Chương I
NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG CỦA KẾ TOÁN
1.1. Một số vấn đề liên quan:
Lịch sử:
Kế toán ra đời do yêu cầu trong việc ghi nhận các thông tin cần thiết cho các
hoạt động xã hội, loài người từ thấp đến cao, khởi điểm là nền sản xuất hàng
hoá. Lúc này xã hội đã có sự trao đổi sản phẩm giữa những người sản xuất
với nhau. Từ đó phát sinh nhu cầu theo dõi, tính toán hiệu quả của các hoạt
động này nhằm mục đích khai thác tốt nhất năng lực sẵn có. Tức là phải thực
hiện công tác kế toán để cung cấp các thông tin cần thiết.
Thời kỳ đầu trình độ sản xuất thô sơ, khối lượng ít, nghiệp vụ trao đổi đơn
giản thì người chủ chỉ dùng trí nhớ hoặc chỉ ghi nhận đơn giản để có thể
nhận thức tình hình hoạt động cũng như kết quả hoạt động ấy. Càng về sau,
khi nền kinh tế xã hội phát triển cao, khối lượng sản phẩm nhiều, thì phải
dùng đến vài quyển sổ ghi chép. Thời kỳ này chỉ ghi đơn.
Khi trình độ xã hội hoá lực lượng sản xuất và sự phân công lao động xã hội
đạt đến đỉnh cao thì trong một cơ sở sản xuất nhất thiết phải có các bộ phận
thừa hành thực hiện các công việc có tính chuyên môn nghiệp vụ như: kinh
doanh, kỹ thuật, sản xuất, kế toán… Người chủ lúc này chỉ quản lý, xây
dựng kế hoạch, tổ chức thực hiện và kiểm tra các hoạt động trên cơ sở thông
tin về tình hình thực hiện kế hoạch và cả những nhân tố bên ngoài thực tiễn
hoạt động của cơ sở do các bộ phận chuyên môn cung cấp.
Đến 1542: Luca Paciolo - Người Ý - đã đặt nền móng và những nguyên lý
cơ bản cho kế toán kép.
Thế kỷ 16: Kế toán kép được phát triển và hoàn thiện dần. Ngày nay, kế toán
thực sự phát triển và trở thành một công cụ không thể thiếu được trong nền
kinh tế, đáp ứng theo sự phát triển đa dạng và nhanh chóng của kinh tế và
khoa học.
Khái niệm kế toán:
Kế toán là công việc ghi chép tính toán bằng con số biểu hiện dưới hình thức
giá trị là chủ yếu để phản ánh, kiểm tra tình hình vận động của các loại tài
sản, quá trình và kết quả hoạt động sản xuất kinh doanh của đơn vị. Cụ thể:
฀ Ghi chép trên các chứng từ, sổ sách kế toán…: Lập chứng từ để
chứng minh tính hợp pháp về sự hình thành và tình hình sử dụng vốn
vào mục đích kinh doanh, luân chuyển chứng từ đúng tuyến để cung
cấp thông tin cho quản lý.
฀ Ghi chép các nghiệp vụ kinh tế phát sinh thông qua hệ thống tài
khoản.
฀ Ghi chép về những tình trạng thay đổi của các giao dịch quan hệ
với nhau.
฀ Ghi chép phân tích những ảnh hưởng của sự thay đổi đối với tài
sản của đơn vị.
Thước đo dùng trong hạch toán kế toán
฀ Thước đo hiện vật: Đo lường các vật phẩm cùng phẩm chất thông
qua kỹ thuật cân, đo, đong đếm.
฀ Thước đo lao động: Xác định số lượng và thời gian lao động cho
một hoạt động nào đó.
฀ Thước đo bằng tiền: Sử dụng tiền làm đơn vị thống nhất để phản
ánh tất cả các chỉ tiêu kinh tế.
Chức năng:
Chức năng chủ yếu của kế toán là phản ánh và giám đốc:
฀ Phản ánh (chức năng thông tin): Theo dõi toàn bộ các hiện tượng
kinh tế tài chính phát sinh trong quá trình hoạt động của đơn vị thông
qua việc ghi chép, phân loại, xử lý tổng kết các dữ liệu có liên quan để
cung cấp thông tin về các hoạt động đã diễn ra.
