Thạch Văn Mạnh TYD-K55
ĐỀ CƢƠNG ÔN THI HẾT HỌC PHẦN
MÔN: Vi sinh vật thú y
Học kỳ I năm học 2013-2014
Phần 1 : Vi khuẩn học chuyên khoa
Nội dung
Pasteurella multocida
Staphylococcus aureus
Bacillus anthracis
Erysipelothrix
rhusiopathiae
E.coli
Salmonella
Mycobacterium
tubercullosis
Hình thái
Cầu trực khuẩn nhỏ, trứng
or bầu dục, 2 đầu tròn. Ko
lông, ko di động, ko nha
bào. Hình thành giáp mô
trong cơ thể con vật khó
phát hiện
-VK có hình cầu
-Không sinh nha bào và
giáp mô, không có lông
-Xếp thành từng đám
nhỏ như chùm nho
Trực khuẩn to, 2 đầu
bằng.
- Không có lông, không
có khả năng di động.
- Bắt màu gram (+):
màu tím xếp thành
chuỗi.
- Khả năng sinh nha bào
chỉ hình thành khi ở
ngoài gia súc bệnh. Sinh
nha bào không làm thay
đổi kích thước.
- VK có khả năng sinh
giáp mô: Có thể bao bọc
1,2 trong tế bào đứng
cạnh nhau.
Trực khuẩn nhỏ, thẳng or
hơi cong
-Ko : (lông, di động, nha
bào, giáp mô.)
-Trong canh trùng non,
bệnh phẩm lợn mắc thể
cấp tính: VK hình gậy,
đứng riêng lẻ hoặc nằm
trong bạch cầu.
-Trong canh trùng già, cơ
thể lợn mắc thể mạn tính:
VK hình sợi tơ dài.
Trực khuẩn hình gậy
ngắn,
- Trong cơ thể, có hình
trực khuẩn đứng riêng lẻ
đôi khi xếp thành chuỗi
ngắn
- Trong canh khuẩn già có
trực khuẩn dài 4 – 8 µm.
- Phần lớn di động do có
lông ở xung quanh thân,
một số không di động.
- VK không sinh nha bào,
có thể có giáp mô
-Trực khuẩn hình gậy
ngắn, hai đầu tròn
Không hình thành giáp
mô và nha bào
Đa số có khả năng di động
mạnh do có 7-12 lông
xung quanh thân
- Trực khuẩn hình gậy
mảnh, hơi cong- Đầu tròn,
ko có lông, ko có nha bào,
ko có giáp mô.
- Canh khuẩn non Vk lao
xếp thành chuỗi cong như
chữ S, canh khuẩn già có
hình sợi, có nhánh.
- VK bắt màu không đều,
có hạt tròn mầu sẫm xếp
với nhau, có những
khoảng sáng.
- Vk có nhiều lipit, phức
hợp lipit axit béo và chất
sáp làm cho VK khó thấm
nước, có tính kháng cồn,
kháng axit nên khó nhuộm
màu. Dùng phương pháp
nhuộm Ziehl Nielsen. VK
bắt màu đỏ trên nền xanh
Kích thƣớc
0,25-0,4 x 0,4 -1,5 µm
Đường kính 0.7- 1 μm
1 – 1,5 x 4 – 8 µm
0,2-0,4 x 1-1,5 μm
2 – 3 x 0,6 µm.
0,4 – 0,6 x 1 – 3 µm
0,2 – 0,5 x 1,5 – 5µm.
Bắt màu
Gram -
Gram +
Gram +
Gram +
Gram -
Gram -
Ziehl Nielsen
Đặc tính
nuôi cấy
VK hiếu khí hoặc hiếu khí
tùy tiện. Thích hợp: 370C,
pH: 7,2-7,4.
-Môi trƣờng thông
thƣờng: mọc yếu, có
thêm huyết thanh hoặc
máu sẽ mọc tốt:
+Nƣớc thịt: 24h, canh
khuẩn đục vừa, lắc có vẩn
như sương mù-> mất, đáy
ống có cặn nhày, có khi
sinh màng mỏng trên mặt.
Có mùi tanh như nước dãi
khô. Mọc tốt khi thêm
-VK sinh sắc tố nên có
màu sắc. Dễ mọc trong
các môi trường thông
thường :
+ Nƣớc thịt: sau cấy 5-
6h, VK làm đục môi
trường. Sau cấy 24h,
môi trường đục rõ hơn,
lắng cặn nhiều, ko có
màng.
