13
THAY ĐỔI THỊ TRƯỜNG BÁN LẺ
ThS. Nguyễn Thanh Lâm
Trước sự phát triển nhanh của các nhà bán lẻ nước ngoài qua nhiều hình
thức đầu tư khác nhau, đặc biệt là mua bán - sáp nhập, các nhà bán lẻ trong
nước ngày càng tỏ ra “đuối sức”. Với tiềm lực tài chính còn hạn chế và thiếu
kinh nghiệm so với doanh nghiệp nước ngoài, các doanh nghiệp bán lẻ trong
nước đang phải mở rộng hợp tác để tồn tại. Trong khi đó, các nhà đầu tư nước
ngoài thì tận dụng mặt bằng và giấy phép của doanh nghiệp trong nước để mở
rộng kinh doanh Thị trường bán lẻ Việt Nam năm 2014 và những ngày đầu năm
nay đứng trước nhiều thông tin khác nhau, từ các thương vụ mua bán - sáp
nhập, liên kết, bán cổ phần đến... đóng cửa.
Siêu thị điện máy cạnh tranh dữ dội
Tin Power Buy thuộc tập đoàn Central Group (Thái Lan), mua lại 49% cổ
phần của Công ty Đầu tư phát triển công nghệ và giái pháp mới (NKT), thành
viên của Nguyễn Kim Group - đơn vị đang sở hữu 21 trung tâm điện máy trong
nước đã thu hút sự chú ý của nhiều doanh nghiệp và người tiêu dùng. Đặt mục
tiêu trở thành nhà bán lẻ điện máy hàng đầu Việt Nam với mức tăng trưởng từ
30-50%, từ năm 2011 Nguyễn Kim lựa chọn chiến lược mở rộng hệ thống nhanh
chóng. Cùng với quá trình “phình to” của mình, Nguyễn Kim hướng đến tham
vọng doanh thu tăng lên 2 tỉ đô la Mỹ vào năm 2015 so với khoảng 400 triệu đô
la Mỹ của năm 2011.
Mục tiêu này của Nguyễn Kim đối mặt với nhiều khó khăn do thị trường
điện máy trong nước năm 2012 suy thoái đến -20%, và hiện tại vẫn chưa hồi
phục. Hầu hết các trung tâm kinh doanh điện máy rơi vào khủng hoảng.
Cách để tồn tại, loại bỏ nhau mà các doanh nghiệp ngành này quen làm
trong những năm qua và hiện nay là bán phá giá liên tục khiến những đối thủ yếu
không chịu nổi. Việc này khiến giá nhiều sản phẩm thấp hơn giá niêm yết, bất
chấp điều đó trái quy định của bên cung cấp.
Hệ quả là từ năm 2013 đến nay khá nhiều siêu thị điện máy tầm cỡ cũng
đổ gục: Ebest phải đóng cửa hai siêu thị điện máy ở Sài Gòn và Đà Nẵng, Home
One lâm vào tình cảnh tương tự, trong khi hàng loạt siêu thị điện máy lớn khác
như Pico, Việt Long, Trần Anh, Mediamart... thường xuyên chịu lỗ hoặc phải
thu hẹp kinh doanh.
Giới kinh doanh cho biết hiện còn nhiều doanh nghiệp trong lĩnh vực kinh
doanh điện máy có hệ thống siêu thị tại TPHCM, Hà Nội, Đà Nẵng và một số
tỉnh thành khác đang ngắc ngoải với những khoản nợ lớn, bị ngân hàng cảnh
báo, nhà cung cấp phong tỏa, nợ tiền thuê mặt bằng, hàng tồn kho cao... Điều
14
này sớm muộn sẽ dẫn đến việc đóng cửa hoặc chuyển nhượng cho đơn vị khác
mà những doanh nghiệp nước ngoài luôn chiếm ưu thế mạnh về tài chính, kinh
nghiệm.
