu ở ị ế ự ầ ố ấ ẫ
ng c a ngu n c p n ố ồ ướ ố ớ c khác), s thay đ i ch t l ấ ự ủ ướ ấ ượ ử ụ là y u t ộ ế ố ậ ọ ị ủ ể ấ ư ặ ướ ấ ồ ẫ ầ ủ ướ ố ẫ ố ấ ố ấ ầ ơ ạ ộ ặ c theo th i gian ng n ờ ấ ượ quan tr ng b c nh t. V i h u h t các ch t c n xác đ nh, ấ ầ ế ng là đ đ đánh giá tính ườ c u ng. Tham kh o ISO 5667 - 1 và qui đ nh ị ả ế ng d n t n s l y m u. T n s l y m u cao h n đ h n ch c dùng ể ầ ướ c v h ề ướ ơ ể ạ ượ c ng m đ ầ ẻ ộ ứ ồ c u ng không qua kh trùng. c u ng (ho c nh ng ho t đ ng giám đ i v i giám sát ch t l ữ ở sát liên quan đ n s d ng n ổ ướ ế m t đi m đ n l ớ ầ ơ ẻ ể t n s l y m u hàng tháng ho c th m chí th a h n th ố ấ ơ ậ ẫ ầ thích h p c a n c làm ngu n c p n ợ c a Nhà n ẫ ủ i đa các nguy c cho s c kho c ng đ ngcó th c n khi n t ướ ố làm n ử ướ ố
ả ụ ướ ố ấ ầ ng n ầ ẫ ữ ọ c u ng, t n s ề ổ ự ỏ ướ ầ ổ ớ ướ ố ồ c ng m v không gian và ướ ng nh c ng m v không gian và th i gian th ườ ng ch t l ấ ượ ng t là khi ngu n n ồ ấ ượ ướ ễ ị ng n ầ ặ ữ ơ ổ c ghi nh n tr Khi giám sát nh ng m c tiêu không ph i là đi u tra ngu n c p n ề l y m u c n ch n phù h p v i s thay đ i ch t l ợ ớ ự ầ ấ ượ ấ ng n th i gian. S thay đ i ch t l ờ ề ấ ượ ờ h n nhi u so v i n m t vài t ng ng m n c m t. c có hi n t ơ ậ ầ ặ ở ộ ề ướ ệ ượ c thay đ i theo mùa. Trong m t s tr n ướ c ng h p khác, đ c bi ướ ổ ệ ợ ộ ố ườ ặ ho c vài ngày và th c thay đ i nhanh trong vài gi ng m b ô nhi m, ch t l ể ầ ờ ổ s thay đ i thành ph n m u l y trong m t chu kỳ b m. Nh ng thay đ i này hi n ộ ẫ ấ ệ ở ự ng trình dài h n. c khi xác đ nh m t ch c n đ ươ ị ượ ầ ổ ậ ướ ạ ộ
t đ , đ d n đi n có th r t có ích trong vi c quy t đ nh ể ụ ệ ộ ộ ẫ ệ ệ ế ị ổ ế ố ằ ế ố ẫ ẫ ầ ầ ộ ổ Ki m tra liên t c pH, nhi ể ấ tăng hay gi m t n s l y m u. N u ki m tra liên t c ch ra r ng t c đ thay đ i ch t ấ ụ ố ấ ỉ ộ ả ả i, n u t c đ thay đ i gi m c l l ng tăng thì t n s l y m u cũng ph i tăng. Ng ượ ạ ố ấ ượ ho c ng ng thì t n s l y m u c n gi m. ặ ể ả ả ố ấ ừ ầ ẫ ầ
ề ộ ự ấ ượ ầ c ki m soát thì nên ki m tra m i thành ph n ể ể ọ N u có s thay đ i l n v m t ch t đ ổ ớ ng phân tích đ đ phòng. th ế ườ ể ề