+ Thạch thƣờng: Sau
cấy 24h, khuẩn lạc to
dạng S, mặt ướt, to đều,
nhẵn. Staphylococcus
- Hiếu khí, dễ nuôi cấy,
nhiệt độ thích hợp :
370C, (12 – 420C), pH :
7,2 – 7,4; (6 – 9).
- Môi trường nước thịt :
18 – 24h có những sợi
bông lơ lửng dọc ống
nghiệm, lắng xuống đáy
thành cặn, có mùi thơm
của bánh bích quy bơ.
- Môi trường thạch
thường : khuẩn lạc dạng
R, to, nhám, xù xì,
VK hiếu khí tùy tiện,
37oC, pH 7,2-7,6.
-Môi trường:
+Nƣớc thịt: 24h-> hơi
đục rồi trong, lắc có vẩn
lên như máy bay rồi mất
ngay, đáy ống có cặn máu
tro trắng.
+Thạch thƣờng: diện
tích nhỏ, như hạt sương
+Thạch máu: ko dung
huyết thạch máu, khuẩn
lạc nhỏ li ti, tròn, óng anh
như hạt sương.
Môi trường nước thịt:
phát triển tốt, môi
trường rất đục, có cặn
màu tro nhạt lắng
xuống đáy, đôi khi có
màu xám nhạt trên mặt
môi trường, môi trường
có mùi phân thối.
Môi trường thạch
thường: sau 24h, hình
thành những khuẩn lạc
tròn, ướt, không trong
suốt, màu tro trắng
- Salmonella vừa hiếu khí
vừa kỵ khí không bắt buộc,
dễ nuôi cấy, nhiệt độ 370C,
có thể 6 – 420C, pH= 7,6,
phát triển pH: 6 – 9.
- Salmonella gây bệnh ở
gia súc, sinh trưởng tốt
trong điều kiện hiếu khí,
kém hơn ở điều kiện kỵ
khí.
Môi trường nước thịt : cấy
vài giờ đã đục nhẹ, sau
18h đục đều, nuôi lâu ở
đáy ống nghiệm có cặn,
- Trực khuẩn lao là loại
hiếu khí, yếm khí cũng
mọc nhưng thưa và cằn,
nhiệt độ 370C, pH: 6,7 – 7.
- Môi trường nuôi cấy VK
lao phải giàu chất dinh
dưỡng, nhiều muối khoáng
và có glyxerin. VK lao
sinh trưởng chậm, sớm
nhất cũng sau 1 – 2 tuần
mới mọc.
Môi trường nước thịt
glyxerin: sau khi cấy 10 –
Thạch Văn Mạnh TYD-K55
huyết thanh.
+Thạch thƣờng: khuẩn
lạc S, nhỏ, trong suốt, mặt
vồng. Nuôi lâu có màu
trắng ngà dính vào môi
trường.
+Thạch máu: không làm
dung huyết, kích thước
khuẩn lạc to, là môi
trường thường dùng để
giữ giống VK.
+Thạch huyết thanh và
huyết cầu tố: dùng để
giám định, phân lập và
xác định độc lực
aureus khuẩn lạc màu
vàng sẫm, có độc lực, có
khả năng gây bệnh cho
động vật.
+ Thạch máu: VK mọc
rất tốt, khuẩn lạc dạng
S, gây hiện tượng dung
huyết.
+ Thạch Sapman: lên
men đường Mannit làm
pH thay đổi, trở nên
vàng
+ Gelatin: cấy theo
đường trích sâu, nuôi ở
200C, sau 2-3 ngày thấy
gelatin bị tan chảy ra
dạng hình phễu.
-Tụ cầu sống hiếu khí
hoặc kị khí tùy tiện.
- Nhiệt độ sống thích
hợp 32-37oC , pH 7,2-
7,6.
đường kính 2 – 3 mm.
- Môi trường thạch
máu : VK không gây
dung huyết, mọc tốt hơn
trên môi trường thạch
thường, khuẩn lạc dạng
S nhiều hơn dạng R.
- Môi trường gelatin :
Cấy chích sâu, nuôi ở
280C sau 1 – 2 ngày,
VK mọc thành những
nhánh ngang trông
giống cây tùng lộn
ngược.
