ISSN: 2615-9686 Journal of Science - Hong Bang International University
512
Taåp chñ KHOA HOÅC - Trûúâng Àaåi hoåc Quöëc tïë Höìng Baâng, Söë Àùåc biïåt 12/2022
ÀÊÍY MAÅNH THÛÚNG MAÅI
GIÛÄA VIÏÅT NAM VAÂ CAÁC NÛÚÁC APEC
. Lï Thõ AÁnh Tuyïët*
Trûúâng Àaåi hoåc Ngên haâng TPHCM
TOÁM TÙÆT
APEC laâ diïîn àaân quy tuå 14 trïn 28 àöëi taác chiïën lûúåc, àöëi taác toaân diïån vaâ laâ àöëi taác kinh tïë,
thûúng maåi quan troång haâng àêìu cuãa nûúác ta, chiïëm 75% kim ngaåch xuêët nhêåp khêíu. 14 trong 16
Hiïåp àõnh thûúng maåi tûå do (FTA) maâ Viïåt Nam àaä, àang àaâm phaán vaâ kyá kïët laâ vúái 17 trïn 20 thaânh
viïn APEC. Nhûäng con söë naây cho thêëy rêët roä têìm quan troång cuãa APEC àöëi vúái phaát triïín kinh tïë
- xaä höåi vaâ höåi nhêåp quöëc tïë cuãa nûúác ta. Do vêåy, nghiïn cûáu têåp trung phên tñch thûúng maåi Viïåt
Nam vaâ caác nûúác APEC. Dûä liïåu nghiïn cûáu àûúåc thûåc hiïån tûâ nùm 2001 àïën nùm 2021 trïn trang
web chñnh thûác cuãa trademap. Bùçng phûúng phaáp chó söë thûúng maåi, nghiïn cûáu seä chó ra APEC thõ
trûúâng àêìy tiïìm nùng àïí Viïåt Nam àêíy maånh xuêët nhêåp khêíu. Trïn cú súã nhûäng phaát hiïån naây,
nghiïn cûáu cuäng gúåi yá möåt söë chñnh saách thuác àêíy quan hïå thûúng maåi vúái caác nûúác APEC trong
tûúng lai.
Tûâ khoáa: APEC, thûúng maåi, xuêët nhêåp khêíu, Viïåt Nam
PROMOTING TRADE BETWEEN VIETNAM AND APEC COUNTRIES
. Le Thi Anh Tuyet
ABSTRACT
APEC is a forum gathering 14 out of 28 strategic partners, comprehensive partners and the
leading economic and trade partners of our country, accounting for 75% of import and export
turnover. 14 out of 16 Free Trade Agreements (FTAs) that Vietnam has been negotiating and signing
are with 17 out of 20 APEC members. These figures clearly show the importance of APEC to Vietnam’s
socio-economic development and international integration. Therefore, the study focuses on analyzing
trade between Vietnam and APEC countries. The research data is carried out from 2001 to 2021 on
the official UNComtrade website. By using the trade index method, the study will show that APEC
is a potential market for Vietnam to boost import and export. On the basis of these findings, the
study also suggests some policies to promote trade relations with APEC countries in the future.
Keywords: APEC, trade, import-export, Vietnam
1. ÀÙÅT VÊËN ÀÏÌ
Coá thïí thêëy, qua hún 30 nùm hònh thaânh vaâ phaát triïín, APEC vêîn tiïëp tuåc khùèng àõnh àûúåc vai
troâ ài àêìu trong thuác àêíy liïn kïët kinh tïë, laâ “cêìu nöëi” àoáng goáp quan troång vaâo tùng trûúãng kinh tïë,
duy trò hoâa bònh, öín àõnh, húåp taác vaâ phaát triïín úã chêu AÁ - Thaái Bònh Dûúng. Tuy nhiïn, Thûúng maåi
giûäa Viïåt Nam vaâ caác nûúác APEC àang àûáng trûúác nhiïìu thaách thûác. Xu hûúáng caånh tranh vúái nûúác
lúán ngaây caâng gia tùng. Cuâng vúái àoá laâ sûå phaát triïín maånh meä cuãa nhiïìu Hiïåp àõnh thûúng maåi thïë
hïå múái trong khu vûåc, gêy khoá khùn trong viïåc àaåt àöìng thuêån vaâ thuác àêíy caác cam kïët mang tñnh
* Taác giaã liïn hïå: TS. Lï Thõ AÁnh Tuyïët, Email: tuyetlta@buh.edu.vn
(Ngaây nhêån baâi: 11/10/2022; Ngaây nhêån baãn sûãa: 08/11/2022; Ngaây duyïåt àùng: 16/11/2022).
