Lêi nãi ®Çu
Tr¶i qua h¬n m−êi n¨m, kÓ tõ 1986, §¶ng vμ Nhμ n−íc ta ®· thùc
hiÖn l¹i nh÷ng kÕt qu¶ quan träng b−íc ®Çu. Nh÷ng thay ®æi tÝch cùc vμ
toμn diÖn ®−êng lèi ®æi míi nh»m chuyÓn nÒn kinh tÕ tõ c¬ chÕ qu¶n lý
tËp trung bao cÊp sang c¬ chÕ thÞ tr−êng cã sù ®iÒu tiÕt cña Nhμ n−íc.
C«ng cuéc ®æi míi ®· kÐo theo hμng lo¹t nh÷ng biÕn ®æi tÝch cùc vÒ nÒn
kinh tÕ ®· vμ ®ang t¹o nªn c¬ së quan träng ban ®Çu ®Ó tiÕn tíi h×nh
thμnh thÞ tr−êng tμi chÝnh ( TTTC ) ë n−íc ta.
ThÞ tr−êng tμi chÝnh ra ®êi, ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ ®· kh¼ng ®Þnh ®−îc vÞ
trÝ cña nã trong nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng ngμy nay. Bμn vÒ qu¸ tr×nh ra ®êi,
ho¹t ®éng ph¸t triÓn vμ hoμn thiÖn cña TTTC nÕu nh− ta kh«ng nh¾c
®Õn c¸c c«ng cô cña TTTC ch¼ng kh¸c g× nãi ®Õn c«ng viÖc cña  ng−êi
®i cμy mμ quªn Tr©u  v× thÕ chóng ta cÇn thiÕt nghiªn cøu c¸c lo¹i
chøng kho¸n ®−îc mua b¸n trong TTTC. ë ®ã chóng sÏ biÕt ®Çy ®ñ vÒ
viÖc lμm c¸ch nμo TTTC thùc hiÖn ®−îc vai trß quan träng  dÉn vèn 
cña m×nh.
§èi víi mét nÒn kinh tÕ nh− ë n−íc ta hiÖn nay t¨ng c−êng vμ ph¸t
triÓn nÒn kinh tÕ ®ång nghÜa víi qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸
®Êt n−íc. V× thÕ nh÷ng hiÓu biÕt vÒ nhu cÇu vèn trong nÒn kinh tÕ lμ cÇn
thiÕt ®Æc biÖt lμ c¸c ph−¬ng thøc vÒ l−u chuyÓn vèn mμ ®iÓn h×nh lμ c¸c
c«ng cô cña TTTC. Nghiªn cøu vÒ c¸c c«ng cô nμy gióp cho c¸c c¸ nh©n,
tæ chøc kinh tÕ n¾m b¾t ®−îc nh÷ng th«ng tin, t×nh h×nh sè liÖu cô thÓ,
mÆt tÝch cùc, mÆt h¹n chÕ cña tõng c«ng cô tõ ®ã mμ ®−a ra nh÷ng biÖn
ph¸p, ph−¬ng h−íng, kiÕn nghÞ cÇn thiÕt ®Ó hoμn thiÖn hÖ thèng c¸c c«ng
cô ®ã, n©ng cao tÝnh hiÖu qu¶, vai trß chñ yÕu  dÉn vèn  cña TTTC,
thóc ®Èy ph¸t triÓn kinh tÕ...
1
§Ò tμi ®i vμo nghiªn cøu thùc tr¹ng ph¸t triÓn c¸c c«ng cô cña
TTTC ë ViÖt Nam, dùa trªn kú h¹n cña c¸c c«ng cô TTTC mμ xÐt chóng
ë hai thÞ tr−êng : thÞ tr−êng vèn vμ thÞ tr−êng tiÒn tÖ. C«ng cô cña thÞ
tr−êng tiÒn tÖ gåm : tÝn phiÕu kho b¹c Nhμ n−íc ( KBNN ), c¸c chøng chØ
tiÒn göi, c¸c th−¬ng phiÕu, c¸c kú phiÕu ng©n hμng, hîp ®ång mua l¹i, vμ
mét sè c«ng cô kh¸c... C«ng cô cña thÞ tr−êng vèn gåm cæ phiÕu c«ng ty
cæ phÇn, tr¸i phiÕu chÝnh phñ, tr¸i phiÕu c«ng ty.
