1
MỤC LỤC
PHẦN MỞ ĐÂU ........................................................................................................................ 6
CHƢƠNG I: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ SỰ HÌNH THÀNH VÀ SỬ DỤNG QUỸ HƢU TRÍ VÀ
TỬ TUẤT ................................................................................................................................. 11
1.1 Quỹ hưu trí và tử tuất .................................................................................................. 11
1.1.1. Khái niệm ................................................................................................................ 11
1.1.2 Vai trò của quỹ hưu trí và tử tuất ............................................................................. 19
1.1.3 Nguồn hình thành quỹ hưu trí và tử tuất .................................................................. 20
1.1.4 Quản lý và sử dụng quỹ hưu trí và tử tuất................................................................ 23
1.1.5 Đầu tư và tăng trưởng quỹ hưu trí và tử tuất ........................................................... 25
1.2 Lý luận về cân đối quỹ HTTT ...................................................................................... 29
1.2.1 Lý luận về cân đối quỹ HTTT ................................................................................... 29
1.2.2 Các nhóm nhân tố tác động đến quỹ hưu trí và tử tuất ............................................ 31
1.2.3 Mô hình tài chính quỹ bảo hiểm xã hội .................................................................... 37
1.3. Một số mô hình dự báo và kinh nghiệm của một số nước trên thế giới trong việc
đảm bảo cân đối quỹ hưu trí và tử tuất ............................................................................ 43
1.3.1. Giới thiệu một số mô hình dự báo quỹ hưu trí và tử tuất. ....................................... 43
1.3.2. Dự báo sự thay đổi của các nhân tố ảnh hưởng tới khả năng cân đối quỹ hưu trí và
tử tuất ................................................................................................................................ 54
1.3.3. Phân tích độ nhạy cảm của mô hình đối với các thay đổi của các nhóm nhân tố ảnh
hưởng tới quỹ hưu trí và tử tuất. ....................................................................................... 57
1.3.4. Kinh nghiệm của một số nước trên thế giới trong việc đảm bảo cân đối quỹ hưu trí
và tử tuất ............................................................................................................................ 60
CHƢƠNG 2: THỰC TRẠNG CÂN Đ I QUỸ HƢU TRÍ VÀ TỬ TUẤT TRONG CHÍNH
S CH H H ẮT U C ...................................................................................................... 75
2.1. Thực trạng quỹ hưu trí và tử tuất trước khi Luật BHXH ....................................... 75
2.1.1. Đối tượng tham gia và đối tượng thụ hưởng........................................................... 75
2.1.2. Thu quỹ hưu trí và tử tuất ........................................................................................ 79
2.1.3. Chi quỹ hưu trí và tử tuất ........................................................................................ 80
2.1.4. Đầu tư tăng trưởng quỹ quỹ hưu trí và tử tuất ........................................................ 81
2.1.5. Chi phí quản lý ........................................................................................................ 88
2.1.6. Cân đối quỹ quỹ hưu trí và tử tuất .......................................................................... 89
2
2.1.7. Vai trò và trách nhiệm của nhà nước trong việc giám sát quản lý hoạt động của
quỹ hưu trí và tử tuất ......................................................................................................... 94
2.2. Thực trạng quỹ hưu trí và tử tuất từ khi thực hiện Luật BHXH ............................ 94
2.2.1. Đối tượng tham gia và đối tượng thụ hưởng........................................................... 94
2.2.2. Thu quỹ hưu trí và tử tuất ........................................................................................ 99
2.2.3. Chi quỹ hưu trí và tử tuất ...................................................................................... 102
2.2.4. Đầu tư tăng trưởng quỹ ......................................................................................... 104
2.2.5. Chi phí quản lý quỹ hưu trí và tử tuất ................................................................... 113
2.2.6. Cân đối quỹ quỹ hưu trí và tử tuất ........................................................................ 114
2.3. Đánh giá chung ........................................................................................................... 117
2.3.1. Kết quả đạt được ................................................................................................... 117