+Gelatin: chích sâu 5
ngày -> lan ngang như
bàn chải.
nhạt, hơi lồi đường kính
2 – 3 mm. Nuôi lâu
khuẩn lạc trở thành gần
như nâu nhạt và mọc
rộng ra, có thể quan sát
dạng R và M.
Môi trường Endo:
khuẩn lạc màu đỏ
Môi trường EMB khuẩn
lạc tím đen
Môi trường thạch SS:
khuẩn lạc đỏ.
trên môi trường có màng
mỏng.
Môi trường thạch thường :
Vk mọc thành các khuẩn
lạc tròn, trong sáng hoặc
xám, nhẵn bóng, hơi lồi
lên ở giữa, nhỏ và trắng
hơn khuẩn lạc của E. Coli (
đường kính: 1 – 1,5 mm)
Thạch pepton: Sau 1-2
ngày khuẩn lạc hình thành
1 bờ chất dính lầy nhầy ở
xung quanh. Thỉnh thoảng
có thấy khuẩn lạc dạng R,
nhám, mặt không bóng,
không đều,
mờ.(S.paratyphi B,
S.cholerae suis)
15 ngày, VK mới mọc,
trên mặt có màng mỏng
dính lại với nhau, nước
thịt trong suốt, khi lắc có
những mảnh nhỏ chìm
xuống đáy thành hình
quả đậu trắng.
Môi trường thạch
glyxerin ( 2 – 3%):sau khi
cấy 8 – 10 ngày hình
thành khuẩn lạc khô hình
hạt nhỏ, hay vảy khô
trắng xám, dần dần thành
cục bướu thô dính chặt
vào môi trường.
Môi trường khoai tây
glyxerin (5%): VK mọc
hình thành khuẩn lạc hình
vảy khô, hình hạt, dần dần
đông lại thành một lớp dày
không đều, hình bướu,
màu xám nhạt.
Môi trường Lovensten (
Loweinstein): VK mọc
sau khoảng 1 tháng tạo
thành những khuẩn lạc
khô, nhăn nheo trông
giống hình súp lơ.
Đặc tính sinh
hóa
Chuyển hóa đường: lên
men không sinh hơi
đường: Glucoza,
saccaroza, mannit.
-Phản ứng sinh hóa khác:
Indol (+), VP (-), MR (-),
Catalaza (+), Oxydaza
(+), H2S bất thường
- Chuyển hóa đường: lên
men đường glucoz,
lactoz, levuloz,
mannoz, mannit,
saccaroz, ko lên men
galactoz.
- Phản ứng catalaz
dƣơng tính.
- Khả năng lên men
đường : lên men ko sinh
hơi đường: glucoza,
mantoza, saccaroza,
manit.
- Các phản ứng khác :
+ Indol : -
+ H2S: -
+ MR: + -
+ VP: + -
Chuyển hóa đường: thay
đổi tùy chủng, chủ yếu lên
men: glucoza, galactoza,
levuloza, mannoza.
-Phản ứng khác: VP (-),
MR (-), indol (-), H2S (+).
- Chuyển hóa đƣờng:
+ Lên men sinh hơi các
đường: fructoz, glucoz,
levuloz, galactoz, xyloz,
ramnoz, maniton,
mannit, lactoz.
+ Không lên men:
andonit, inozit
- Các phản ứng khác:
+ Sữa: đông sau 24 –
72h ở 370C.
+ Gelatin, huyết thanh
đông, lòng trắng trứng
đông: không tan chảy.
+ H2S: -
+ VP: -
+ MR: +
Chuyển hóa đường: MT
kiểm tra là MT nước thịt
pepton cho thêm 1 loại
đường với tỉ lệ 0,5% và
chất chỉ thị màu như xanh
bromotymon, tím
bromocrezon, đỏ phenon.
+ Phần lớn Salmonella lên
men đường có sinh hơi:
glucoz, mannit, mantoz,
galactoz, levuloz, arabinoz,
xyloz, dechtrin, dunxit,
ramnoz,…Một số cũng lên
men nhưng ko sinh hơi:
S.typhi suis, S.typhi, S.
cholerae suis( ko lên men
arabinoz).