Journal of Science - Hong Bang International University ISSN: 2615-9686
513
Taåp chñ KHOA HOÅC - Trûúâng Àaåi hoåc Quöëc tïë Höìng Baâng, Söë Àùåc biïåt 12/2022
àöåt phaá, àöìng thúâi àùåt APEC trûúác yïu cêìu phaãi àöíi múái, nêng cao hiïåu quaã hoaåt àöång nhùçm giûä àaâ
phaát triïín húåp taác thûúng maåi. Trïn thûåc tïë cuäng àaä coá nhiïìu nghiïn cûáu vïì thûúng maåi Viïåt Nam
trong APEC, song caác nghiïn cûáu naây vêîn chûa laâm roä nhûäng thaách thûác cuãa Viïåt Nam trong phaát
triïín thûúng maåi vúái caác nûúác APEC trong böëi caãnh múái hiïån nay [1 - 4]. Do àoá, baâi viïët naây seä têåp
trung phên tñch thûåc traång xuêët nhêåp khêíu giûäa Viïåt Nam vaâ caác nûúác APEC, trïn cú súã àoá àïì xuêët
caác chñnh saách nhùçm àêíy maånh thûúng maåi giûäa Viïåt Nam vúái khöëi caác quöëc gia naây.
2. PHÛÚNG PHAÁP NGHIÏN CÛÁU
Trong nghiïn cûáu naây, taác giaã sûã duång chuã yïëu phûúng phaáp nghiïn cûáu àõnh tñnh, viïåc sûã duång
caác söë liïåu àûúåc töíng húåp qua caác àïí so saánh, phên tñch vaâ àoá laâ cú súã àïí àïì xuêët caác haâm yá chñnh
saách.
3. KÏËT QUAÃ VAÂ THAÃO LUÊÅN
3.1. Töíng quan vïì APEC
APEC àûúåc thaânh lêåp nùm 1989. Àoá laâ möåt diïîn àaân chñnh phuã àûúåc thaânh lêåp trûúác sûå phuå
thuöåc lêîn nhau ngaây caâng tùng giûäa caác nïìn kinh tïë úã chêu AÁ - Thaái Bònh Dûúng. Muåc àñch cuãa
APEC nhùçm thuác àêíy sûå nùng àöång nïìn kinh tïë chêu AÁ - Thaái Bònh Dûúng. Coá 12 thaânh viïn saáng
lêåp APEC àoá laâ Australia, Brunei Darussalam, Canada, Indonesia, Nhêåt Baãn, Haân Quöëc, Malaysia,
Niew Zealand, Philippines, Singapore, Thaái Lan vaâ Húåp Chuãng Quöëc Hoa Kyâ. Nùm 1991, Trung
Quöëc, Höìng Köng cuãa Trung Quöëc, Àaâi Bùæc Trung Hoa àaä gia nhêåp APEC. Nùm 1993, Mexico vaâ
Papue New Guinea àaä gia nhêåp. Nùm 1994 Chile cuäng trúã thaânh thaânh viïn àêìy àuã. Cuöëi cuâng, nùm
1997, Peru, Nga vaâ Viïåt Nam àaä gia nhêåp vaâ laâ thaânh viïn chñnh thûác bùæt àêìu tûâ thaáng 11 nùm 1998,
àûa töíng söë thaânh viïn lïn 21 nïìn kinh tïë. Tûâ àoá àïën nay, chûa coá thïm thaânh viïn naâo.
Thaânh tûåu phaát triïín kinh tïë vaâ höåi nhêåp quöëc tïë cuãa nûúác ta trong 30 nùm qua àaä khùèng àõnh
chuã trûúng tham gia APEC laâ hoaân toaân àuáng àùæn vaâ àuáng thúâi àiïím, thïí hiïån têìm nhòn chiïën lûúåc
cuãa Àaãng vaâ Nhaâ nûúác ta. Tiïëp theo viïåc trúã thaânh thaânh viïn cuãa Hiïåp höåi caác quöëc gia Àöng Nam
AÁ (ASEAN) nùm 1995, tham gia saáng lêåp Diïîn àaân húåp taác AÁ - Êu (ASEM) nùm 1996, viïåc tham
gia APEC nùm 1998 àaánh dêëu bûúác chuyïín quan troång trong tiïën trònh höåi nhêåp kinh tïë quöëc tïë cuãa
Viïåt Nam vaâ laâ tiïìn àïì àïí nêng höåi nhêåp kinh tïë quöëc tïë cuãa nûúác ta lïn têìm toaân cêìu vúái viïåc gia
nhêåp Töí chûác Thûúng maåi thïë giúái (WTO) vaâo nùm 2007. Tham gia APEC cuäng thïí hiïån quyïët têm
cuãa chuáng ta àoáng goáp tñch cûåc thuác àêíy xu thïë hoâa bònh, öín àõnh, húåp taác, tûå do hoáa thûúng maåi vaâ
àêìu tû trong khu vûåc. Laâ cú chïë húåp taác kinh tïë haâng àêìu taåi chêu AÁ - Thaái Bònh Dûúng, núi höåi tuå
caác trung têm kinh tïë, thûúng maåi vaâ cöng nghïå lúán toaân cêìu, chiïëm 39% dên söë, àoáng goáp 59%
GDP, hún 49% thûúng maåi cuãa thïë giúái, APEC àaä mang laåi nhiïìu lúåi ñch vïì chiïën lûúåc, kinh tïë,
thûúng maåi vaâ àêìu tû, goáp phêìn thuác àêíy phaát triïín toaân diïån cuãa àêët nûúác.
