Dạng thuốc phun mù: Tốt nhưng
phải dùng đúng cách
Dạng phun mù còn gọi là khí dung (aerosol) hiện có khá nhiều. Ví
dụ: Thuốc cắt cơn hen chứa salbutamol (ventolin hay butoven aerosol
doseur), kiểm soát hen chứa corticoid (fluticason, budenosid) hay chứa
corticoid hít + salmeterol hít (seretide). Thuốc chữa nhiễm khuẩn da
chứa oxytetraxyclin hydrocortison (oxycort).
Bình xịt gồm: vỏ đựng bằng nhôm, thép không gỉ, chịu được áp lực
cao để chứa các chất đẩy, và hoạt chất. Van bịt kín bình có 2 dạng: dạng
phun liên tiếp khi bấm nút, chỉ hết phun khi bấm lại và dạng van định liều
chỉ phun ra một liều định sẵn cho mỗi lần phun (gọi nhát phun).
Chất đẩy là loại khí nén hay khí hóa lỏng có khả năng tạo ra áp suất
cao. Hoạt chất là các chất rắn hay dung dịch lỏng, nhũ tương, hỗn dịch được
chế tạo bằng kỹ thuật đặc biệt để có các tiểu phân rất nhỏ. Khi bấm vào đầu
van, dưới áp lực của khí đẩy, hoạt chất sẽ phun ra giống như làn sương hay
bụi mù nên gọi là dạng thuốc phun mù, phun sương.
Tùy theo đầu phun (còn gọi miệng phun hay nút bấm) mà dạng thuốc
phun ra có thể mềm như thuốc mỡ, bột nhão, bọt xốp, lỏng, rắn. Cố nhiên
đầu phun sẽ có hình dạng thích hợp với bộ phận cơ thể cần tiếp nhận thuốc
như miệng, mũi, tai, họng.
Ưu điểm:
Khi dùng ngoài các hoạt chất sẽ không thấm sâu vào bên trong mà
trực tiếp có tác dụng ngay tại chỗ. Ở một số loại, thuốc có tác dụng sâu vào
bên trong (hít thuốc vào phổi) hay toàn thân (phun vào miệng mũi dưới lưỡi,
thuốc đi theo mao mạch, mà không qua đường tiêu hóa).
Vì giới hạn tác dụng tại chỗ (khi dùng ngoài) và không đi qua đường
tiêu hóa (khi vào bộ phận sâu hay vào mao mạch), mặt khác lại ở dạng các
tiểu phân rất nhỏ, nên thuốc có tác dụng nhanh và mạnh.
Một ví dụ: khi dùng salbutamol dưới dạng phun mù (ventolin) thì các
tiểu phân salbutamol sẽ gắn ngay lên niêm mạc phế quản, làm giảm cơn co
thắt phế quản, cắt cơn hen nhanh chóng hơn khi uống salbutamol viên nén.
Như vậy, chỉ cần dùng một liều nhỏ hơn uống hay tiêm, không gây
độc cấp hay mạn. Ví dụ: Để phòng hen, dùng corticoid uống prednisolon
mỗi ngày 5mg lâu dài, thì sẽ bị ứ muối, nước, làm béo giả, nặng hơn có thể
bị suy thận.
Dùng corticoid dạng phun (fluticason mỗi ngày chỉ 100-200mcg) lâu
dài cho hiệu lực tốt hơn mà không bị các tác dụng phụ trên; dễ dàng tạo ra
liều ổn định (ấn vào nút bấm ở van) mà không cần một dụng cụ phân liều
nào khác; luôn luôn bảo quản trong vỏ kín, nên giữ được tính vô khuẩn như
khi mới sản xuất.
Một số chú ý khi dùng:
Người bệnh cần được hướng dẫn kỹ trước khi dùng. Ví dụ: với dạng
thuốc hít vào phổi, nếu dùng không đúng cách, thuốc sẽ không hấp thu đầy
đủ, không phát huy hiệu lực. Người bệnh nên tập hít vài lần cho đến lúc hít
mà không thấy bụi mù (thuốc) bay lên trên bình thuốc mà đi hết vào phổi là
được.
Tránh nhầm lẫn cách dùng. Cần đọc kỹ nhãn nếu chưa rõ phải hỏi lại
thầy thuốc. Bảo quản chu đáo. Nếu lấy một thuốc phun mù dùng trên da mà
phun vào đường hô hấp thì có thể gây chết người.
Trẻ nhỏ hay người lớn tuổi không thể hít thẳng thuốc từ bình xịt thì
dùng một dụng cụ riêng giúp đưa thuốc từ bình xịt đến mũi.
Tuân thủ theo liều chỉ dẫn (dùng đúng số lần và số nhát xịt mỗi ngày).