ệ ữ ụ ấ ẫ ị các l ỗ ơ ờ ủ ầ ữ ệ ậ ể ẫ ề ồ ề ấ ổ ớ ỗ ẽ ẫ ơ c thi ự ấ khoan khi m i b t đ u b m, và m u s không t l p. N u không ế ế ậ ượ ỗ ng thì có th l y m u sau khi b t đ u b m, khi l ơ ắ ầ ẫ ợ Giám sát liên t c cũng là bi n pháp h u ích đ xác đ nh th i gian l y m u thích h p ố c mu n khoan b m thăm dò và cho nh ng m u đ i di n c a t ng ng m n ướ ạ ở ộ + 10%)thì đi u đó có th ch ra nghiên c u. N u th y có s thay đ i l n v n ng đ ( ứ ỉ ể ự ế s thay đ i c c b trong b n thân l ớ ắ ầ ự ả ộ ổ ụ c l y cho đ n khi s giám sát cho th y cân b ng đã đ đ ằ ế ượ ấ có s thay đ i l n nào v ch t l ể ấ ấ ượ ổ ớ ự khoan đã đ ề c làm s ch. ượ ạ
ng pháp l y m u 5.3 Ch n ph ọ ươ ấ ẫ
nh h ng đ n l y m u đ i di n 5.3.1 Nh ng y u t ữ ế ố ả ưở ế ấ ệ ẫ ạ
c m u đ i di n cho m t t ng ng m n c, c n ch n ph ạ ệ ượ ộ ầ ướ ậ ầ ọ ẫ n ướ ươ ầ ầ ả ủ ẫ ả ề ứ ể ầ ẫ ấ ng pháp l y ướ c c ng m ầ ướ ầ c ng m ướ ế ế ặ ộ đ l y đ ể ấ c hút lên có thành ph n ph n ánh đúng thành ph n c a n m u sao cho ẫ ng m c n nghiên c u c v không gian l n th i gian. Các đi m l y m u n ờ ầ đ u là gi ng ho c gi ng khoan, và chúng có th làm xáo tr n h th ng n ể ề t nhiên, nh t là khi dùng hoá ch t ho c t o ra nh ng gradien thu l c. ự ấ ệ ố ỷ ự ặ ạ ữ ấ ấ
ố ấ ỗ ộ ố ấ ụ ở ủ ầ ướ ạ ẫ khoan tr ể ầ ấ ằ ầ ướ ơ ng tr khoan đáy l ấ c c a t ng ng m n ệ ậ ướ ơ ấ ứ ỗ ằ . Trong m t s tr c ít nh t b ng 4 đ n 6 l n th tích c a l ộ ố ườ ủ ỗ ể ử ắ ờ ấ ượ ể ạ ế ổ ỗ ấ c khi l y ố ộ ấ ế ơ ị Trong m t s tình hu ng l y m u, các khoáng ch t có th tích t ể ẫ ướ c trong khi l y m u, và do đó m u không còn đ i di n cho n ạ ẫ ẫ c khi l y m u b ng cách b m x đi m t ộ c n nghiên c u. C n làm s ch l ả ầ ng h p c n th tích n ầ ế ợ ể áp d ng b m hai giai đo n: b m t c đ cao trong th i gian ng n đ r a s ch l ạ ộ ơ ụ ạ khoan, ti p theo là b m v i t c đ th p đ đ t đ n n đ nh ch t l ướ ớ ố m u.ẫ
ắ ứ ể ả ự ầ ả ầ ậ ự ặ ụ ễ nhiên ễ ướ ộ ớ ặ ạ ỉ ọ ơ ơ ở ả ỉ ụ ở ậ ấ ng n c thì ng pháp l y m u ph i có kh ẫ ươ ề c ng m c theo di n tích và chi u ướ ổ ề ấ ượ ệ ệ ầ ả c ng m có th x y ra do t S phân t ng theo chi u th ng đ ng trong n ướ ề ho c là h u qu ô nhi m. Thí d ô nhi m khuy ch tán t o ra m t l p ô nhi m h n ế ễ trên đ nh vùng bão hoà, trong khi các ch t ô nhi m có t tr ng n ng h n n ễ ấ c. Do đó, các ph đáy c a t ng ng m n tích t ả ủ ầ năng phát hi n nh ng thay đ i v ch t l ướ ữ sâu.