Trûúác hïët, tham gia APEC goáp phêìn quan troång nêng cao võ thïë quöëc tïë cuãa Viïåt Nam. Laâ thaânh
viïn APEC, Viïåt Nam coá vai troâ, tiïëng noái ngang haâng vúái nhiïìu trung têm kinh tïë haâng àêìu thïë giúái
trong viïåc xêy dûång, àõnh hònh caác luêåt lïå, quy tùæc vïì kinh tïë, thûúng maåi khu vûåc. Àiïìu naây coá yá
nghôa quan troång àïí chuáng ta àêíy maånh triïín khai chuã trûúng chuã àöång, tñch cûåc höåi nhêåp quöëc tïë vaâ
nêng têìm àöëi ngoaåi àa phûúng.
Thûá hai, diïîn àaân APEC laâ kïnh quan troång àïí chuáng ta thuác àêíy quan hïå song phûúng, goáp
phêìn taåo àan xen lúåi ñch daâi haån vaâ àûa quan hïå vúái caác àöëi taác ài vaâo chiïìu sêu, cuãng cöë möi trûúâng
hoâa bònh, taåo àiïìu kiïån thuêån lúåi cho phaát triïín àêët nûúác.
Thûá ba, tham gia APEC vaâ thûåc hiïån caác cam kïët vïì múã cûãa thûúng maåi, àêìu tû, thuêån lúåi hoáa
kinh doanh goáp phêìn taåo àöång lûåc thuác àêíy caãi caách trong nûúác, tûâng bûúác hoaân thiïån thïí chïë chñnh
saách, quy àõnh phuâ húåp vúái caác cam kïët quöëc tïë. Tham gia sên chúi APEC taåo tiïìn àïì àïí Viïåt Nam
ISSN: 2615-9686 Journal of Science - Hong Bang International University
514
Taåp chñ KHOA HOÅC - Trûúâng Àaåi hoåc Quöëc tïë Höìng Baâng, Söë Àùåc biïåt 12/2022
tham gia vaâo nhûäng sên chúi röång lúán vaâ coá mûác àöå cam kïët hún hún nhû WTO, caác FTA, trong àoá
coá nhûäng FTA thïë hïå múái, tiïu chuêín cao. Viïåc thûåc hiïån caác cam kïët quöëc tïë cuäng laâ àoân bêíy àïí
hiïån thûåc hoáa quyïët têm xêy dûång Chñnh phuã liïm khiïët, kiïën taåo, haânh àöång phuåc vuå ngûúâi dên vaâ
doanh nghiïåp.
Thûá tû, laâ thaânh viïn APEC, Viïåt Nam àûúåc hûúãng nhûäng höî trúå nêng cao nùng lûåc höåi nhêåp
quöëc tïë. Möåt trong ba truå cöåt chñnh cuãa APEC laâ húåp taác kinh tïë kyä thuêåt (ECOTECH), höî trúå caác
nïìn kinh tïë àang phaát triïín nêng cao nùng lûåc caãi caách kinh tïë vaâ höåi nhêåp khu vûåc, goáp phêìn thu
heåp khoaãng caách phaát triïín. Viïåc triïín khai caác cam kïët, àöìng böå hoáa chñnh saách, cuâng caác dûå aán höî
trúå cuãa APEC àaä goáp phêìn nêng cao nùng lûåc höåi nhêåp quöëc tïë cho caác Böå, ngaânh, àõa phûúng vaâ
doanh nghiïåp, tùng cûúâng kiïën thûác vaâ kinh nghiïåm cuãa àöåi nguä caán böå laâm cöng taác höåi nhêåp. Caác
chûúng trònh húåp taác vïì tùng cûúâng trao àöíi sinh viïn, thuác àêíy du lõch, giao lûu nhên dên... thûåc sûå
àem laåi nhiïìu cú höåi lúán àöëi vúái ngûúâi dên, àùåc biïåt laâ thïë hïå treã.
