Đặc điểm lâm sàng rối loạn bộ ba nhận thức theo beck trên bệnh nhân rối loạn cảm xúc lưỡng cực hiện giai đoạn trầm cảm

TẠP CHÍ NGHIÊN CỨU Y HỌC<br /> <br /> ĐẶC ĐIỂM LÂM SÀNG RỐI LOẠN BỘ BA NHẬN THỨC<br /> THEO BECK TRÊN BỆNH NHÂN RỐI LOẠN CẢM XÚC LƯỠNG CỰC<br /> HIỆN GIAI ĐOẠN TRẦM CẢM<br /> Nguyễn Văn Tuấn1, Nguyễn Viết Chung1, Vũ Sơn Tùng2<br /> 1<br /> <br /> Trường Đại học Y Hà Nội; 2Bệnh viện Bạch Mai<br /> <br /> Tại Việt Nam chưa có đề tài nào nghiên cứu về rối loạn bộ ba nhận thức theo Beck trên bệnh nhân rối<br /> loạn cảm xúc lưỡng cực giai đoạn trầm cảm. Chúng tôi tiến hành nghiên cứu 34 bệnh nhân điều trị nội trú tại<br /> Viện Sức khỏe Tâm thần từ tháng 9/2017 đến tháng 6/2018 với mục tiêu mô tả đặc điểm lâm sàng rối loạn<br /> bộ ba nhận thức theo Beck trên bệnh nhân rối loạn cảm xúc lưỡng cực hiện giai đoạn trầm cảm. Kết quả thu<br /> được cái nhìn tiêu cực về bản thân (88,2%); cái nhìn tiêu cực về tương lai (85,3%); cái nhìn tiêu cực về thế<br /> giới xung quanh (8,8%). Cái nhìn tiêu cực bản thân: trầm cảm mức độ nặng (95,5%), 1 - 2 giai đoạn trầm cảm<br /> trong quá khứ (92,3%); Cái nhìn tiêu cực về xung quanh: trầm cảm mức độ nặng (9,1%), có trên 2 giai đoạn<br /> trầm cảm trong quá khứ (12,5%). Cái nhìn tiêu cực về tương lai: mức độ nặng (86,4%), trên 2 giai đoạn trầm<br /> cảm trong quá khứ (87,5%), dưới 4 đợt tái phát bệnh (86,4%). Đa số bệnh nhân có cái nhìn tiêu cực về bản<br /> thân và tương lai; Bệnh nhân trầm cảm nặng mức độ rối loạn bộ ba nhận thức cao hơn mức độ vừa.<br /> Từ khóa: Rối loạn trầm cảm lưỡng cực, Rối loạn bộ ba nhận thức theo Beck<br /> <br /> I. ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> Rối loạn cảm xúc lưỡng cực hiện giai đoạn<br /> trầm cảm đặc trưng là quá trình ức chế toàn<br /> <br /> khởi phát ở tuổi trẻ (20 - 30 tuổi) với các giai<br /> đoạn trầm cảm (60%) [4].<br /> <br /> bộ tâm thần, biểu hiện bằng hội chứng trầm<br /> <br /> Lí thuyết về bệnh nguyên bệnh sinh của<br /> <br /> cảm, giai đoạn này kéo dài ít nhất 2 tuần và<br /> <br /> trầm cảm lưỡng cực có rất nhiều. Trong đó,<br /> <br /> trước đó phải có ít nhất một giai đoạn mà khí<br /> <br /> giả thuyết nhận thức dành được nhiều sự chú<br /> <br /> sắc biểu hiện bằng hội chứng hưng cảm hoặc<br /> <br /> ý về mặt thực nghiệm nhất đó là thuyết nhận<br /> <br /> hưng cảm nhẹ [1].<br /> <br /> thức về trầm cảm của Beck. Điểm cốt lõi của<br /> <br /> Rối loạn cảm xúc lưỡng cực gặp tỷ lệ 1,5 -<br /> <br /> thuyết này là cấu trúc gồm có: (1) một cái nhìn<br /> <br /> 2,5% dân số, nghiên cứu của Merikangas và<br /> <br /> tiêu cực về bản thân; (2) một cái nhìn tiêu cực<br /> <br /> cộng sự (2011) thực hiện trên 11 nước ước<br /> <br /> về thế giới bên ngoài; (3) một cái nhìn tiêu cực<br /> <br /> tính tỷ lệ Rối loạn cảm xúc lưỡng cực là 2,4%<br /> <br /> về tương lai [5].