Vì vậy, với những người am hiểu mô hình kinh doanh điện máy, quyết
định bán gần phân nửa cổ phần của Nguyễn Kim cho nước ngoài được xem khôn
ngoan và không mấy bất ngờ. Sự kết hợp của hai nhà bán lẻ hàng đầu trong cùng
ngành hàng này sẽ tạo một thế mạnh hơn và sẽ là đối thủ đáng gờm đối với các
nhà bán lẻ điện máy trong nước hiện nay.
Trung tâm thương mại để quảng bá sản phẩm?
Việc Trung tâm Thương mại (TTTM) Parkson Landmark (Hà Nội) đột
ngột đóng cửa ngay trong những ngày đầu năm mới nhằm cắt lỗ đã ảnh hưởng
không nhỏ đến thương hiệu Parkson, làm nhiều người nghi ngờ về khả năng tồn
tại của những trung tâm Parkson khác ở Việt Nam.
Tuy nhiên, giới quan sát nhìn nhận trường hợp Parkson Landmark thực ra
chỉ góp phần nối dài danh sách trung tâm mua sắm ở Hà Nội và TPHCM kinh
doanh khó khăn phải đóng cửa, thu hẹp diện tích hoặc chuyển mục đích kinh
doanh trong gần ba năm qua do tình trạng ế ẩm. Đơn cử như TTTM Thiên Sơn
Plaza (quận 7, TPHCM) đã phải cơ cấu lại công năng sử dụng sau gần ba năm
đeo bám và TTTM Pico Sài Gòn thì cho Lotte Mart thuê lại để kinh doanh siêu
thị. Ngay cả Zen Plaza - một trong những TTTM hiện đại đầu tiên của TPHCM
được nhà đầu tư Nhật Bản đặt nhiều tâm huyết để phát triển thành trung tâm thời
trang lớn nhưng sau nhiều năm hoạt động cũng đã quyết định giảm phần lớn diện
tích thương mại chuyển sang cho thuê văn phòng và tăng diện tích cho kinh
doanh ẩm thực...
Nguyên nhân thường được giới chuyên môn chỉ ra là do nhà quản lý của
các TTTM này không chuyên nghiệp, vị trí kinh doanh không thuận lợi, định vị
đối tượng khách hàng không phù hợp... Tuy nhiên, lý giải này xem ra không
đúng trong trường hợp của Parkson Landmark hay Zen Plaza.
Vậy lý do gì dẫn đến nhiều TTTM khó khăn? Kinh tế suy giảm, thu nhập
tăng chậm đã khiến cho người tiêu dùng hạn chế chi tiêu cho mặt hàng thời trang
và làm đẹp mà chỉ dồn lực vào những mặt hàng thiết yếu. Những mặt hàng thiết
yếu này thường được bán ở các siêu thị hơn. Đại diện của một nhà kinh doanh
TTTM lớn lâu năm cũng xác nhận thị trường bán lẻ Việt Nam được các tổ chức
tư vấn đánh giá tăng trưởng khá và nhiều tiềm năng là chỉ đối với mảng kinh
doanh siêu thị tổng hợp. Doanh nghiệp này cho hay, việc các doanh nghiệp thuê
mặt bằng kinh doanh ở các TTTM phần lớn là làm thương hiệu, quảng bá sản
phẩm chứ thực chất kinh doanh thua lỗ rất nhiều.
Các TTTM còn gặp một số khó khăn khác là sản phẩm thời trang hàng
hiệu ở Việt Nam giá cao hơn nhiều nước trong khu vực do bị đánh thuế nhập
khẩu cao. Theo doanh nghiệp này, cùng dòng sản phẩm nhưng sản phẩm hàng
15
hiệu gồm quần áo, giày dép bán ở Việt Nam giá cao hơn các nước như Thái Lan,
Malaysia, Singapore từ 25-35%. Đã thế phần lớn những sản phẩm bán ra thị
trường trong nước còn lỗi mốt hơn các nước khác, trong khi những người có khả
năng mua sắm những mặt hàng này thì rất sành điệu và nắm rõ được xu hướng
thời trang của thế giới. Do đó, không ít người Việt sẵn sàng chi tiền vé bay đi
Singapore, Thái Lan, Hồng Kông, vừa mua được hàng giá rẻ, hợp mốt, vừa được
chuyến du lịch.
