1
ĐỀ CƯ Ơ NG ÔN TẬ P
MÔN: LÝ THUYẾ T TÀI CHÍNH
1. Nhữ ng vấ n đề cơ bả n về tài chính
-Quan niệ m về tài chính
-Chứ c năng củ a tài chính
-Hệ thố ng tài chính
2. Ngân sách Nhà nư ớ c
-Nhữ ng vấ n đề chung về NSNN
-Thu, chi Ngân sách Nhà nư ớ c
3. Tài chính doanh nghiệ p
-Nhữ ng vấ n đề chung về tài chính doanh nghiệ p
-Nhữ ng nộ i dung chủ yế u củ a hoạ t độ ng t ài chính doanh nghiệ p
4. Bả o hiể m
- Nhữ ng vấ n đề chung về bả o hiể m
- Bả o hiể m kinh doanh
5. Tín dụ ng
- Nhữ ng vấ n đề về chung về tín dụ ng
- Các hình thứ c tín dụ ng trong nề n kinh tế thị trư ờ ng
- Lãi suấ t
6. Thị trư ờ ng tài chính
- Nhữ ng vấ n đề chung về thị trư ờ ng tài chính
-Thị trư ờ ng tiề n tệ , Thị trư ờ ng vố n, Thị trư ờ ng chứ ng khoán
7. Tài chính quố c tế
- Nhữ ng vấ n đề cơ bả n về tài chính quố c tế
- Các hình thứ c chủ yế u củ a tài chính quố c tế : FDI và Tín dụ ng quố c tế
II. TÀI LIỆ U THAM KHẢ O: Các giáo trình Lý thuyế t tài chính, Lý thuyế t
tài chính tiề n tệ củ a các trư ờ ng Đạ i họ c, Cao đẳ ng.
Bộ môn Tài chính – Tiề n tệ
2
NỘ I DUNG CHI TIẾ T ÔN TẬ P
1. NHỮ NG VẤ N ĐỀ CƠ BẢ N VỀ TÀI CHÍNH
1.1. Quan niệ m về tài chính
-Bả n chấ t củ a Tài chính đư ợ c phân tích trên hai khía cạ nh sau :
+Hình thứ c biể u hiệ n bên ngoài (hiệ n tư ợ ng) : đư ợ c thể hiệ n dư ớ i
dạ ng các hiệ n tư ợ ng thu vào bằ ng tiề n và các hiệ n tư ợ ng chi ra bằ ng tiề n ở
các chủ thể kinh tế - xã hộ i, đây là sự vậ n độ ng củ a vố n tiề n tệ , là quá trình
phân phố i các nguồ n tài chính, quá trình tạ o lậ p và sử dụ ng các quỹ tiề n tệ
nhằ m mụ c đích nhấ t định.
Nguồ n tài chính: thể hiệ n là nhữ ng tiề m năng tài chính mà các chủ thể
trong xã hộ i có thể khai thác, sử dụ ng nhằ m thự c hiệ n các mụ c đích củ a mình.
Các quỹ tiề n tệ : là mộ t lư ợ ng nhấ t định các nguồ n tài chính đã huy độ ng
đư ợ c để sử dụ ng cho mộ t mụ c đích nhấ t định. Các quỹ tiề n tệ , sự h ình thành
và sử dụ ng củ a chúng, có các đặ c điể m sau đây:
Biể u hiệ n quan hệ sở hữ u. Việ c sử dụ ng các quỹ tiề n tệ phụ thuộ c
quyề n sở hữ u, các quy ư ớ c, nguyên tắ c sử dụ ng quỹ , ý chí chủ quan củ a
ngư ờ i sở hữ u trong quá trình phân phố i.
Biể u hiệ n tính mụ c đích. Phầ n lớ n các quỹ tiề n tệ đề u có mụ c đích sử
dụ ng cuố i cùng - tích luỹ hoặ c tiêu dùng.
Tính vậ n độ ng thư ờ ng xuyên, tứ c là chúng luôn luôn đư ợ c bổ sung
(tạ o lậ p) và đư ợ c sử dụ ng.