<br /> <br /> dân số [2]. Theo Lancet (2016), tỷ lệ Rối loạn<br /> <br /> Những bệnh nhân trầm cảm họ có 3 xu<br /> <br /> cảm xúc lưỡng cực là 1% dân số thế giới với<br /> <br /> hướng chính trong suy nghĩ của mình. Bệnh<br /> <br /> tỷ lệ thường gặp của giai đoạn trầm cảm là<br /> <br /> nhân có xu hướng tự đánh giá bản thân, tự ý<br /> <br /> trong khoảng 31% đến 52% [3]. Bệnh thường<br /> <br /> thức về mình nhiều hơn những người khác.<br /> Thêm vào đó, họ luôn luôn suy nghĩ, cảm xúc<br /> <br /> Địa chỉ liên hệ: Vũ Sơn Tùng, Viện Sức khỏe Tâm thần,<br /> Bệnh viện Bạch Mai<br /> Email: vusontung269@gmail.com<br /> Ngày nhận: 22/10/2018<br /> Ngày được chấp thuận: 14/12/2018<br /> <br /> 112<br /> <br /> tiêu cực về các vấn đề của chính mình.Điều<br /> này sẽ ảnh hưởng đến sự chú ý, trí nhớ. Do<br /> đó, rối loạn chức năng nhận thức biểu hiện<br /> trong trạng thái trầm cảm có thể do sự ức chế<br /> <br /> TCNCYH 117 (1) - 2019<br /> <br /> TẠP CHÍ NGHIÊN CỨU Y HỌC<br /> tạm thời bộ não trên cơ sở những nhận thức<br /> <br /> 3. Đạo đức nghiên cứu<br /> <br /> tiêu cực trên.<br /> <br /> Số liệu được mã hoá nhằm giữ bí mật<br /> <br /> Hiện nay, tại Việt Nam đã có nhiều đề tài<br /> <br /> thông tin cho bệnh nhân. Đây là nghiên cứu<br /> <br /> nghiên cứu về những khía cạnh khác nhau<br /> <br /> mô tả không can thiệp chẩn đoán và điều trị,<br /> <br /> của rối loạn cảm xúc lưỡng cực, nhưng chưa<br /> <br /> không ảnh hưởng đến sức khỏe người bệnh.<br /> <br /> có đề tài nào nghiên cứu về rối loạn bộ ba<br /> <br /> Bệnh nhân, người nhà được thông báo đầy đủ<br /> <br /> nhận thức trên bệnh nhân rối loạn trầm cảm<br /> <br /> phương pháp, cách lấy số liệu nghiên cứu và<br /> <br /> lưỡng cực. Với tầm quan trọng và tính chất<br /> <br /> đồng ý tham gia nghiên cứu. Đề cương đã<br /> <br /> như tình trạng hiện nay, chúng tôi thực hiện<br /> <br /> được thông qua hội đồng Bộ môn Tâm thần,<br /> <br /> nghiên cứu với mục tiêu mô tả đặc điểm lâm<br /> <br /> Trường Đại học Y Hà Nội.<br /> <br /> sàng rối loạn bộ ba nhận thức theo Beck trên<br /> bệnh nhân rối loạn cảm xúc lưỡng cực hiện<br /> giai đoạn trầm cảm điều trị nội trú.<br /> <br /> II. Đối tượng nghiên cứu<br /> 1. Đối tượng, địa điểm nghiên cứu<br /> Cỡ mẫu gồm 34 bệnh nhân được chẩn<br /> đoán xác định Rối loạn cảm xúc lưỡng cực<br /> hiện tại giai đoạn trầm cảm theo tiêu chuẩn<br /> chẩn đoán của ICD-10 (F31.3, F31.4, F31.5)<br /> điều trị nội trú tại Viện sức khỏe tâm thần<br /> Bệnh viện Bạch Mai từ tháng 9/2017 đến<br /> tháng 6/2018.<br /> <br /> III. KẾT QUẢ<br /> 1. Đặc điểm chung của nhóm nghiên<br /> cứu<br /> Nhóm tuổi nhiều nhất là 25 - 34 tuổi với 12<br /> bệnh nhân, ít nhất là nhóm dưới 25 tuổi và 35<br /> - 44 tuổi cùng 3 bệnh nhân.<br /> Nữ mắc nhiều hơn nam. Viên chức là<br /> nhóm bệnh nhân nhiều nhất 11 bệnh nhân, ít<br /> nhất là nông dân với 4 bệnh nhân.