Một khó khăn nữa, theo các chuyên gia, tâm lý của đa phần người tiêu
dùng là ngại mua hàng tại TTTM vì lo giá sẽ cao hơn so với mua ở ngoài do phải
chịu phí thuê mặt bằng và phí dịch vụ cao hơn.
Siêu thị tổng hợp không dành cho doanh nghiệp yếu
Trong lĩnh vực phân phối hiện đại, mô hình kinh doanh siêu thị tổng hợp
được xem là đang có phát triển nhanh và có sức mua tốt nhất hiện nay. Tuy
nhiên, giới quan sát nhìn nhận mô hình kinh doanh này đang có cạnh tranh gay
gắt giữa các nhà bán lẻ lớn trong và ngoài nước, không thích hợp cho những
doanh nghiệp yếu về tài chính, thương hiệu lẫn kinh nghiệm. Điều này đã lý giải
vì sao hàng loạt doanh nghiệp kinh doanh siêu thị chưa tạo được thương hiệu lớn
đang dần rút lui khỏi thị trường trong thời gian gần đây hoặc chuyển hướng hợp
tác với những đối thủ mạnh hơn để tồn tại.
Đơn cử như Công ty Ocean Retail (ORC) - đơn vị có hệ thống bán lẻ
Ocean Mart gồm chín siêu thị và bốn cửa hàng tiện lợi ở khu vực phía Bắc đã
bán đến 70% vốn cho tập đoàn Vingroup để đổi thành hệ thống siêu thị VinMart.
Với tiềm lực tài chính mạnh, mới đây, Vingroup tiếp tục mua lại cả hệ thống
kinh doanh 79 Mart của Alphanam.
Hay chuỗi siêu thị Citimart với gần 30 điểm bán được đổi thành Aeon
Citimart khi quyết định hợp tác với “lão làng” bán lẻ Nhật Bản, tập đoàn Aeon,
với việc hợp tác này, Aeon sở hữu 49% cổ phần của Citimart. Lãnh đạo hệ thống
kinh doanh có 20 năm kinh nghiệm này khẳng định trong bối cảnh cạnh tranh
khốc liệt với các tập đoàn bán lẻ trong và ngoài nước hiện nay, Citimart không
thể đứng độc lập mà phải liên kết với doanh nghiệp khác để tạo ra sự khác biệt
và chuyên nghiệp hơn.
Các nhà đầu tư nước ngoài đang muốn mua lại hoặc hợp tác để tận dụng
mặt bằng và giấy phép của doanh nghiệp trong nước. Giới quan sát cho rằng nếu
việc hợp tác không thuận lợi, chuyện các nhà bán lẻ nước ngoài mua luôn phần
góp của doanh nghiệp trong nước là khó tránh khỏi.
Bên cạnh việc cung ứng hàng hóa đảm bảo chất lượng, thì yếu tố giá bán
được xem là cạnh tranh nhất để kéo khách hàng.
Để có được hàng hóa với giá bán thấp, không phải hệ thống siêu thị nào
cũng làm được nếu không mạnh về thương hiệu, kinh doanh tốt và đặc biệt là có
hệ thống bán hàng rộng khắp
16
Như vậy chúng ta thấy thị trường bán lẻ đã có sự thay đổi sâu sắc với xu
hướng các doanh nghiệp nước ngoài dần dầ thâu tóm các doanh nghiệp trong
nước hoặc các doanh nghiệp trong nước muốn tồn tại phải liên kết với các doanh
nghiệp nước ngoài. Do vậy thời gian tới chúng ta sẽ thấy nhiều thương vụ thâu
tóm và sáp nhập sẽ diễn ra là điều không thể tránh khỏi cho doanh nghiệp nhỏ và
vừa của Việt Nam.