+Nộ i dung bên trong (bả n chấ t tài chính): là các quan hệ kinh tế nả y
sinh trong quá trình phân phố i củ a cả i xã hộ i dư ớ i hình thứ c giá trị, phân phố i
các nguồ n tài chính, tạ o lậ p và sử dụ ng các quỹ tiề n tệ . Tạ o lậ p v à sử dụ ng
các quỹ tiề n tệ trong phân phố i là nét đặ c trư ng củ a phân phố i tài chính, phân
biệ t tài chính vớ i các phạ m trù khác
- Khái niệ m tổ ng quát về tài chính: Tài chính thể hiệ n ra là sự vậ n độ ng
củ a vố n tiề n tệ diễ n ra ở mọ i chủ thể trong x ã hộ i. Nó phả n ánh tổ ng hợ p các
mố i quan hệ kinh tế nả y sinh trong phân phố i các nguồ n t ài chính thông qua
việ c tạ o lậ p hoặ c sử dụ ng các quỹ tiề n tệ nhằ m đáp ứ ng các nhu cầ u khác
nhau củ a các chủ thể trong xã hộ i.
- Ý nghĩa thự c tiễ n về sự ra đờ i và tồ n tạ i củ a Tài chính:
+ Sự phát triể n kinh tế hàng hoá tiề n tệ đã tạ o điề u kiệ n khách quan cho
sự mở rộ ng các quan hệ tài chính, phạ m vi củ a các quan hệ tài chính phụ
thuộ c vào sự phát triể n củ a các quan hệ h àng hoá - tiề n tệ trong các mố i quan
ĐỀ CƯ Ơ NG ÔN TẬ P MÔN LÝ THUYẾ T TÀI CHÍNH – ĐH ĐẠ I NAM
3
hệ kinh tế củ a xã hộ i. Vì vậ y, để Tài chính phát triể n cầ n phát triể n kinh tế
hàng hoá, tiề n tệ , kinh tế thị trư ờ ng.
+ Xác định đúng đắ n quan niệ m tài chính, phân biệ t tài chính vớ i các
công cụ khác như giá cả , tiề n lư ơ ng,… để có sự phố i hợ p hiệ u quả .
+ Cầ n quan tâm khai thác các nguồ n t ài chính, tìm cách tạ o lậ p và sử
dụ ng hiệ u quả các quỹ tiề n tệ để đả m bả o nhu cầ u về vố n cho phát triể n kinh
tế xã hộ i.
+ Phả i có sự kế t hợ p chặ t chẽ trong việ c xây dự ng v à thự c thi chính sách
tài chính vớ i các chính sách phát triể n kinh tế x ã hộ i.
+ Cầ n giả i quyế t hài hoà các quan hệ kinh tế , quan hệ lợ i ích nả y sinh
trong quá trình phân phố i các nguồ n tài chính, các quỹ tiề n tệ .
1.2. Chứ c năng củ a Tài chính
Chứ c năng củ a Tài chính là các thuộ c tính khách quan vố n có, là khả
năng thế năng bên trong biể u lộ tác dụ ng xã hộ i củ a tài chính. Tài chính có hai
chứ c năng là: chứ c năng phân phố i củ a cả i xã hộ i dư ớ i hình thứ c giá trị (gọ i
tắ t là chứ c năng phân phố i) và chứ c năng giám đố c bằ ng đồ ng tiề n đố i vớ i các
quá trình phân phố i (gọ i tắ t là chứ c năng giám đố c).
1.2.1. Chứ c năng phân phố i
- Khái niệ m: Chứ c năng phân phố i củ a tài chính là chứ c năng mà nhờ
vào đó, các nguồ n tài lự c đạ i diệ n cho nhữ ng bộ phậ n củ a cả i x ã hộ i đư ợ c
đư a vào các quỹ tiề n tệ khác nhau để sử dụ ng cho nhữ ng mụ c đích khác
nhau, đả m bả o nhữ ng nhu cầ u, nhữ ng lợ i ích khác nhau củ a đờ i số ng x ã hộ i.
- Đố i tư ợ ng phân phố i củ a tài chính : là củ a cả i xã hộ i dư ớ i hình thứ c giá
trị, là tổ ng thể các nguồ n tài chính có trong xã hộ i.
- Chủ thể phân phố i củ a tài chính: là Nhà nư ớ c (các tổ chứ c, cơ quan
Nhà nư ớ c), các doanh nghiệ p, các tổ chứ c x ã hộ i, các hộ gia đình hay cá
nhân dân cư .