B»ng c¸c ph−¬ng ph¸p : ph−¬ng ph¸p so s¸nh ( ph©n tÝch, tæng hîp
) kÕt hîp víi c¸c ph−¬ng ph¸p lÞch sö ( sè liÖu ), ph−¬ng ph¸p duy vËt lÞch
sö, ph−¬ng ph¸p duy vËt biÖn chøng... ®−îc sö dông bμi viÕt.
§Ò tμi gåm 3 phÇn :
PhÇn I : Lêi nãi ®Çu
PhÇn II : Néi dung nghiªn cøu ( gåm 2 ch−¬ng )
PhÇn III : KÕt luËn
Víi sù hiÓu biÕt cßn cßn h¹n chÕ cña em lμm cho bμi viÕt kh«ng
tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt vÒ h×nh thøc lÉn néi dung.
Em kÝnh mong ®−îc sù h−íng dÉn vμ chØ b¶o cho em ®−îc hoμn
thμnh tèt ®Ò ¸n nμy.
Em xin ch©n thμnh c¶m ¬n !.
2
Ch−¬ng I
Mét sè vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ c«ng cô cña TTTC
S¶n xuÊt vμ t¸i s¶n xuÊt quyÕt ®Þnh sù tån t¹i vμ ph¸t triÓn cña x·
héi. Vμ bÊt cø nÒn s¶n xuÊt x· héi nμo còng ®Òu ph¶i gi¶i quyÕt 3 vÊn ®Ò
lín :
Mét lμ, c©n nh¾c tÝnh to¸n vμ quyÕt ®Þnh cÇn ph¶i s¶n xuÊt nh÷ng
s¶n phÈm g× ? dÞch vô g× ? víi sè l−îng bao nhiªu ?
Hai lμ, s¶n xuÊt b»ng ph−¬ng ph¸p nμo
Ba lμ, nh÷ng s¶n phÈm ®−îc s¶n xuÊt ra ®−îc ph©n phèi b»ng
c¸ch nμo? ph©n phèi cho ai? Kh¶ n¨ng s¶n xuÊt kh«ng ph¶i lμ v« h¹n
nh−ng lu«n bÞ khai th¸c vμ sö dông mét c¸ch rÊt l·ng phÝ. S¶n xuÊt
nh÷ng thø cÇn thiÕt, tiÕt kiÖm, t¨ng c−êng kinh tÕ tíi møc tèi ®a lμ nhiÖm
vô chñ yÕu cña mäi nÒn s¶n xuÊt x· héi.
Muèn gi¶i quyÕt ®−îc 3 vÊn ®Ò c¬ b¶n trong nÒn kinh tÕ kh«ng
ph¶i lμ vÊn ®Ò ®¬n gi¶n tuy khã hoμn thμnh hÕt trän vÑn nh−ng cÇn ph¶i
lμm. Thêi nay ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr−êng c÷ng ®Ó thùc hiÖn môc tiªu
®ã. PhÇn nμo ph¸t triÓn vμ hoμn thiÖn TTTC mμ ®Æc biÖt ph¸t triÓn,
hoμn thiÖn c«ng cô TTTC gióp cho TTTC ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ h¬n, vμ
do ®ã hiÖu qu¶ s¶n xuÊt trong nÒn kinh tÕ ®−îc n©ng cao.