<br /> Nhóm bệnh nhân thành thị và nông thôn là<br /> gần tương đương nhau. Nhóm bệnh nhân có<br /> trình độ trung cấp trở lên chiếm chủ yếu với<br /> <br /> Tiêu chuẩn loại trừ<br /> <br /> 18 bệnh nhân, không có bệnh nhân nào<br /> <br /> - Những bệnh nhân có bệnh thực tổn,<br /> <br /> không biết chữ.<br /> <br /> nghiện chất, bệnh cơ thể nặng.<br /> - Bệnh nhân chậm phát triển tâm thần.<br /> - Bệnh nhân không thực hiện được trắc<br /> nghiệm tâm lí.<br /> - Bệnh nhân không đồng ý vào nhóm<br /> nghiên cứu.<br /> <br /> Trong nhóm bệnh nhân nghiên cứu chủ<br /> yếu là có gia đình với 24 bệnh nhân và không<br /> có bệnh nhân góa (bảng 1).<br /> 2. Đặc điểm mức độ trầm cảm theo chẩn<br /> đoán lâm sàng<br /> Nhóm bệnh nhân trầm cảm mức độ vừa và<br /> <br /> 2. Phương pháp: Nghiên cứu mô tả chùm<br /> ca bệnh.<br /> <br /> trầm cảm nặng có loạn thần chiếm tỉ lệ cao<br /> <br /> Xử lý số liệu: Số liệu được phân tích xử lí<br /> <br /> mức độ nặng không có loạn thần chiếm 29,4%<br /> <br /> bằng phần mềm SPSS 20.0.<br /> <br /> TCNCYH 117 (1) - 2019<br /> <br /> nhất với 35,3%. Nhóm bệnh nhân trầm cảm<br /> (biểu đồ 1).<br /> <br /> 113<br /> <br /> TẠP CHÍ NGHIÊN CỨU Y HỌC<br /> Bảng 1. Đặc điểm chung của nhóm nghiên cứu<br /> Nam<br /> <br /> Nữ<br /> <br /> < 25<br /> <br /> 1<br /> <br /> 2<br /> <br /> 25 - 34<br /> <br /> 4<br /> <br /> 8<br /> <br /> 35 - 44<br /> <br /> 2<br /> <br /> 1<br /> <br /> 44 - 59<br /> <br /> 1<br /> <br /> 5<br /> <br /> > 59<br /> <br /> 0<br /> <br /> 10<br /> <br /> Công nhân<br /> <br /> 0<br /> <br /> 6<br /> <br /> Nông dân<br /> <br /> 1<br /> <br /> 3<br /> <br /> Viên chức<br /> <br /> 5<br /> <br /> 6<br /> <br /> Kinh doanh<br /> <br /> 1<br /> <br /> 4<br /> <br /> Nghề khác, tự do<br /> <br /> 1<br /> <br /> 7<br /> <br /> Không biết chữ<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> Tiểu học<br /> <br /> 1<br /> <br /> 4<br /> <br /> Trung học cơ sở<br /> <br /> 1<br /> <br /> 3<br /> <br /> Phổ thông trung học<br /> <br /> 0<br /> <br /> 7<br /> <br /> TC, CĐ, ĐH<br /> <br /> 6<br /> <br /> 12<br /> <br /> Nông thôn<br /> <br /> 3<br /> <br /> 11<br /> <br /> Thành thị<br /> <br /> 5<br /> <br /> 15<br /> <br /> Chưa kết hôn<br /> <br /> 5<br /> <br /> 2<br /> <br /> Có gia đình<br /> <br /> 3<br /> <br /> 21<br /> <br /> Li hôn, li thân<br /> <br /> 0<br /> <br /> 3<br /> <br /> Góa<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> Đặc điểm<br /> <br /> Tuổi<br /> <br /> Nghề nghiệp<br /> <br /> Trình độ văn hóa<br /> <br /> Môi trường sống<br /> <br /> Tình trạng hôn nhân<br /> <br /> Biểu đồ 1. Đặc điểm mức độ trầm cảm theo chẩn đoán lâm sàng<br /> 114<br /> <br /> TCNCYH 117 (1) - 2019<br /> <br /> TẠP CHÍ NGHIÊN CỨU Y HỌC<br /> 3. Tỷ lệ rối loạn bộ ba nhận thức của BECK<br /> <br /> Biểu đồ 2. Tỷ lệ rối loạn bộ ba nhận thức theo BECK<br /> Bệnh nhân có cái nhìn tiêu cực về bản thân và cái nhìn tiêu cực về tương lai (88,2%; 85,3%).<br /> Bệnh nhân có cái nhìn tiêu cực về thế giới xung quanh (8,8%).