- Kế t quả củ a phân phố i củ a t ài chính là sự hình thành (tạ o lậ p) hoặ c sử
dụ ng các quỹ tiề n tệ ở các chủ thể trong x ã hộ i nhằ m nhữ ng mụ c đích đã
định.
- Đặ c điể m củ a phân phố i tài chính:
+Sự phân phố i chỉ diễ n ra dư ớ i hình thứ c giá trị, không kèm theo vớ i sự
thay đổ i hình thái giá trị.
+ Sự phân phố i luôn luôn gắ n liề n vớ i sự hình thành và sử dụ ng các quỹ
tiề n tệ nhấ t định.
ĐỀ CƯ Ơ NG ÔN TẬ P MÔN LÝ THUYẾ T TÀI CHÍNH – ĐH ĐẠ I NAM
4
+Quá trình phân phố i diễ n ra mộ t cách thư ờ ng xuyên, liên tụ c bao gồ m
cả phân phố i lầ n đầ u và phân phố i lạ i trong đó phân phố i lạ i là nét đặ c trư ng.
Phân phố i lầ n đầ u
- Khái niệ m : Phân phố i lầ n đầ u là sự phân phố i đư ợ c thự c hiệ n trong lĩnh
vự c sả n xuấ t hoặ c thự c hiệ n cung cấ p dịch vụ cho nhữ ng chủ thể tham gia
vào quá trình sáng tạ o ra củ a cả i, vậ t chấ t, cung cấ p các dịch vụ .
- Nộ i dung củ a phân phố i lầ n đầ u trong phân phố i thu nhậ p củ a các
doanh nghiệ p:
+ Bù đắ p nhữ ng chi phí vậ t chấ t đ ã tiêu hao trong quá trình sả n xuấ t
hoặ c tiế n hành dịch vụ . Phầ n này hình thành quỹ khấ u hao tài sả n cố định và
quỹ bù đắ p vố n lư u độ ng đã ứ ng ra củ a các đơ n vị.
+ Tạ o lậ p quỹ tiề n lư ơ ng củ a đơ n vị để trả lư ơ ng cho ngư ờ i lao độ ng.
+ Đóng góp vào hình thành các quỹ bả o hiể m: Bả o hiể m kinh doanh, bả o
hiể m xã hộ i.
+ Thu nhậ p củ a các chủ sở hữ u về vố n hay nguồ n t ài nguyên tuỳ theo
tính chấ t sở hữ u củ a đơ n vị.
Phân phố i lạ i
- Khái niệ m: Phân phố i lạ i là tiế p tụ c phân phố i nhữ ng phầ n thu nhậ p c ơ
bả n, nhữ ng quỹ tiề n tệ đư ợ c hình thành trong phân phố i lầ n đầ u ra phạ m vi
toàn xã hộ i hoặ c theo nhữ ng mụ c đích cụ thể h ơ n củ a các quỹ tiề n tệ .
- Sự cầ n thiế t khách quan củ a phân phố i lạ i:
+ Trong xã hộ i có nhữ ng khu vự c phi sả n xuấ t vậ t chấ t cầ n thiế t phả i tồ n
tạ i và phát triể n, phân phố i lầ n đầ u không đề cậ p tớ i đố i tư ợ ng này.
+Tác độ ng tích cự c tớ i việ c chuyên môn hoá và phân công lao đ ộ ng xã
hộ i trong lĩnh vự c sả n xuấ t, h ình thành cơ cấ u kinh tế hợ p lý, thúc đẩ y lự c
lư ợ ng sả n xuấ t xã hộ i phát triể n vớ i tố c độ cao và bề n vữ ng.
+ Góp phầ n thự c hiệ n công bằ ng xã hộ i trong phân phố i thông qua biệ n
pháp điề u tiế t bớ t các thu nhậ p cao và nâng đỡ thêm các thu nhậ p thấ p.
1.2.2. Chứ c năng giám đố c
- Khái niệ m: Chứ c năng giám đố c củ a tài chính là chứ c năng mà nhờ vào
đó việ c kiể m tra bằ ng đồ ng tiề n đư ợ c thự c hiệ n đố i vớ i quá trình vậ n độ ng củ a
các nguồ n tài chính để tạ o lậ p các quỹ tiề n tệ hay sử dụ ng chúng theo các
mụ c đích đã định.