ầ ẫ ấ ủ ả ứ ạ ỏ ơ ạ ả ả ế ạ ầ ế ỷ ự ướ ạ ẽ ứ ể ạ ỗ ữ ạ ố trong l ơ ầ ấ ẫ ướ c c tính ph c t p c a các m ch n c (gi a l p s i hay do k n t), h ướ ng ữ ớ c, gradien này có th t o ra khoan. c ộ ướ ở ẫ ướ ng m: l y m u b ng b m và l y m u ấ ằ ng pháp đ u có u đi m và nh ng h n ch và ph i cân nhiên m nh, lên ho c xu ng trong c t n ặ ng pháp l y m u n ẫ ấ ươ ữ c ư ươ ề ề ể ế ạ ả ng pháp l y m u cũng c n ph n nh đ Ph ượ ươ ng m, trong đó ph i tính đ n c ch m ch n ướ ầ c a m ch và gradien thu l c trong t ng ng m n ậ ủ nh ng dòng ch y t ả ự Nói chung có hai ph theo chi u sâu. C hai ph ả nh c khi dùng. ắ
5.3.1.1 L y m u b m ấ ẫ ơ
ẫ ể ố các gi ng khoan dùng đ cung c p n ố c u ng ho c cho các m c ụ nhi u đ sâu khác nhau. ừ ề ọ c đi qua ng l c c a l ủ ỗ ướ ặ ộ ầ ồ h p theo chi u sâu. Trong nh ng tr ề ắ gi ng càng t i ra t ẫ ổ ợ ch càng g n l ỗ ấ ướ khoan t ầ ề ừ ế c ng m có thành ph n đ ng đ u theo ề ng h p ợ ườ ề t đ tránh v n đ ữ ố ể ầ ố ấ ẫ M u b m l y t ế ấ ừ ơ đích khác là h n h p n ợ ướ ỗ Do đó, cách l y m u này ch nên dùng khi n ỉ ấ ẫ chi u th ng đ ng, ho c đ l y m u t ặ ứ ể ấ c c n đ này m u n c l y ượ ấ ở ầ ướ không b n c a m u (xem 5.4). ẫ ủ ề
ầ ấ ủ ể ấ ướ ế ướ t ng ng m n ậ c cũ trong l ướ ỗ ra ờ c. Th i ế ừ ầ khoan, t c đ b m, vào đ d n thu l c và có th ơ ả ộ ờ c rút tr c ti p t ự ượ ộ ơ ố ớ c l ướ ỗ ộ ẫ ể ệ ộ t đ ị ằ ủ ộ ẫ ự ặ ng/ th tích) ho c ướ ổ ớ ể Khi l y m u gi ng khoan, c n b m m t th i gian đ đ đ y h t n ẫ ộ ơ ế c m i vào là đ ngoài và đ b o đ m n ể ả gian b m ph thu c kích th ỷ ự ụ xác đ nh chính xác b ng cách theo dõi s thay đ i c a oxi hoà tan, pH, nhi ho c đ d n đi n c a n ơ ệ < + 10% ch t l không có nh ng thay đ i l n [ ữ 0,2oC nhi ầ ệ ộ ự ổ ủ c b m lên. Ch b t đ u l y m u khi s theo dõi cho th y ấ ỉ ắ ầ ấ ặ < + ấ ượ ố ạ t đ ]. Tuy nhiên, c n nh n m nh r ng ngoài vi c đo các thông s đ i ằ ẫ ng (kh i l ố ượ ệ ấ ạ
t đ , đ d n, còn th ng ph i đo các ch t c n xác đ nh đ ệ ư ị ượ di n nh nhi ả tâm tr c ti p, thí d các ch t h u c trong tr ự ệ ộ ộ ẫ ụ ườ ơ ấ ữ ế ườ ng h p n ợ c ng m b ô nhi m. ị ầ ấ ầ ướ c quan ễ
ầ ẫ ệ ữ ươ ướ ấ ể ấ khoan thăm dò ho c l y m u t ấ ượ m t ph n đ ộ ữ ng pháp hi u qu nh t đ l y m u n ỗ ầ
khoan thăm dò c ng m có ch t l ẫ ừ ộ ặ ấ ơ ầ ố ầ ố ẫ ủ ầ c ngăn kín c a m t gi ng khoan ề các đ sâu khác nhau c a t ng ng m n ộ m t đo n đ c l y t ượ ượ ấ ừ ộ c m t m u riêng l ẫ ượ ư ậ ậ ạ ộ ươ c v ng ch c và không dùng đ i ch n và s i bao khoan có l l c (xem 4.2.4). Ph ắ ủ ầ ậ ướ ổ ng thay đ i ượ c ơ ng pháp đ u, dùng b m xách tay b m ng đ i g n nhau và đ u có ng l c đ ể ọ c. Trong ướ ậ ộ ủ ế m t kho ng đ sâu nh t ấ ộ ả ẻ ở ộ nh ng ng pháp sau ch dùng đ ữ c ượ ở ỉ c ỏ ắ ượ ở ỗ ướ ữ Nh ng ph ả theo đ sâu là s d ng nh ng l ử ụ đóng kín c a các gi ng khoan. Trong ph ươ ủ ế m t lo t các l m u t t ỗ ở ươ ạ ẫ ừ ộ đ m b o m u đ c l y t ượ ấ ừ ả ả ph ng pháp sau, m u đ ẫ ươ t b b m gói, và nh v y đ b ng thi ằ ế ị ơ đ nh c a t ng ng m n ướ ị t ng ng m n ầ b c.ọ