฀ Giám đốc (chức năng kiểm tra): Thông qua các thông tin đã phản
ánh hỗ trợ cho việc quản lý, đánh giá, kiểm tra thực hiện các mục tiêu
đề ra giúp cho hoạt động ngày càng hiệu quả hơn..
Hai chức năng này được tiến hành đồng thời: Phản ánh là cơ sở để giám đốc
và ngược lại thông qua giám đốc sẽ giúp cho phản ánh được rõ ràng chính
xác và đầy đủ hơn. Hai chức năng này được hỗ trợ thực hiện bởi một hệ
thống các phương pháp kế toán.
Vai trò kế toán:
Đối với doanh nghiệp và Nhà nước
Đối với doanh nghiệp:
฀ Giúp cho doanh nghiệp theo dõi thường xuyên tình hình hoạt động
sản xuất kinh doanh của mình: Quá trình sản xuất, theo dõi thị
trường… Nhờ đó, người quản lý điều hành trôi chảy các hoạt động,
quản lý hiệu quả, kiểm soát nội bộ tốt.
฀ Cung cấp tài liệu cho doanh nghiệp làm cơ sở hoạch định chương
trình hành động cho từng giai đoan từng thời kỳ nhờ đó người quản lý
tính được hiệu quả công việc, vạch ra hướng hoạt động cho tương lai.
฀ Giúp người quản lý điều hoà tình hình tài chính của doanh nghiệp.
฀ Là cơ sở pháp lý để giải quyết tranh tụng khiếu tố, với tư cách là
bằng chứng về hành vi thương mại.
฀ Cơ sở đảm bảo vững chắc trong sự giao dịch buôn bán.
฀ Là cơ sở cho người quản lý ra các quyết định phù hợp: Quản lý hạ
giá thành, quản lý doanh nghiệp kịp thời.
฀ Cung cấp một kết quả tài chính rõ rệt không thể chối cãi được.
Đối với Nhà nước:
฀ Theo dõi được sự phát triển của các ngành sản xuất kinh doanh,
tổng hợp được sự phát triển của nền kinh tế quốc gia.
฀ Cơ sở để giải quyết tranh chấp về quyền lợi giữa các doanh nghiệp.
฀ Cung cấp thông tin để tìm ra cách tính thuế tốt nhất, hạn chế thất
thu thuế, hạn chế sai lầm trong chính sách thuế….
Nhiệm vụ kế toán:
฀ Bảo vệ tài sản của doanh nghiệp: Tài sản của doanh nghiệp có thể
được hình thành từ nhiều nguồn: tập thể nhà nước hay cá nhân… do
vậy cần được bảo vệ bằng nhiều biện pháp khác nhau, nhưng biện
pháp bảo vệ tài sản chặt chẽ và hữu hiệu nhất là sự giám đốc của kế
toán. Vì vậy kế toán phải: “tính toán ghi chép phản ánh chính xác số
thực có, tình hình luân chuyển, tình hình sử dụng các loại vật tư, vốn
bằng tiền… ở doanh nghiệp”.
฀ Phản ánh giám đốc tình hình thực hiện kế hoạch kinh tế tài chính
của đơn vị: Các đơn vị khi tiến hành sản xuất kinh doanh đều phải lập
kế hoạch và lập dự toán cho hoạt động của mình. Trong quá trình hoạt
động, các nhà quản lý thường xuyên phải xem xét tình hình thực hiện
kế hoạch và dự toán đó. Một trong những cách hay nhất là đối chiếu
thông qua số liệu kế toán để thấy được tình hình hoạt động của mình
từ đó có biện pháp cụ thể để cải tiến hoạt động.
฀ Phản ánh giám đốc việc chấp hành chính sách, chế độ kinh tế, tài
chính của nhà nước: Các doanh nghiệp hoạt động trên cơ sở tôn trọng
luật pháp, phải đi theo hành lang của luật pháp, phải chấp hành chính
sách chế độ kinh tế của nhà nước. Do đó, thông qua số liệu kế toán để
có thể thẩm tra xem doanh nghiệp có tôn trọng thực hiện đúng chính
sách chế độ kinh tế tài chính không? Điều này thúc đẩy doanh nghiệp
phải tính toán tỉ mỉ, tiết kiệm các khoản chi phí, tính toán chính xác