2.3.2. Hạn chế và nguyên nhân ....................................................................................... 118
CHƢƠNG III: GIẢI PH P NHẰM ĐẢM ẢO CÂN Đ I QUỸ HƢU TRÍ VÀ TỬ TUẤT
TRONG DÀI HẠN ................................................................................................................. 124
3.1. Quan điểm, định hƣớng cân đối quỹ hƣu trí và tử tuất ................................................ 124
3.2. Dự báo khả năng cân đối quỹ hưu trí và tử tuất trong dài hạn ............................ 126
3.3. Đề xuất các giải pháp và phân tích tác động của từng giải pháp tới khả năng cân
đối quỹ hưu trí và tử tuất trong dài hạn ......................................................................... 134
3.3.1. Nhóm giải pháp về chính sách .............................................................................. 134
3.3.2. Nhóm giải pháp về tổ chức, thực hiện ................................................................... 140
3.3.3. Nhóm giải pháp giám sát và quản lý ..................................................................... 142
3.3.4. Phân tích tác động tổng thể của các nhóm giải pháp trên đối với khả năng cân đối
quỹ hưu trí và tử tuất trong dài hạn ................................................................................ 144
3.4. Đề xuất và khuyến nghị thực hiện ............................................................................ 148
3.4.1. Hoàn thiện chính sách, pháp luật về bảo hiểm xã hội .......................................... 148
3.4.2. Lộ trình thực hiện cơ chế quản lý tài chính quỹ hưu trí và tử tuất ....................... 148
3.4.3. Hình thành bộ phận chuyên nghiên cứu và dự báo khả năng cân đối quỹ hưu trí và
tử tuất .............................................................................................................................. 149
KẾT LUẬN ............................................................................................................................ 150
TÀI LIỆU THAM KHẢO ...................................................................................................... 152
3
DANH MỤC BẢNG BIỂU
Bảng 1.1 Tỉ lệ đóng của các chế độ an sinh xã hội, 2012 (%) ...................................... 22
Bảng 1.2 ết quả áo v các nh n tố ảnh h ng t i hả n ng c n đối quỹ HTTT
theo áo quỹ h u trí tử tuất theo mô hình VSIM_n m 2005 ................................... 55
Bảng 1.3: ết quả áo v các nh n tố ảnh h ng t i hả n ng c n đối quỹ HTTT
theo áo quỹ h u trí tử tuất theo mô hình của Australia_n m 2010 ........................ 55
Bảng 1.4: D áo theo Đánh giá áo tài chính Quỹ h u trí và tử tuất của Việt Nam
( áo của ILO): .......................................................................................................... 56
Bảng 1.5 Tuổi thọ ình qu n của Cộng hòa Pháp ......................................................... 66
Bảng 1.6:Lộ trình t ng tuổi nghỉ h u của Cộng hòa Pháp ............................................ 67
Bảng 1.7 :T ng tuổi nghỉ h u Mỹ .............................................................................. 68
Bảng 1.8: Tỷ suất tích lũy trung ình trong các ch ơng trình l ơng h u ph n theo hu
v c và vũng lãnh thổ ..................................................................................................... 69
Bảng 1.9: Tổng hợp mức đóng BHXH của các n c trên thế gi i ............................... 70
Bảng 2.1: Số lao động tham gia BHXH giai đoạn 1996-2006 ...................................... 76
Bảng 2.2: Số ng i th h ng BHXH hàng tháng 1996-2006 ..................................... 78
Bảng 2.3: Thu quỹ BHXH t uộc 1996-2006 ............................................................ 79
Bảng 2.4: Chi Quỹ BHXH t uộc 1996-2006 ........................................................... 80
Bảng 2.5:Tình hình hoạt động đ u t quỹ BHXH 2003-2006 ...................................... 81
Bảng 2.6: Cơ cấu anh m c đ u t quỹ BHXH 2003-2006 .......................................... 82
Bảng 2.7: So sánh lãi suất cho vay v i tỷ lệ lạm phát 1997-2006 ................................ 84
Bảng 2.8: Chi quản l BHXH 1998-2006 ..................................................................... 89
Bảng 2.9: C n đối quỹ BHXH 1996-2006 .................................................................... 90
Bảng 2.10: Số ết quỹ BHXH 1998-2006................................................................ 90
Bảng 2.11: Đối t ợng tham gia BHXH giai đoạn 2007-2014 ....................................... 95
Bảng 2.12: Đối t ợng tham gia đóng BHXH ................................................................ 97
Bảng 2.13: Số ng i h ng chế độ h u trí và tử tuất hàng tháng ................................ 98
Bảng 2.14: Thu Quỹ BHXH và Quỹ HTTT (Đơn vị: Tỷ đồng).................................. 101
Bảng 2.15: Chi chế độ Quỹ BHXH và chi Quỹ HTTT ............................................... 103