5.3.1.2 L y m u theo chi u sâu ề ấ ẫ
ẫ ẫ ể ấ ế ế ị ấ đ sâu đã đ nh n p đ y thi ị ạ ứ ỗ ỉ ặ ơ ị ầ ố ế ẫ t b l y m u (xem 4.2.2) vào gi ng đào ho c ặ ế t b r i kéo lên và chuy n ể ế ị ồ ầ khoan thăm dò ng ch thích h p v i các l ớ ợ ề ố ị c đó không ph i có ngu n g c ố ủ ả ng có th b thay đ i do các ho t đ ng hoá h c và vi ạ ộ ồ ọ ể ị L y m u theo chi u sâu là nhúng thi ề gi ng khoan, đ cho n c ướ ở ộ vào bình ch a. Cách l y m u này th ườ ẫ ấ không b m, m c d u có th dùng b m n u có ng n i đ nh v chi u sâu. Không bao ố ế ơ ể l y m u trong ng vách c a gi ng khoan vì n gi ướ ờ ấ t đ sâu c n l y và ch t l ổ ấ ượ ầ ấ ừ ộ sinh h c.ọ
ế ữ ề ấ ẫ ọ ị ấ ạ ủ ỗ ồ ố ắ ấ ồ ỉ khoan) đã bi ủ ế ể khoan và ượ ệ ợ ố t rõ. đi u đó có th ề c ch y vào l ướ ỗ ả ả t đ , đ d n và dòng ch y ệ ộ ộ ẫ ờ i nh ng đi u ki n tĩnh và đ ng (b m). Ngay trong nh ng gi ng khoan đ h ho c có ng l c, l y m u theo chi u sâu có ể ở ố ặ ẫ khoan làm cho ngu n g c c a m u trong l giá tr r t h n ch do các dòng ch y ả ở ế tr nên không ch c ch n. L y m u theo chi u sâu ch thích h p khi ngu n g c c a ủ ẫ ắ ề c ch y vào l m u (nghĩa là chi u sâu c a n ướ ề ỗ ả c b ng cách xác đ nh đ sâu c a dòng n th c hi n đ ị ủ ằ ộ khoan nh đo nhi l c nh ng dòng ch y trong c t n ộ ướ ở ỗ ả d ơ ộ ề ở ẫ ự ữ ướ ữ ệ
ướ ẫ ỗ ầ ẫ ơ ạ ổ Khi c n làm s ch l ạ l y m u không nên dùng thi ấ gây ra nh ng thay đ i trong cân b ng hoá h c c a n c khi ể c ng m do đ a thêm oxi vào. khoan đ l y m u theo chi u sâu, nên b m nh nhàng tr ể ấ ề t b b m th i không khí đ làm s ch l ế ị ơ ủ ằ ẹ khoan vì có th ỗ ư ể ướ ữ ầ ọ ổ
5.3.1.3 Nh ng ph ng pháp l y m u khác ữ ươ ẫ ấ
ẫ ấ ặ ể ươ ẫ ấ ng pháp l y m u đã nêu trên không th áp d ng đ ả i ch (in-situ). Các thi ỗ ế c nh chân không ho c khí choán ch . Nhi u thi ỗ ẻ ộ ố ợ ể ố ấ ượ các m u s i, đá d ấ ị ng dùng ly tâm) t ầ ẫ ạ t b có th đ t trong l ề ể ặ ờ ặ và m t s khác thích h p đ l y m u vùng không bão hoà. Các m u ẫ ở c b ng cách l y m u h c. L y m u h c là ằ ẫ ỏ ng theo ổ ng pháp h u hi u nh t đ đánh giá nh ng thay đ i ch t l ể ấ ệ ữ ề ữ nh ng vùng không bão hoà. Tuy nhiên, đ ki m soát c đi m là đòi h i khoan nhi u ho c l p l ượ ươ ể ỏ ỏ ấ ượ ể ể ặ ặ ạ i ề i khuyên c a các ủ ng pháp này ch nên dùng khi có l ỉ ề ầ ươ ờ ụ c ho c áp d ng Khi các ph ượ ụ các đi m riêng l không hoàn h o thì nên l y m u m u b ng m t trong các thi ế t ẻ ằ ộ ể ẫ ở ế ấ t l y ho c đ u áp k , chi t b này là chén có l b l y m u t ị ấ ặ ỗ ế ị khoan n ỗ ế ị ướ ẫ ở riêng l ể ấ nh ng chi u sâu nh t đ nh có th thu đ ố ẫ ữ ấ ẫ ề c (th t l y n chi i d ng th i khoan. Nó ừ ướ ạ ườ ướ ế ấ cung c p ph ấ ể ữ ươ ấ chi u sâu, và đ l y m u ẫ ở ng pháp này có nh theo chu kỳ thì ph nhi u l n và do đó r t đ t. Ph ấ ắ chuyên gia đ a th y văn. ị ủ