TTTC ®−îc h×nh thμnh cïng víi c¸c c«ng cô cña nã lμ tÊt yÕu. ë
®ã, khi mμ nÒn kinh tÕ cã nh÷ng c¸ nh©n, tæ chøc thõa vèn, hä kh«ng cã
kh¶ n¨ng lμm vèn sinh lêi. Trong khi cã nh÷ng c¸ nh©n, tæ chøc kh¸c cã
kh¶ n¨ng lμm vèn sinh lêi nh−ng l¹i thiÕu vèn. XuÊt hiÖn nhu cÇu lu©n
chuyÓn vèn trùc tiÕp tõ ng−êi cã vèn ®ã sang ng−êi cÇn vèn. Vμ chØ cã
TTTC míi ®¶m nhËn ®−îc vai trß ®ã mét c¸ch tèt nhÊt, b»ng c¸ch b¸n
ra thÞ tr−êng nh÷ng c«ng cô tμi chÝnh vμ ng−êi cÇn vèn mua vμo c«ng cô
®ã, gióp vèn ®−îc lu©n chuyÓn.
3
Dùa vμo kú h¹n cña c¸c c«ng cô mμ xem xÐt c«ng cô TTTC ë 2
khÝa c¹nh c«ng cô thÞ tr−êng vèn vμ c«ng cô thÞ tr−êng tiÒn tÖ.
I. C«ng cô thÞ tr−êng tiÒn tÖ
ThÞ tr−êng tiÒn tÖ lμ mét bé ph cña TTTC, ë ®©y diÔn ra viÖc mua
b¸n, trao ®æi c¸c c«ng cô nî ng¾n h¹n.
1. TÝn phiÕu kho b¹c Nhμ n−íc :
Lμ c«ng cô vay nî ng¾n h¹n cña chÝnh phñ, nh»m bï ®¾p th©m hôt
ng©n s¸ch t¹m thêi.
* TÝn phiÕu Kho b¹c Nhμ n−íc cã nh÷ng ®Æc ®iÓm sau :
- Lμ c«ng cô vay nî ng¾n h¹n cã tÝnh láng cao nhÊt, tÝnh láng dùa
trªn thêi gian chuyÓn ®æi nhanh; chi phÝ cho viÖc chuyÓn ®æi phï hîp,
®−îc mua b¸n r¸o riÕt nhÊt;
- §é an toμn cao : do kú h¹n thanh to¸n ng¾n nªn tÝn phiÕu KBNN
chÞu møc giao ®éng gi¸ tèi thiÓu, vμ do ®ã Ýt rñi ro. Cïng víi viÖc chÝnh
phñ ®¶m b¶o chi tr¶ : ChÝnh phñ t¨ng thuÕ hoÆc vay tiÕp hoÆc ph¸t hμnh
tiÒn ®Ó tr¶ nî.
- Bëi hai ®Æc ®iÓm trªn mμ tÝn phiÕu KBNN cã l·i suÊt lμ thÊp nhÊt
trong hÖ thèng c¸c c«ng cô vay nî ng¾n h¹n.
- §−îc ph¸t hμnh ra d−íi nhiÒu h×nh thøc kh¸c nhau ®Ó lùa chän
ng−êi mua cho phï hîp : loai tÝn phiÕu KBNN cã lîi tøc ®−îc tr¶ tr−íc,
lo¹i tÝn phiÕu KB cã lîi tøc ®−îc tr¶ sau, lo¹i tÝn phiÕu KB kh«ng ghi
phÇn l·i mμ lμ chªnh lÖch gi÷a gi¸ mua vμ gi¸ b¸n b»ng lîi tøc....
* Chñ thÓ n¾m gi÷ chñ yÕu lμ ng©n hμng th−¬ng m¹i ( NHTM ) víi
hai môc ®Ých khi mua : thu lîi tøc tõ tÝn phiÕu KB vμ n¾m gi÷ ®Ó ®¶m
b¶o kh¶ n¨ng thanh kho¶n.
Bªn c¹nh NHTW mua tÝn phiÕu KB ®Ó ®iÒu chØnh l−îng tiÒn cung
øng ( MS ) trong nÒn kinh tÕ lμ c«ng cô quan träng nhÊt trong ho¹t ®éng
thÞ tr−êng më.