Cuöëi cuâng vaâ cuäng laâ àiïìu khaác biïåt cuãa húåp taác APEC so vúái nhiïìu cú chïë khaác chñnh laâ APEC
mang àïën nhûäng tiïìm nùng vaâ cú höåi to lúán cho caác doanh nghiïåp Viïåt Nam. Àöëi thoaåi giûäa caác nhaâ
laänh àaåo APEC vúái Höåi àöìng tû vêën doanh nghiïåp APEC (ABAC) vaâ Höåi nghõ thûúång àónh doanh
nghiïåp APEC haâng nùm laâ dõp quan troång àïí cöång àöìng doanh nghiïåp àïì xuêët khuyïën nghõ lïn caác
nhaâ laänh àaåo, chuã àöång tham gia àoáng goáp xêy dûång chñnh saách liïn kïët kinh tïë khu vûåc, àöìng thúâi
taåo khuön khöí àïí doanh nghiïåp Viïåt Nam kïët nöëi vúái caác têåp àoaân haâng àêìu thïë giúái. APEC cuäng höî
trúå caác doanh nghiïåp, nhêët laâ caác doanh nghiïåp nhoã vaâ vûâa, trong tiïëp cêån thõ trûúâng, hûúãng möi
trûúâng àêìu tû, kinh doanh vaâ àiïìu kiïån ài laåi thuêån lúåi, tòm kiïëm caác nhaâ àêìu tû chiïën lûúåc, tiïëp cêån
cöng nghïå vaâ trònh àöå quaãn lyá tiïn tiïën.
3.2. Thûúng maåi giûäa Viïåt Nam vaâ caác nûúác APEC
Hònh 1. Caán cên thûúng maåi giûäa Viïåt Nam - APEC àûúåc taác giaã töíng húåp tûâ trademap
Hònh 1 cho thêëy kim ngaåch xuêët nhêåp khêíu giûäa Viïåt Nam vaâ caác nûúác APEC tùng rêët nhanh caã
vïì xuêët khêíu vaâ nhêåp khêíu. Viïåt nam duy trò tham huåt thûúng maåi tûâ nùm 2002 - 2019 vúái caác nûúác
APEC nhûng mûác thêm huåt naây laåi khöng àaáng kïí nïn khöng àaáng lo ngaåi. Tuy nhiïn tûâ 2019 túái
nay Viïåt Nam àaä bùæt àêìu thùång dû thûúng maåi vúái khöëi caác nûúác APEC. Tñn hiïåu naây cho thêëy triïín
voång phaát triïín thûúng maåi sang caác nûúác APEC trong thúâi gian túái.
Journal of Science - Hong Bang International University ISSN: 2615-9686
515
Taåp chñ KHOA HOÅC - Trûúâng Àaåi hoåc Quöëc tïë Höìng Baâng, Söë Àùåc biïåt 12/2022
Hònh 2 cho thêëy Viïåt Nam thùång dû thûúng maåi vúái Myä vaâ Hong Kong, nhûng thêm huåt thûúng
maåi vúái Trung Quöëc vaâ Haân Quöëc. Viïåc thùång dû thûúng maåi vúái caác quöëc gia phaát triïín nhû Myä vaâ
Hong Kong cho thêëy Viïåt Nam àaä têån duång töët nhûäng ûu àaäi trong caác cam kïët quöëc tïë maâ caác quöëc
gia naây daânh cho caác nûúác àang phaát triïín vaâ cuäng cho thêëy giaá trõ haâng xuêët khêíu cuãa Viïåt Nam
ngaây caâng àûúåc àaánh giaá cao. Tuy nhiïn, viïåc nhêåp khêíu nhiïìu tûâ caác quöëc gia cuâng trong khu vûåc
nhû Trung Quöëc vaâ Haân Quöëc cho thêëy àoá laâ lûåa choån chiïën lûúåc cuãa Viïåt Nam trong viïåc nhêåp
khêíu nguyïn vêåt liïåu taåo àêìu vaâo cho saân xuêët cuãa Viïåt Nam vò caác quöëc gia naây trong cuâng chêu luåc
nïn tiïët kiïåm àûúåc chi phñ vêån chuyïín vaâ thûúâng coá nguöìn cung nguyïn liïåu giaá reã.