+ Tất cả các Salmonell ko
Thạch Văn Mạnh TYD-K55
+ Indon: +
+ Khử nitrat thành nitrit.
+ Có men decacboxylaz
với lyzin, denitin,
acginin và glutamic.
lên men: lactoz, saccarroz.
- MT có kali xyanua: tất cả
Salmonella ko mọc được.
- Khử cacboxyn: lyzyn,
octinin, acginin.
- Không phân giải urê
- Indon, VP: -
- Phân giải xanh metylen
- Catalaz, MR: + ( trừ
S.cholerae suis, S.
gallinarum – pullorum)
- H2S: + ( trừ S.paratyphi
A, S.typhi suis, S.abortus
equi)
- Dùng các môi trường đặc
biệt EMB, Kauffman, SS,
để phân lập Sal.
Độc tố
Các độc tố: 4 loại chính
là các dung huyết tố:
+ Anpha: gây tan hồng
cầu ở thỏ ở 370C, hoạt
tử da và gây chết. Đây là
1 ngoại độc tố, bản chất
Protein, bền với nhiệt
độ. Là KN hoàn toàn,
gây hình thành KT kết
tủa và KT trung hòa
dưới tác dụng của
focmon và nhiệt độ nó
biến thành giải độc tố có
thể dùng làm vacxin.
+ Bêta: gây tan hồng
cầu cừ ở 40C, kém độc
hơn dung huyết tố
anpha.
+Đenta: gây tan hồng
cầu người, thỏ, cừu,
ngựa, gây hoại tử da.
+ Gamma: loại này
không tác động lên hồng
cầu ngựa.
Dung huyết tố anpha là
đặc điểm xác định tụ cầu
có khả năng gây bệnh.
a. Nội độc tố:
+ Rất mạnh, liều thích hợp
I.V giết chết chuột bạch,
chuột lang trong 48h. Bệnh
tích: ruột non sung huyết,
mảng payer phù nề, đôi khi
hoại tử.
+ Độc tố ruột gây ngộ độc
thần kinh, gây hôn mê, co
giật, nội độc tố có hai loại:
gây sung huyết và mụn
loét.
b. Ngoại độc tố:
+ Hình thành trong điều
kiện invitro và nuôi cấy kị
khí.
+ Ngoại độc tố tác dụng
vào thần kinh và ruột.
+ Chế giải độc tố bằng
cách trộn focmon 5% để
370C trong 20 ngày. Khi
tiêm cho thỏ thì tạo ra
kháng thể ngưng kết nên
thỏ có khả năng trung hòa
với độc tố và VK.
Khả năng
gây bệnh
Trong tự nhiên :
+Gây chứng bại huyết
kèm tụ huyết, xuất huyết
cho gia súc, gia cầm.
-Trong tự nhiên:
+ Tụ cầu kí sinh trên da,
niêm mạc người và gia
súc, có 30% người khỏa
Trong tự nhiên:
- Những loài ĐV ăn cỏ
như trâu, bò, ngựa, dê,
cừu, lạc đà, hươu nai,…
Trong tự nhiên:
+VK gây bệnh cho lợn:
•3-4 tháng đến 1 năm:
mẫn cảm nhất
Trong tự nhiên
- E.coli có sẵn trong
ruột của ĐV, chỉ tác
động gây bệnh khi sức
Trong tự nhiên:
- M.t.humanus: typ lao
người gây bệnh lao cho
người như: lao phổi, lao
Thạch Văn Mạnh TYD-K55
+Gây bệnh tụ huyết trùng
cho trâu bò :
•Triệu chứng : thủy thũng,
sưng hạch hầu, viêm phổi.
•Bệnh có thể lây từ trâu
bò sang ngựa, ở nước ta
trâu thường mắc nặng hơn
bò.
+Gây bệnh THT cho lợn :
•Lợn 3-6 tháng tuổi mắc
nhiều
•Bệnh tích: phổi viêm
nhiều vùng gan hóa, viêm
ngoại tâm mặc có tích
nước, hạch hầu viêm,
thủy thũng.
•Có thể lây sang trâu bò,
gà.
+Gây bệnh THT cho gia
cầm:
•Gà vịt mắc với vụ dịch
lớn.
•Bệnh tích: tim sưng,
viêm ngoại tâm mạc có
tích nước, mỡ vành tim
xuất huyết, gan có hoạt tử
điểm bằng đầu mũi kim,
màu vàng nhạt.
