Cha bnh máu trng tr em
Bnh bch cu cp hay lơxêmi cp (nhân dân gi nôm na là bnh máu
trng) là mt bnh tǎng sinh có tính cht ác tính. Các bch cu non tiên phát
ty xương, ln át s to máu bình thường ca ty và thâm nhim vào nhiu
b phn trong cơ th. Vi các bnh nhi, đây không phi là căn bnh vô
phương cu cha, nhưng rt tn công.
Bnh bch cu cp là bnh ác tính ph biến nht trong các bnh ung thư
tr em. Ti Khoa huyết hc lâm sàng, Bnh vin nhi trung ương, bnh bch cu
cp chiếm 45% các bnh ung thư vào bnh vin và hàng nǎm bnh vin tiếp nhn
t 120 đến 150 bnh nhân mi.
Đây cũng là mt bnh him nghèo, trước có th gây t vong ch trong 1
nǎm. Nh nhng tiến b vượt bc ca y hc v hiu biết bnh, phân loi bnh,
thuc điu trng dng các k thut di truyn, sinh hc phân t, nên hin nay
trên 60% tr b bch cu được cu sng các nước tiên tiến và trên 90% tr sng
thêm được t 3-5 nǎm.
Vit Nam nhng nǎm qua đã có nhiu tiến b v chn đoán, song điu tr
còn gp nhiu khó khǎn, kết qu điu tr còn hn chế, ch 8-10% s tr b bnh vào
BV Nhi Trung ương có điu kin theo đui điu tr mt cách đầy đủ.
Triu chng
Bnh bch cu cp xy ra mi la tui, song ph biến tr dưới 5 tui,
tr trai mc bnh nhiu hơn tr gái. Bnh thường bt đầu bng triu chng st và
da xanh do thiếu máu. Đặc đim ca triu chng st là st tht thường, st cao, lúc
đầu d lm ln là st do mt bnh nhim trùng, điu tr bng kháng sinh không có
hiu qu, có th st tng đợt, tái din.
Kèm theo st là da xanh dn, tr mt mi, th nhanh, tim đập nhanh, do
thiếu máu. Thiếu máu tǎng dn, lúc đầu thiếu máu nh, sau thiếu máu nng, đòi
hi phi truyn máu nhiu ln.
Đồng thi vi st, thiếu máu thường có biu hin xut huyết, trên da thy
có nhiu chm xut huyết màu đỏ, có nhng mng bm tím, d b chy máu cam,
r máu li chân rǎng. Trường hp nng có th b chy máu đưng tiêu hóa, nht
là chy máu ni s và chy máu phi gây t vong.
Ngoài các biu hin trên còn hay gp ni hch to hai bên c, nách, bn;
lách to và đau xương khp. Nhiu trường hp đau xương d lm ln vi viêm đa
khp. Nếu không được điu tr, bnh tiến trin nng dn, st nhiu hơn, thiếu máu
nng, xut huyết nhiu, d có nguy cơ t vong do chy máu nng và nhim khun.
Chn đoán
Để chn đoán xác định bnh phi da vào xét nghim máu ngoi biên và
máu ty. Máu ngoi biên có biu hin gim hng cu và huyết cu t, bch cu
thường tǎng cao, có nhiu bch cu non, gim bch cu trung tính và tiu cu.
Chc dò ty xương để xét nghim máu ty, thy có biu hin ty tǎng sinh,
ch yếu là tǎng sinh nhiu bch cu non, ln át các dòng tế bào bình thường ty,
như gim dòng hng cu, gim dòng bch cu ty bình thường và gim dòng mu
tiu cu ty. Xét nghim máu ty là xét nghim có ý nghĩa quyết định chn
đoán. Do đó chc dò ty xương là xét nghim bt buc để chn đoán.
Cũng cn nói rõ th thut chc dò ty xương không gây tai biến nếu đảm
bo k thut. Máu ty còn được s dng để làm mt s xét nghim v min dch,
di truyn, rt cn cho chn đn, phân loi bnh để giúp hướng điu tr chính xác.
Điu tr
Bnh bch cu cp được phân loi thành 2 dòng, bch cu cp dòng lympho
và bch cu cp dòng ty. tr em, 70% trường hp là bch cu cp dòng
lympho, còn 30% là bch cu cp dòng ty. Nhìn chung bch cu cp lympho thì
tiên lượng điu tr thun li hơn bch cu cp dòng ty.
Vic điu tr bnh bch cu cp khá phc tp và khó khǎn vì cn nhiu loi
thuc, các thuc đều có nhiu độc tính cũng như tác dng ph; thi gian điu tr
dài t 2-3 nǎm, phi điu tr liên tc, phi được theo dõi ti mt cơ s chuyên khoa
Ngoài thuc hóa cht, bnh nhi còn cn được truyn máu, chng nhim
trùng bi ph, mt s ít còn cn ghép ty xương, do đó chi phí điu tr khá cao. Vì
thế, cho đến nay ch có khong 8-10% bnh nhân có điu kin chp nhn điu tr
đầy đủ. Điu tr bnh bch cu cp đầy đủ, liên tc cn s kết hp cht ch gia
bnh vin và gia đình, và vic t chc chǎm sóc tt.
Phương pháp điu tr bao gm: đa hóa tr liu, điu tr h tr bao gm c
truyn các chế phm máu và ghép ty xương nếu cn, và điu tr chng nhim
khun. Cũng phi nói ngay không phi tt c bnh nhân bch cu cp đều phi
ghép ty xương, ch mt ít trường hp cn ghép ty.
Trong sut thi gian điu tr, bnh nhi được theo dõi ti mt bnh vin để
đánh giá tiến trin bnh, tác dng ph, độc tính do điu tr và biến chng nhim
trùng cơ hi, để điu chnh chế độ điu tr và x trí kp thi. Bnh bch cu cp là
mt bnh ác tính, tiên lượng nng, dè dt.
Chi phí cho điu tr bnh bch cu cp khá tn kém, bnh nhi cn được s
h tr ca bo him y tế và các t chc nhân đạo.