<br /> 4. Tỷ lệ rối loạn bộ ba nhận thức của Beck trên các nhóm bệnh nhân<br /> Bảng 2. Tỷ lệ rối loạn bộ ba nhận thức của Beck trên các nhóm bệnh nhân<br /> <br /> Bộ ba nhận thức của Beck<br /> <br /> Cái nhìn tiêu cực<br /> <br /> Cái nhìn tiêu cực<br /> <br /> về bản thân (%)<br /> <br /> về thế giới (%)<br /> <br /> Cái nhìn<br /> tiêu cực về<br /> tương lai (%)<br /> <br /> Mức độ<br /> <br /> Mức độ vừa<br /> <br /> 75<br /> <br /> 8,3<br /> <br /> 83,3<br /> <br /> trầm cảm<br /> <br /> Mức độ nặng<br /> <br /> 95,5<br /> <br /> 9,1<br /> <br /> 86,4<br /> <br /> Số giai đoạn<br /> trầm cảm<br /> <br /> 1 - 2 giai đoạn<br /> <br /> 92,3<br /> <br /> 7,7<br /> <br /> 84,6<br /> <br /> > 2 giai đoạn<br /> <br /> 75<br /> <br /> 12,5<br /> <br /> 87,5<br /> <br /> trong quá khứ<br /> Số đợt<br /> <br /> < 4 đợt<br /> <br /> 95,5<br /> <br /> 9,1<br /> <br /> 86,4<br /> <br /> tái phát bệnh<br /> <br /> ≥ 4 đợt<br /> <br /> 75<br /> <br /> 8,3<br /> <br /> 83,3<br /> <br /> Thời gian<br /> <br /> ≤ 36 tháng<br /> <br /> 95<br /> <br /> 10<br /> <br /> 90<br /> <br /> bị bệnh<br /> <br /> > 36 tháng<br /> <br /> 78,6<br /> <br /> 7,1<br /> <br /> 78,6<br /> <br /> Bệnh nhân có cái nhìn tiêu cực về bản thân gặp nhiều hơn ở bệnh nhân trầm cảm mức độ<br /> nặng (95,5%) bệnh nhân, có 1-2 giai đoạn trầm cảm trong quá khứ (92,3%), có dưới 4 đợt tái<br /> phát bệnh và thời gian bị bệnh từ dưới 36 tháng.<br /> Cái nhìn tiêu cực về thế giới xung quanh gặp nhiều hơn ở bệnh nhân trầm cảm mức độ nặng<br /> (9,1%), có trên 2 giai đoạn trầm cảm trong quá khứ (12,5%), có dưới 4 đợt tái phát bệnh (9,1%)<br /> và thời gian bị bệnh từ dưới 36 tháng (10%).<br /> TCNCYH 117 (1) - 2019<br /> <br /> 115<br /> <br /> TẠP CHÍ NGHIÊN CỨU Y HỌC<br /> Cái nhìn tiêu cực về tương lai gặp nhiều hơn ở bệnh nhân mức độ nặng (86,4%), có trên 2<br /> giai đoạn trầm cảm trong quá khứ (87,5%), có dưới 4 đợt tái phát bệnh (86,4%) và thời gian bị<br /> bệnh từ dưới 36 tháng (90%).<br /> <br /> IV. BÀN LUẬN<br /> <br /> 23,9% số bệnh nhân[7]. Kết quả này so với<br /> <br /> Trong nghiên cứu của chúng tôi với 34<br /> <br /> nghiên cứu của chúng tôi sự khác biệt không<br /> <br /> bệnh nhân, chủ yếu là nữ giới với 26 bệnh<br /> <br /> đáng kể vì cỡ mẫu đều thực hiện nghiên cứu<br /> <br /> nhân. Kết quả này cũng phù hợp với nghiên<br /> <br /> trên bệnh nhân nội trú.<br /> <br /> cứu của Arianna Diflorio năm 2010, nữ giới có<br /> <br /> Về mặt bộ ba nhận thức trong trầm cảm<br /> <br /> tỷ lệ cao hơn bị mắc rối loạn cảm xúc lưỡng<br /> <br /> của Beck, nghiên cứu của chúng tôi cho thấy<br /> <br /> cực II [6]. Nhóm tuổi tập trung cao nhất là 25 -<br /> <br /> rằng có hầu hết bệnh nhân có cái nhìn tiêu<br /> <br /> 34 tuổi, kết quả này phù hợp với nghiên cứu<br /> <br /> cực về bản thân và cái nhìn tiêu cực về tương<br /> <br /> của Lê Thị Thu Hà với độ tuổi trung bình là<br /> <br /> lai của mình, số ít bệnh nhân có cái nhìn tiêu<br /> <br /> 42,34 ± 13,9 [7]. Nhóm bệnh nhân viên chức,<br /> <br /> cực về thế giới xung quanh.