2. Chøng chØ tiÒn göi :
4
Lμ giÊy chøng nhËn cho viÖc göi tiÒn cña c¸c c¸ nh©n hay tæ chøc
vμo NHTM hoÆc c¸c tæ chøc tÝn dông kh¸c. Vμ chiÕm mét tû lÖ kh¸ lín
trong sè c¸c lo¹i tiÒn göi ng©n hμng.
Chøng chØ tiÒn göi ®−îc mua ®i b¸n l¹i ë thÞ tr−êng thø cÊp tuú
thuéc vμo quy ®Þnh cña ng©n hμng, ®iÒu kiÖn cña c¸c n−íc. §Õn khi t¨ng
kh¶ n¨ng c¹nh tranh vÒ viÖc huy ®éng vèn c¸c ng©n hμng cho phÐp mua
b¸n l¹i nã lμm t¨ng tÝnh láng.
Chóng ®−îc mua ®i b¸n l¹i v× trong thÞ tr−êng cã nhu cÇu : kh¸ch
hμng muèn b¸n l¹i mua vμo phôc vô cho nhiÒu môc ®Ých kh¸c nhau ( tiªu
dïng, SXKD ), vμ cã ng−êi mua l¹i chøng chØ ®ã.
Chøng chØ tiÒn göi ®−îc ph¸t sinh bëi c¸c NHTM, tæ chøc tμi chÝnh
kh¸c vμ do c¸c c¸ nh©n, c¸c tæ chøc kinh tÕ trong nÒn kinh tÕ göi tiÒn vμo
NHTM göi vμo c¸c tæ chøc tμi chÝnh kh¸c n¾m gi÷.
3. C¸c th−¬ng phiÕu : Bao gåm kú phiÕu th−¬ng m¹i vμ hèi phiÕu
3.1 Kú phiÕu th−¬ng m¹i : Thùc chÊt lμ mét giÊy ghi nhËn nî vμ nã
®−îc sö dông trong quan hÖ trao ®æi, mua b¸n chÞu lÉn nhau. Ng−êi ph¸t
hμnh ra nã chÝnh lμ ng−êi mua chÞu. Ng−êi gi÷ lμ ng−êi b¸n chÞu víi môc
®Ých gi÷ kh¸c nhau : gi÷ nã khi thêi h¹n ®Õn sÏ nhËn l¹i tiÒn tõ ng−êi
mua chÞu. Cã thÓ sö dông nã ®Ó lμm ph−¬ng tiÖn thanh to¸n, ph−¬ng tiÖn
®Ó tÊt to¸n nh÷ng kho¶n nî cña m×nh. Dïng nã ®Ó vay tiÒn ng©n hμng, hä
vay tiÒn ng©n hμng d−íi h×nh thøc chiÕt khÊu vμ cho vay t¸i chiÕt khÊu.
+ ChiÕt khÊu : Ng−êi cã kú phiÕu th−¬ng m¹i b¸n kú phiÕu ®ã cho
NHTM vμ NHTM mua l¹i c¸c kú phiÕu th−¬ng m¹i cña kh¸ch hμng b»ng
chªnh lÖch gi÷a kú phiÕu th−¬ng m¹i víi lîi tøc chiÕt khÊu.
Lîi tøc chiÕt khÊu = l·i suÊt chiÕt khÊu * gi¸ kú phiÕu th−¬ng m¹i
X¸c ®Þnh l·i suÊt chiÕt khÊu dùa trªn : chÊt l−îng cña kú phiÕu
th−¬ng m¹i, l·i suÊt ®Çu ra.
+ Cho vay t¸i chiÕt khÊu : NHTW cho vay ®èi víi c¸c NHTM b»ng
c¸ch mua l¹i c¸c kú phiÕu th−¬ng m¹i mμ NHTM ®· chiÕt khÊu lÇn ®Çu.
5