Hònh 2. Caán cên thûúng maåi cuãa Viïåt Nam vúái caác nûúác trong APEC
àûúåc taác giaã töíng húåp tûâ trademap
Hònh 3. Thõ trûúâng xuêët khêíu chñnh cuãa Viïåt Nam trong APEC àûúåc taác giaã töíng húåp tûâ trademap
ISSN: 2615-9686 Journal of Science - Hong Bang International University
516
Taåp chñ KHOA HOÅC - Trûúâng Àaåi hoåc Quöëc tïë Höìng Baâng, Söë Àùåc biïåt 12/2022
Hònh 3 cho thêëy 5 thõ trûúâng xuêët khêíu lúán cuãa Viïåt Nam trong APEC laâ Hoa Kyâ, Trung Quöëc,
Nhêåt Baãn, Haân Quöëc vaâ Hong Kong. Àêy hêìu hïët laâ caác quöëc gia phaát triïín, quy mö thõ trûúâng lúán
nïn cho thêìy APEC àang laâ cú höåi lúán àïí Viïåt Nam tiïëp cêån àûúåc caác thõ trûúâng röång lúán naây, qua
àoá gia tùng àûúåc kim ngaåch xuêët khêíu cuãa Viïåt Nam.
Hònh 4. Thõ trûúâng xuêët khêíu chñnh cuãa Viïåt Nam trong APEC àûúåc taác giaã töíng húåp tûâ trademap
Trong khi àoá, thõ trûúâng nhêåp khêíu chñnh cuãa Viïåt Nam tûâ APEC cuäng laâ Trung Quöëc, Haân
Quöëc, Nhêåt Baãn, Àaâi Loan vaâ Hoa Kyâ. Nhû vêåy, khöng chó laâ thõ trûúâng xuêët khêíu chuã lûåc cuãa caác
DN Viïåt Nam trong thúâi gian qua, caác quöëc gia thaânh viïn APEC coân laâ nhûäng àöëi taác quan troång
cuãa caác DN nhêåp khêíu Viïåt Nam, àaáp ûáng nhu cêìu vïì nguyïn vêåt liïåu, haâng tiïu duâng, nhêët laâ maáy
moác thiïët bõ, phûúng tiïån vêån taãi, phuå tuâng phuåc vuå tñch cûåc cho caác hoaåt àöång saãn xuêët, kinh doanh
ngaây caâng gia tùng trong nûúác. Caác cam kïët quan troång vïì tûå do hoáa, thuêån lúåi hoáa thûúng maåi trong
khuön khöí APEC coá taác àöång tñch cûåc vaâ trûåc tiïëp lïn hoaåt àöång nhêåp khêíu cuãa caác doanh nghiïåp
(DN) do àûúåc hûúãng nhûäng ûu àaäi àaáng kïí tûâ cùæt giaãm thuïë quan, caác raâo caãn thûúng maåi, thuã tuåc
haãi quan vaâ tiïët kiïåm àïën 5% chi phñ giao dõch thûúng maåi, tûâ àoá haå giaá thaânh vaâ tûâng bûúác caãi thiïån
khaã nùng caånh tranh cuãa saãn phêím.
Sûác caånh tranh maånh meä cuãa caác àöëi thuã àïën tûâ nhûäng nïìn kinh tïë thaânh viïn APEC vöën coá
trònh àöå phaát triïín khoa hoåc - cöng nghïå cao, töëc àöå tùng trûúãng nhanh laâ àiïìu khöng thïí phuã nhêån.
Àùåc biïåt, trong caác lônh vûåc nhû: Taâi chñnh - ngên haâng, baão hiïím, viïîn thöng, cöng nghiïåp àiïån,
cöng nghiïåp chïë taåo, vêån taãi biïín... sûå caånh tranh, tiïëp cêån thõ trûúâng cuãa caác DN nûúác ngoaâi coá tiïìm
lûåc kinh tïë àe doåa khaã nùng töìn taåi vaâ phaát triïín cuãa caác DN trong nûúác. Trong khi àoá, baãn thên caác
DN trong nûúác vöën àaä nhoã vïì quy mö nhûng laåi thiïëu sûå chuã àöång gùæn kïët. Cú cêëu kinh tïë vaâ thûúng
maåi cuãa hêìu hïët caác nûúác thaânh viïn àïìu coi troång viïåc àêíy maånh xuêët khêíu vaâ chiïëm lônh caác thõ
trûúâng nûúác ngoaâi nïn Viïåt Nam cuäng seä gùåp khoá khùn lúán trong viïåc múã röång vaâ baão vïå thõ phêìn
cuãa mònh úã caã trong vaâ ngoaâi nûúác.