<br /> <br /> có trình độ trên phổ thông trung học chiếm<br /> <br /> Những bệnh nhân trầm cảm đều có thể<br /> <br /> chủ yếu phù hợp với nghiên cứu của Katie M<br /> <br /> thấy sự suy giảm trong quá trình xử lý cảm<br /> <br /> Douglas và cộng sự là 14,5 năm [8]. Qua đây<br /> <br /> xúc tích cực, họ ưu tiên xử lý thông tin phù<br /> <br /> có thể thấy rối loạn cảm xúc lưỡng cực tập<br /> <br /> hợp với cảm xúc thường được đề cập đến là<br /> <br /> trung nhiều nhóm bệnh nhân trẻ tuổi, có công<br /> <br /> “khuynh hướng tiêu cực”, trong khi kích thích<br /> <br /> việc ổn định, trình độ trí thức cao.<br /> <br /> cảm xúc tiêu cực hoạt động như một nhân tố<br /> <br /> Về môi trường sống không có sự chênh<br /> lệch lớn về nhóm bệnh nhân nhưng tập trung<br /> <br /> gây gián đoạn tiềm tàng và làm cảm trở quá<br /> trình nhận thức cấp cao.<br /> <br /> chủ yếu ở nhóm bệnh nhân đã lập gia đình,<br /> <br /> Những nghiên cứu cấu trúc hình ảnh trên<br /> <br /> kết quả này cũng tương tự như những kết quả<br /> <br /> bệnh nhân trầm cảm điển hình có sự khác biệt<br /> <br /> nghiên cứu trước đó của Lê Thị Thu Hà: tỷ lệ<br /> <br /> ở hạnh nhân và thể tích não hồi hải mã, cho<br /> <br /> đang kết hôn 74,6%, chưa kết hôn 22,5% và<br /> <br /> thấy những thay đổi về hình thái học có thể<br /> <br /> ly dị/goá chiếm 2,8% [7].<br /> <br /> liên quan đến xu hướng tiêu cực [9]. Tương tự<br /> <br /> Đối tượng nghiên cứu của chúng tôi gồm<br /> <br /> như vậy, hồi hải mã có thể tiếp tục củng cố xu<br /> <br /> những bệnh nhân mức độ vừa và nặng có<br /> <br /> hướng quá trình xử lý cảm xúc tiêu cực bằng<br /> <br /> loạn thần chiếm tỷ lệ cao hơn với 35,3% số<br /> <br /> cách giữ lại những thông tin (ví dụ kích thích<br /> <br /> bệnh nhân, chiếm tỷ lệ thấp hơn là số bệnh<br /> <br /> tiêu cực, nhận thức tiêu cực và kỳ vọng tiêu<br /> <br /> nhân trầm cảm mức độ nặng chiếm 29,4%.<br /> <br /> cực), sau đó điều hành hạnh nhân để đáp ứng<br /> <br /> Không có bệnh nhân nào là mức độ nhẹ, điều<br /> <br /> khác nhau đối với những kích thích tiêu cực<br /> <br /> này có thể lí giải là do bệnh nhân điều trị nội<br /> <br /> trong trường hợp bệnh nhân trầm cảm [10].<br /> <br /> trú nên thường giai đoạn vừa và nặng, còn<br /> giai đoạn nhẹ thường điều trị ngoại trú.<br /> Theo Lê Thị Thu Hà (2018), tỷ lệ phân bố<br /> <br /> Kết quả nghiên cứu của chúng tôi thấy<br /> nhóm bệnh nhân trầm cảm nặng tỷ lệ có cái<br /> nhìn tiêu cực về bản thân, về tương lai và về<br /> <br /> bệnh nhân mức độ vừa là 46,5%, mức độ<br /> <br /> thế giới bên ngoài gặp cao hơn so với nhóm<br /> <br /> nặng là 29,6%, mức độ nặng có loạn thần là<br /> <br /> bệnh nhân trầm cảm mức độ vừa. Theo Beck,<br /> <br /> 116<br /> <br /> TCNCYH 117 (1) - 2019<br /> <br />