•Có khả năng gây bệnh
cho người, là 1 nhiễm
trùng cục bộ, do bị động
vậy bệnh cắn, cào hoặc
vết thương nhiễm khuẩn.
-Trong phòng TN: chuột
bạch, thỏ cảm nhiễm nhất:
+Với thỏ:
•Tiêm dưới da, phúc mặc
hoặc tĩnh mạch canh trùng
24h. Thỏ chết sau 24-48h.
•Bệnh tích: nơi tiêm tụ
máu, lồng ngực tích đầy
nước, lách sưng to, phổi
sưng tụ máu, khí quản
xuất huyết.
+Chuột bạch:
•Tiêm dưới da, phúc mạc,
canh khuẩn 24h. Sau 24-
36h chuột chết.
mang loại VK này. Khi
sức đề kháng của cơ thể
giảm hoặc khi có tổn
thương trên da và niêm
mạc, VK sẽ âm nhập và
gây bệnh.
+Khi nhiếm trừng có
nhiều biểu hiện khác
nhau
-Trong phòng TN:
+ Thỏ cảm nhiễm nhất:
•Tiêm 1-2ml canh khuẩn
tụ cầu 24h vào tĩnh
mạch tai, sau 36-48h thỏ
chết vì chứng huyết
nhiễm mủ. Mổ khám
thấy nhiều ổ áp xe trong
phủ tạng.
•Nếu tiêm dưới da gây
áp xe dưới da
rất mẫn cảm, thường bại
huyết mà chết.
+ Lợn, chó ít cảm
nhiễm, thường bị bệnh
cục bộ ở họng và hạch.
+ Loài chim không cảm
nhiễm.
+ Người rất cảm nhiễm
và thường gặp 3 thể lâm
sàng: thể da, thể ruột,
thể phổi.
++ Thể da: VK xâm
nhập vào da, tại chỗ
xâm nhập xuất hiện nốt
phỏng, giữa đen do hoại
tử gọi là nốt mủ ác tính.
Hay gặp, mức độ bệnh
nhẹ.
++ Thể phổi: người bị
mắc bệnh do hít phải
nha bào nhiệt thán. Ít
gặp hơn, mức độ nặng.
++ Thể ruột: người mắc
bệnh do ăn phải thịt gia
súc mắc bệnh nhiệt
thán. Ít gặp, mức độ
nặng.
- Có 3 đường truyền
bệnh chính:
Tiêu hóa, da, hô hấp.
Trong phòng TN
- Chuột lang,bạch, thỏ
là dễ cảm nhiễm.
- Tiêm dưới da canh
khuẩn hay bệnh phẩm
sau 12h con vật bị sốt,
nơi tiêm bị thủy thũng;
sau 24h con vật mệt
nhọc, khó thở, nhiệt độ
hạ xuống 30 – 280C sau
2 – 3 ngày chết.
- Bệnh tích:
+ Nơi tiêm thủy thũng,
có chất keo nhày như
lòng trắng trứng.
•1-2 tháng tuổi: ít mắc vì
có miễn dịch thụ động
•Trên 1 năm: có sức đề
kháng cao, ít mắc vì có
miễn dịch thu được.
•Thời kì nung bệnh: 1-8
ngày, trung bình 3-5 ngày.
+Chim cũng cảm thụ
bệnh, thứ tự: bồ câu, gà,
vịt, vẹt, sáo, chim sẻ.
+Cũng mắc: trâu, bò, dê,
cừu, chó.
+Người mắc biểu hiện:
sốt cao, nổi nốt đỏ trên da,
sưng hạch, khớp.
+Bệnh biểu hiện 3 thể:
quá cấp tính, cấp tính,
mạn tính.
-Trong phòng TN:
+Chuột bạch: cảm thụ
nhất:
•Tiêm dưới da 0,3-0,4 ml
canh trùng 24h
•2-6 ngày: chuột chết vì
bại huyết
•Mổ khám: chỗ tiêm
sưng, phổi sưng, tụ máu,
lá lách sưng, gan màu tro,
nát.
+Bồ câu:
•Chết sau tiêm 3-4 ngày,
trước khi chết bại chân,
thở khó
•Mổ khám: chỗ tiêm
sưng tụ máu, tim sưng,
viêm ngoại tâm mạc có
tích nước, gan thận viêm
tụ máu.