Bảng 2.16: Đ u t t ng tr ng quỹ BHXH ................................................................. 107
Bảng 2.17: Lợi nhu n đ u t t hoạt động quỹ BHXH .............................................. 110
Bảng 2.18: So sánh lãi đ u t v i tỷ lệ lạm phát ......................................................... 111
Bảng 2.19: Chi quản l ộ máy ................................................................................... 113
Bảng 2.20 :C n đối quỹ HTTT giai đoạn 2007-2014 .................................................. 114
Bảng 3.1: Tỷ lệ thay thế của l ơng h u (%) ............................................................... 131
Bảng 3.2: ết quả của các ph ơng án ......................................................................... 147
4
DANH MỤC S Đ - H NH
S Đ
Sơ đồ 1.1: Cơ chế hoạt động của Quỹ HTTT ................................................................ 30
Sơ đồ 1.2: Nhóm nhân tố về nhân kh u h c .................................................................. 31
Sơ đồ 1.3: Cơ chế hoạt động tài chính của chương trình hưu trí có mức hưởng xác
đ nh ................................................................................................................................ 40
Sơ đồ 1.4: Cơ chế hoạt động tài chính của chương trình hưu trí có mức đóng xác đ nh
....................................................................................................................................... 41
Sơ đồ 1.5: Cơ chế hoạt động tài chính theo mô hình NDC ........................................... 43
Sơ đồ 1.6 : Cấu tr c mô hình VSIM .............................................................................. 48
Sơ đồ 1.7: Mô tả dự báo về dân số và th trường lao động. .......................................... 50
Sơ đồ 1.8: Mô tả dự báo số lượng người tham gia BHXH. ........................................... 51
Sơ đồ 1.9 Dự báo cân bằng quỹ hưu trí, tử tuất ............................................................ 51
Sơ đồ 1.10: Mô hình tài khoản cá nhân ........................................................................ 62
Sơ đồ 1.11 Mô hình quản lý hoạt động đầu tư quỹ HTTT ............................................. 72
Sơ đồ 2.1: Cơ chế quản lý hoạt động đầu tư quỹ ........................................................ 105
HÌNH
Hình 2.1: Cơ cấu lao động tham gia BHXH năm 2001 ................................................ 76
Hình 2.2: Cơ cấu lao động tham gia BHXH năm 2006 ................................................ 77
Hình 2.3: T số phụ thuộc của hệ thống 1996-2006 ..................................................... 78
Hình 2.4: Đối tượng tham gia BHXH 2007-2014 ......................................................... 96
Hình 2.5: T số phụ thuộc của hệ thống hưu trí 2007-2014 ......................................... 99
Hình 2.6:Cơ cấu đầu tư quỹ Bảo hiểm xã hội ............................................................. 108
Hình 2.7:T suất đầu tư quỹ Bảo hiểm xã hội ............................................................. 112
Hình 3.1: Cân đối Quỹ Hưu trí và tử tuất theo mô hình VSIM ................................... 129
Hình 3.2: Cân đối Quỹ Hưu trí và tử tuất mô hình của Australia_năm 2010 ............ 130
Hình 3.3 :T lệ cho phí PAYG và biểu đóng BHXH hiện hành ................................... 132
Hình 3.4: Dự báo t lệ dự trữ quỹ BHXH ................................................................... 133
Hình 3.5:Dự báo của ILO về khả năng cân đối quỹ BHXH ........................................ 133
PHỤ LỤC
Phụ lục 1. Hệ thống hưu trí của Cộng hòa Pháp ........................................................ 154
Phụ lục 2. Hệ thống hưu trí của Thụy Sĩ ..................................................................... 156
Phụ lục 3. Hệ thống hưu trí của Hà Lan: .................................................................... 158
Phụ lục 4. Hệ thống hưu trí đa trụ cột đối với vùng thành th của Trung Quốc ......... 162
Phụ lục 5. Hệ thống hưu trí của Mỹ ............................................................................ 164
Phụ lục 6. Mô hình đầu tư quỹ BHXH Trung Quốc: ................................................... 171
Phụ lục 7. Mô hình đầu tư quỹ hưu trí quốc gia Hàn Quốc ........................................ 177
Phụ lục 8. Mô hình quản lý đầu tư quỹ hưu trí ở Thái Lan ......................................... 178
5
Phụ lục 9. Điểm mạnh yếu của mô hình PAYG, tài khoản cá nhân và tài khoản cá nhân
danh nghĩa (tượng trưng). ........................................................................................... 183
DANH MỤC VIẾT TẮT
Bảo hiểm xã hội
BHXH
Bảo hiểm y tế
BHYT
H u trí- Tử tuất
HTTT
Ng i lao động
NLĐ
Ng i sử ng lao động
NSDLĐ
Tai nạn lao động
TNLĐ
Mô hình áo Bảo hiểm xã hội t uộc
VSIM
Ng n sách nhà n c
NSNN
Ng n hàng th ơng mại
NHTM
Bảo hiểm xã hội Việt Nam
VSS
Tọa thu- Tọa chi
PAYG
Mức h ng xác định
DB
Mức đóng xác định
DC
Tổ chức Lao động Quốc tế
ILO