m u 5.4 V n chuy n, n đ nh và l u gi ể ổ ư ậ ị ữ ẫ
ữ ơ ệ ng đ ẫ ệ ọ ế ướ ư ế c ng m th ầ ườ và x lý m u tr ử ữ ả c l y ượ ấ ở ướ ệ ệ ề ạ ả ố ng d n c th này, ấ ề ướ ụ ể ẫ ẫ ở nh ng n i xa phòng thí nghi m. Do đó, Các m u n ẫ bi n pháp l u gi ư c khi phân tích là vô cùng quan tr ng n u nh mu n các k t qu phân tích đ i di n cho đi u ki n khi l y m u. Tham kh o TCVN 5992 (ISO 5667 -2) và TCVN 5993 (ISO 5667 -3) v h đây nh n m nh thêm m t s đi m. ộ ố ể ạ ấ
ấ ượ ề ọ ắ ề ả ặ ấ c. Vì m u đ ữ ề ả ướ d ư ẫ i t ng ng m n ướ ng sunfua ậ ượ t chúng l ế ệ 2. Nh ng thay đ i này đ n l ổ ệ ữ ệ ạ c nh ng ữ ầ ả i m t đ t. Các v n đ n y sinh là do ượ c ề c n n i có ể ộ ố ự ế ầ ớ ạ ộ ổ ươ ự ữ ơ ẫ ữ ộ ụ ể ọ ả ấ ỗ ề ặ ệ ặ ợ V n đ quan tr ng nh t khi l y m u n c ng m là ph i b o đ m thu đ ấ ẫ ả ả ướ ấ c ng n k t qu đúng đ n v ch t l d ấ ượ ấ ướ ở ướ ế c l y ra kh i t ng ng m n nh ng thay đ i lý hoá h c khi m u đ ỏ ầ ọ ổ ậ ượ ấ ẫ ng có nhi t đ và áp su t khác v i khi đ a lên môi tr ở ướ ầ ớ ấ ệ ộ ườ có th x y ra nh ng thay đ i v pH, đ d n đi n, th đi n hoá, hàm l ộ ẫ ổ ề ữ ể ả và các khí hoà tan (đ c bi t là oxi và CO ế ượ ặ th gây ra s thay đ i c a m t s thành ph n. S ti p xúc v i không khí cũng gây ổ ủ ự ế ủ ra nh ng thay đ i t và sinh ra s oxi hoá, tăng ho t đ ng vi sinh, k t t a, ng t ự ầ bay h i và nh ng thay đ i b ngoài (thí d m u, đ đ c). Khi l y m u n c ng m, ụ ầ ổ ề ấ ướ ữ c.và phân tích càng i ch nh ng ch tiêu có th đo đ đi u quan tr ng là ph i đo t ượ ọ ề ỉ ạ ế t đ , pH, th t sau khi l y m u. đi u đó đ c bi s m càng t t quan tr ng v m t nhi ệ ộ ề ặ ệ ẫ ố ớ đi n hoá, đ d n đi n, đ ki m và các khí hoà tan (đ c bi t là oxi). K thu t đo liên ậ ộ ề ộ ẫ ỹ ệ ệ t c dùng h th ng dòng ch y qua bình đo là thích h p nh t vì nó tránh đ ự ế c s ti p ệ ố ượ ấ ả ụ xúc c a m u v i khí quy n. ớ ẫ ủ ể
i ch đ n đ nh m u, nh t là trong nh ng nghiên c u đ c bi ị ấ ẫ ữ ứ ệ ặ ơ ồ ẫ ạ ạ ỗ ể ổ ọ ợ ỷ ọ ạ ạ ầ ớ m m c a màng l c n ướ ừ ầ ấ ế ấ ầ ả ọ ỡ ỗ ướ ầ ọ ọ t. Có C n l c m u t ầ ọ r t nhi u lo i màng l c, g m màng xeluloz , màng s i thu tinh và polycabonat. ề ấ ộ ố Không lo i màng l c nào là v n năng, m c d u màng b ng s i thu tinh có m t s ỷ ằ ợ ặ (thí d màng l c xeluloz ) vì nó không b ị u đi m so v i các màng khác cùng c l ể ư ơ ọ ụ ỡ ỗ m, m c d u m đ n 0,5 0,4 c ng m nói chung là t bít. C l ầ ọ ặ ế ỡ ỗ ủ khác tuỳ theo m c đích l y m u và các ch t c n xác đ nh. Dù có khi c n dùng c l ị ấ ầ ẫ ụ ỡ ỗ ầ ượ c" là dùng màng l c nào cũng c n báo cáo rõ trong k t qu phân tích là ch t "loc đ (ghi rõ c l ) thay vì các ch t "hoà tan". đi u quan tr ng là khi l c n c ng m k khí ỵ thì ph i ti n hành trong nh ng đi u ki n k khí. ề ả ế ấ ữ ề ỵ ệ