•Tiêm qua bồ câu, độc lực
của VK tăng cường.
đề kháng con vật giảm
sút( chăm sóc, nuôi
dưỡng, cảm lạnh, cảm
nắng).
- Bệnh do E.coli có thể
xảy ra như 1 bệnh
truyền nhiễm kế phát
trên cơ sở thiếu vitamin
và mắc các bệnh virus
và kí sinh trùng.
- E.coli gây bệnh gia
súc mới đẻ 2 – 3 ngày
hoặc 4 – 8 ngày.
- Bệnh Colibacillosis do
E.coli gây ra trên ngựa,
bê, cừu, lợn và gia cầm
non. Biểu hiện của bệnh
ở bê 3-12 ngày tuổi: sốt
cao, đi tháo phân, đi
tháo dạ, phân lúc đầu
vàng đặc sệt, mùi chua,
sau chuyển sang màu
trắng xám, hôi thối,
dính máu, bê đi ỉa nhiều
lần và rặn nhiều.
- Gia cầm: đi tháo dạ,
phân xanh lá cây rất hôi
thối, có hiện tượng viêm
kết mạc mắt, viêm
cuống phổi, viêm niêm
mạc mũi làm GC thở
khó.
- Lợn con: giống bê, có
thể lây lan cho cả ổ và
cả ổ khác. ĐV lớn: VK
gây bệnh viêm phúc
mạc, gan, thận, bàng
quang, túi mật, bầu vú,
khớp xương.
- Người, trẻ em dưới 1
tuổi: Vk gây viêm dạ
dày ruột, gây nhiễm
độc, viêm túi mật, bàng
quang, đường niệu sinh
dục và viêm não, đôi
xương, khớp, thận, ruột,
cơ quan sinh dục, da,
màng não, tủy,… Có thể
gây lao chó, mèo, bò,
vượn.
- M.t.bovinus: typ lao bò,
gây bệnh cho bò, người,
lợn, chó, mèo.
- M.t.avium: typ lao gia
cầm gây bệnh gia cầm,
người, lợn, chó.
- Đường xâm nhập:
+ Hô hấp: mầm bệnh dính
vào bọt nước lơ lửng trong
không khí, khi phân hoặc
đờm khô đi, mầm bệnh
dính vào các hạt bụi GS
khỏe hít phải.
+ Tiêu hóa: Bê, lợn. Mầm
bệnh từ cơ thể bị lao thải
ra lẫn vào thức ăn, nước
uống, GS khỏe ăn phải nên
bị lây.
+ Bệnh có thể lây qua bú
sữa, núm nhau, đường sinh
dục do mầm bệnh ở tử
cung hay ở dọc đường dẫn
tinh vào.
Trong phòng TN:
- Chuột lang: mẫn cảm typ
lao người và bò.
+ Tiêm S.C sau 6-10 ngày
hạch lâm ba chỗ tiêm
sưng, 8-12 ngày tuần con
vật chết.
+ Mổ khám: hạch sưng,
mủ như chất keo đặc, lách
sưng to gấp 10 lần, hình
thùy, màu vàng, gan sưng
to có hạt, tụ máu có đốm
vàng như lách, phổi có hạt.
Typ gà làm cho phát bệnh
cục bộ.
- Thỏ: mẫn cảm typ lao bò,
gà
Thạch Văn Mạnh TYD-K55
•Bệnh tích: nơi tiêm tích
nước tụ máu, lồng ngực
đầy nước, lách sưng to,
ruột phổi xuất huyết thành
chấm đỏ nhỏ.
+ Hạch lympho sưng
đỏ, thủy thũng xung
quanh.
+ Máu đen, đặc, khó
đông.
+ Lá lách sưng to, nhũn
như bùn.
+ Tất cả các cơ quan tụ
máu, bàng quang tích
nước tiểu đỏ.
khi nhiễm khuẩn huyết
trầm trọng.
*) Trong phòng TN:
Tiêm S.C chuột bạch,
chuột lang, thỏ có thể
viêm cục bộ, liều lớn
gây bại huyết, giết chết
con vật.
+ Tiêm S.C sau 3-10 tuần
thỏ chết do mắc lao toàn
thân.
+ Typ lao người chỉ gây
bệnh cục bộ.