- Đố i tư ợ ng củ a giám đố c tài chính : là quá trình vậ n độ ng củ a các nguồ n
tài chính, quá trình tạ o lậ p và sử dụ ng các quỹ tiề n tệ .
ĐỀ CƯ Ơ NG ÔN TẬ P MÔN LÝ THUYẾ T TÀI CHÍNH – ĐH ĐẠ I NAM
5
- Chủ thể củ a giám đố c tài chính : là các chủ thể phân phố i.
- Kế t quả củ a giám đố c tài chính : là phát hiệ n và đề xuấ t các biệ n pháp
điề u chỉnh các quá trình phân phố i theo các mụ c tiêu đã định nhằ m đạ t hiệ u
quả cao trong việ c tạ o lậ p và sử dụ ng các quỹ tiề n tệ .
- Đặ c điể m củ a giám đố c tài chính:
+ Giám đố c tài chính là giám đố c bằ ng đồ ng tiề n vớ i việ c sử dụ ng chứ c
năng phư ơ ng tiệ n thanh toán và phư ơ ng tiệ n cấ t trữ củ a tiề n tệ để giám đố c
các quá trình tạ o lậ p và phân phố i các nguồ n tài chính.
+ Giám đố c tài chính là loạ i giám đố c rấ t toàn diệ n thư ờ ng xuyên, liên tụ c
và rộ ng rãi.
+ Công tác giám đố c - kiể m tra tài chính đư ợ c tiế n hành rộ ng rãi trong
các lĩnh vự c hoạ t độ ng khác nhau củ a t ài chính, thông qua tấ t cả các khâu củ a
hệ thố ng tài chính.
+ Chứ c năng giám đố c có quan hệ rấ t mậ t thiế t vớ i chứ c năng phân phố i
củ a tài chính
1.3. Hệ thố ng tài chính
- Khái niệ m hệ thố ng tài chính: Hệ thố ng tài chính là tổ ng thể các hoạ t
độ ng tài chính trong các lĩnh vự c khác nhau củ a nề n kin h tế quố c dân, như ng
có quan hệ hữ u cơ vớ i nhau về việ c hình thành và sử dụ ng các quỹ tiề n tệ ở
các chủ thể kinh tế - xã hộ i hoạ t độ ng trong các lĩnh vự c đó.
- Khái niệ m khâu tài chính: Khâu tài chính là nơ i hộ i tụ củ a các nguồ n tài
chính, nơ i diễ n ra việ c tạ o lậ p và sử dụ ng các quỹ tiề n tệ gắ n liề n vớ i việ c thự c
hiệ n chứ c năng, nhiệ m vụ củ a chủ thể trong lĩnh vự c hoạ t độ ng.
- Căn cứ để xác định mộ t khâu tài chính :
+Phả i là mộ t điể m hộ i tụ củ a các nguồ n tài chính, nơ i có các quỹ tiề n tệ
đặ c thù đư ợ c tạ o lậ p và đư ợ c sử dụ ng
+Phả i gắ n liề n vớ i mộ t chủ thể phân phố i cụ thể , xác định.
+ Các hoạ t độ ng tài chính có cùng tính chấ t, đặ c điể m, vai trò, có tính
đồ ng nhấ t về hình thứ c các quan hệ tài chính và tính mụ c đích củ a quỹ tiề n tệ
trong lĩnh vự c hoạ t độ ng đư ợ c xế p vào cùng mộ t khâu tài chính.
- Căn cứ để các khâu tài chính hợ p thành mộ t hệ thố ng thố ng nhấ t:
+ Các khâu tài chính có cùng b ả n chấ t, chứ c năng.
+ Các khâu tài chính có mố i liên hệ hữ u cơ trong việ c tạ o lậ p, sử dụ ng
các quỹ tiề n tệ , phân phố i các nguồ n tài chính.
- Các khâu tài chính : Ngân sách Nhà nư ớ c, Tài chính doanh nghiệ p, Bả o
hiể m, Tín dụ ng, Tài chính các tổ chứ c xã hộ i và tài chính hộ gia đình.