ầ ứ ẫ ộ ệ ử ế ứ ả ả ả ệ ể ả ằ ỏ ổ ng h p c n ph i đ m b o r ng các bình ch a m u g i đ n phòng thí c đ y kín, b o v kh i tác đ ng c a ánh sáng và s c nóng. N u ế ủ ả ng m u có th thay đ i nhanh chóng do trao đ i không khí, các ph n ổ ợ ậ ẫ ự ồ ả ượ ấ ượ ọ ậ c phân tích ữ ẫ ả ượ ổ ế ặ ả ể ơ m u ng n ắ ị ạ m u dài h n h n c n ph i làm đông l nh ữ ẫ ầ ả ầ ế ạ ạ ế ướ ế ầ ằ c khi ấ ở ộ ủ ẫ ồ ể Trong m i tr ọ ườ nghi m ph i đ không, ch t l ng hoá h c và s đ ng hoá c a vi sinh v t. N u m u không th đ ể ượ ẫ ủ ứ c n đ nh ho c b o qu n. Khi l u gi ngay trong phòng thì c n ph i đ ư ả h n có th làm l ch đ n 4oC; khi l u gi ả ạ ư ạ đ n -20oC. N u đông l nh, c n ph i b o đ m r ng m u tan hoàn toàn tr ả ả phân tích b i vì quá trình đông l nh có th làm tăng n ng đ c a m t s ch t ộ ố ph n gi a c a m u, n i đông l nh sau cùng. ơ ớ ủ ạ ạ ữ ầ ẫ
ả ư ẫ ằ ấ ươ ng ể ả ả ả ả ế ả ả ọ Có th b o qu n m u b ng cách thêm hoá ch t, nh ng ph i b o đ m r ng ph ằ ả pháp b o qu n đã ch n không gây c n tr cho phân tích ti p theo phòng thí ở ở nghi m (xem TCVN 5993 (ISO 5667 -3) ). ệ
6 Chú ý an toàn
ư ề ẫ ầ H ng d n chung v an toàn đ m t sau đây khi l y m u n ướ ặ ữ c nêu trong ISO 5667 -1, nh ng c n chú ý nh ng ượ c ng m. ầ ướ ẫ ấ
ế ặ ấ ế ặ ấ ể ữ ể ế ế ả ấ ả ặ ơ ị ụ ầ ườ ắ ặ ấ ợ Luôn chú ý đ n m t đ t xung quanh gi ng ho c gi ng khoan, nh t là nh ng gi ng ế ế cũ, vì có th có nguy c b s t. Thang và dàn giáo trong h m gi ng có th không ầ i có t khi xu ng gi ng. ít nh t ph i có hai ng ch c nên ph i m c áo qu n b o h t ả ườ ộ ố ố v trí s n sàng tr giúp n u m t khi l y m u: m t ng ế trên m t đ t và i luôn luôn ặ ấ ẫ ằ ở ị ở ộ d i đang l y m u có s c ho c r i ro có th x y ra cho ng ẫ ở ướ ấ ặ ủ i gi ng. ế ự ố ể ả ườ
i gi ng đào, gi ng khoan trong m t không gian ch t h p (thí d d ấ ẫ ở ậ ẹ ụ ướ ụ ề ự ế ễ ở ề ế ầ ử ướ ơ ộ c không khí ộ ế ặ ẫ ở ấ ị ư ễ ặ ở ơ đó v s thi u h t oxi, có m t các khí d cháy, H2S không gian không c ng m ầ ướ ẫ ả ầ ộ ợ ấ ấ ữ ữ c nghiên c u. Ph i luôn m c qu n áo b o h thích h p khi l y m u, và ế ấ ệ ế ả ấ ệ t ph i l y m u trong nh ng tình ặ ữ ủ ữ ứ ấ c ti n hành công vi c n u ki m tra an toàn cho th y nh ng d u ượ ữ t v i s đ ng ý c a nh ng ả ệ ệ ề ủ ữ ấ ố ư ậ ị ng. Khi l y m u .v..v) c n th tr ầ ho c các h i, khí đ c khác. đi u đó cũng c n ngay khi l y m u ặ ch t h p quá nh ng b ô nhi m n ng b i nh ng vùng xung quanh n i có n ậ ẹ đang đ ả ặ ượ nh t đ nh không đ ể ế ấ ị hi u không an toàn có th xu t hi n. N u nh t thi ẫ ấ ệ ế ể hu ng nh v y thì ph i áp d ng nh ng bi n pháp đ c bi ệ ớ ự ồ ụ ố c quan ch u trách nhi m v nh ng v n đ an toàn và s c kh e c a qu c gia hay ơ ỏ ứ ề đ a ph ị ươ
ị ầ ữ ơ ở ướ ể ữ ễ ễ ề ế ị ồ ọ ữ ễ ể ạ ầ ở ấ khu v c nghiên c u. đ th n tr ng, c n ki m tra y t ế ể ậ ố ở ự ọ ặ ể g n ngu n ô nhi m m nh, ở ầ phía trên gió n u có th , và c m ng t ăn, u ng, hút ố ể ặ nh ng ng i nghiên ườ nh ng kho ng th i gian thích ờ ế ế ầ ị ữ ả ữ ể ệ ở ả Khi làm vi c v i nh ng c s n c ng m b ô nhi m n ng, đi u quan tr ng là ph i ớ ệ ki m tra c n th n nh ng thông tin v ngu n ô nhi m đ quy t đ nh nh ng ki m tra ề ậ ồ ấ t. Khi các nghiên c u c n ti n hành an toàn c n thi ứ ế ầ c làm các thao tác ph i đ ả ượ thu c ể ứ c u ngay sau công vi c và sau đó ki m tra đ nh kỳ ứ h p.ợ
7 Nh n d ng m u và ghi chép ẫ ạ ậ
c đánh d u b n và rõ ràng. M i chi ti ấ ầ ượ ọ ề ớ ứ ớ ề ả ẫ ấ ng ch dùng m t s đ nh n d ng t ộ ố ể ầ t c các bình và ghi m i chi ti ấ ả ứ ọ ậ ỉ ẫ ấ ả ọ ờ t c n cho phân Các bình ch a m u c n đ ế ầ ứ ẫ c ghi rõ trên nhãn kèm v i bình ch a cùng v i m i thông tin liên tích m u ph i đ ọ ả ượ ẫ ộ quan c n có trong b n báo cáo l y m u. Khi c n dùng nhi u bình ch a cho m t ầ ế ấ t l y m u, th ẫ ạ ườ m u vào báo cáo l y m u. Nhãn và m i ghi chép ph i hoàn thành vào th i gian l y ấ ẫ m u.ẫ
ế ư t ghi trên nhãn và báo cáo ph thu c vào m c tiêu l y m u, nh ng ụ i m u trong ủ ọ ợ ụ ế ể ấ ẫ t đ có th l y l ể ấ ạ ẫ Nh ng chi ti tr ầ ấ Nh ng thông m i đi u ki n đ ng nh t. ệ ộ ng h p nào cũng c n ghi đ m i thông tin c n thi ầ tin c n ghi là: ữ ữ ườ ọ ề ầ ồ
a) tên và đ a đi m l y m u; ể ẫ ấ ị
b) ngày tháng và th i gian l y m u; ẫ ấ ờ
c và đ a t ng sinh n c; c) b n ch t c a t ng ng m n ấ ủ ầ ậ ả ướ ị ầ ướ
d) lo i đi m l y m u (gi ng đào, gi ng khoan, gi ng phun); ế ế ể ế ẫ ạ ấ
e) nh ng thông tin mô t liên quan (thí d mô t kích th ữ ả ụ ả ướ c gi ng); ế
f) ch đ b m và đ sâu hút và/ho c x ; ả ộ ế ộ ơ ặ
c trong gi ng; g) m c n ứ ướ ế
h) ph ng pháp l y m u; ươ ẫ ấ
i) đ sâu l y m u; ấ ẫ ộ
j) b ngoài c a m u khi m i l y (thí d m u, đ c, mùi); ớ ấ ụ ầ ủ ụ ề ẫ
i ch (thí d pH, oxi hoà tan); k) các k t qu phân tích t ả ế ạ ụ ỗ
l) chi ti t v ph ng pháp b o qu n m u đã s d ng; ế ề ươ ử ụ ả ả ẫ
m) chi ti i ch (thí d c l màng l c); t v l c t ế ề ọ ạ ụ ỡ ỗ ỗ ọ
n) chi ti t v ph ng pháp l u gi m u đã dùng/ và yêu c u dùng; ế ề ươ ư ữ ẫ ầ
o) tên ng i l y m u. ườ ấ ẫ
ụ ụ ộ ể ượ ố c s d ng trong tình hu ng ử ụ Ph l c A cho m t thí d v báo cáo l y m u có th đ khi t t c các thông tin l y m u đã đ ẫ c thu th p. ụ ề ấ ấ ượ ấ ả ậ ẫ
Ph l c A ụ ụ
(tiêu chu n)ẩ
Báo cáo - L y m u n c ng m ẫ ấ ướ ầ
ẫ Lý do l yấ m u: .............................................................................................................................. ............
ủ ể V trí c a đi m l y ấ m u: ........................................................................................................................... ị ẫ
ấ ủ ể Tính ch t c a đi m l y ấ m u: .................................................................................................................... ẫ
ậ B n ch t c a t ng ng m ấ ủ ầ n c: ..................................................................................... ........................... ả ướ
Ngày ...... tháng ......... năm .........................................................................................................
c: .................................................Th ướ ể đo m c n ứ tích: ..........................................................................
ắ ầ ế Th i gian B t đ u.........................K t thúc.................L y ấ m u............................................ ờ ẫ
ấ ng pháp l y Ph ươ m u: ............................................................................................................................ ẫ
ế ọ ơ ủ Ch đ b m/đ sâu c a tr m ạ ộ b m: ........................................................................................................ ơ
ướ ậ c trong t ng ng m ầ c: ........................................................................................................... M c n ứ n ướ
đ sâu l y ấ ộ m u: .............................................................................................................................. ẫ ........
B ngoài c a ủ ề m u: .............................................................................................................................. ẫ ....
........................................................................................................................................ .........................
t v ph ế ề ầ đã dùng/và yêu c u ươ ữ ư Chi ti ng pháp l u gi dùng: ....................................................................
........................................................................................................................................ .........................
t c a ng ườ ấ i l y ắ ủ Tên ho c tên t ặ m u: ....................................................................................................... ẫ
ữ
Nh ng ghi chú khác: .............................................................................................................................. .
........................................................................................................................................ ............................
K t qu đo t ng ế ả ạ i hi n tr ệ ườ
Nhi pH Th đi n hoá Eh t đệ ộ đ d n ộ ẫ ế ệ Oxi hoà tan
